1 Құрмангазы кім?

Павлодар ескерткіштер бар: ол Торайғыровқа, Қамзинге.Ертіс өзеніндегі жаңа жағанау палодарлықтардың жақсы көретін демалыс орны.

-Ол қазақ халқының ұлы композиторы, құйші-домбрашы.

2)Ол қай жылы туған?

-Ол 1806 жылы туған.

3)Ол қайда жылы туған?

-Ол қазіргі Батыс Қазақстан облысы Жаңа қала ауданы Жиделі ауылда туған.

4)Кім «Кұрманғазы атты поэма жазды?

-Ергалиев «Құрманғазы» атты поэма жазды.

5)Оңың кандай күйлері бар?

-Оның «Сары-Арка», «Кішкентай», атты күйлері бар.

6)Ол қай жылы қайтыс болды?

-Ол 1879 жылы қайтыс болды.

есім создерді аустырып, солардын орнына журетін сөздер есімдіктер деп аталады.

Негізгі – мен, сен, не, кім

Туынды – біреу, мынау

Дара – ол, анау, канша

Күрделі – бірнеше, ешкім

Жіктеу – мен, сен, сіз, ол

Сілтеу – бұл, осы, анау

Өздік – өз, өздім, өзі

Белгісіздік – біреу, кейбір, бірдене

Болымсыздык – ешкім, ешбір, ешқайда

Жалпылау – бәрі, барлык, әрбір.

Ту – мемлекеттік рәміз. Ол – тәуелсіздіктің қасиетті белгілерінің бірі. Сондықтан да оны құрметтеу, мақтан тұты – сол ел азаматтарының борышы. Туда елдің тарихы, өмір салты, мемлекеттің саяси бағыты берілді. Ту ортасында алтын күн бейнеленген. Күн астында қырап бар. Түдың шетінде ұлттык ою - өрнектер бар. Тудың авторы белгілі суретші Шәкен Ниязбеков. Қазақстан Республикасының елтаңбасы алтын түсті сары және көгілдір екі түстен тұрады. Көк түс – қазақ халқы үшін киелі түс. Бұл түс - өмір сүру, жаңару, жасару деген ұғымдарды білдіреді.

Елтанбада шаңырақ, парқтар, күн сәулесіндей уықтар бейнеленген. Төменгі жағында «Қазақстан» деп жазылған. Жоғары жағында бес бұрышты жұдыз бар. Оның авторлары белгісі суретшілер Шота Уалихановжәне Жәнібек Мәлібеков. Әңұран авторы сөзіп жазғандар: Нажимиденов, Назарбаев. Әнін шығарғандар: Ш. Қолдаяков

2.1)Қазақ халқының қандай сәлт-дәстүрлері бар?

-Қазақ халқының көрімдік, шашу, беташар, сүйінші, байғазы бар.

2) Бала туғанына байланысты қандай дәстүрлер бар?

-Бала туғанына байланысты шілдехана, тусау кесу бар.

3)Қандай дәстүрлер қазақ халқының жомартырың көрсетеді?

- Шашу, Сүйінші қазақ халқының жомартырың көрсетеді.

жіктік– ы, ң, м, мыз

септік–
көптік–

№4

-Ұлттық тағамдар еттен, сүттен, ұннан дайындалады.

2)Ет тағамдара қандай?

-Еттен қаза, шұнық, қуырдақ, сур ет, бесбармақ дайындалады.

3)Сыйлы қонаққа қандай ет тағымын пісіреді?

-Сыйлы қонаққа бесбармақ пісіреді.

4)Ұннан қандай тағамдар дайындайды?

- Ұннан баурсақ, шелпен, қалаш, тоба нан, жайма нан дайындайды.

5)Дастарқанның басты асы қандай?

- Дастарқанның басты асы – бауырсақ.

6)Сүттен қандай тағамдар дайындайды?

-Сүттен айран, кұрт, қаймақ, ірімшік, қоспа, май дайындайды.

7)Сен қандай ұлт тоғамның жедең?

-Мен бесбармақ, айран, кұрт, қаймақ, май, байырсақ жедім.

заттын аттын білдіретін

атау создер зат есім деп аталады. З.е. кім? не? деген сурауларга жауап береді.

Жалпы\жалкы – бала\Караганды

Негізгі\туынды – ел, жер\әнші, койшы (лык, дык, тык)

Дара\курделі – жылкы\ колжазба

журнактар: шы\і, лык\і, дык, тык, лас, дас, тас.

жалгаулы: лар, дар, тар.

№5

Ол үлкен, әдемі, мәдениеті қала. Онда Медеу мұз айдыны бар. Алматыда атындағы М Әуезов қазақ драма театры бар. Қазір ҚМ астанасы – Астана қаласы. 10 желтоқсан 1997 жылдан бастап Қазақстан астанасы Ақмола(қазіргі Астана) қаласы болды. Астана Ешим өзеннің бойында орналасқан. Астанада 286 мың тұрғын бар. Қалада екі театр бар. Ол Қалибек Қуанышбаев атындағы қазақ драма театры және Горький атындағы орыс драма театры.Қалада үш мұрайжа бар, көптеген ескертікштер бар.Қалада әдемі, жаңа көшелер көп: ол Бейбітшілік көшесі, Әуезов, Сары – Арқа көшелері. Орталық көшесі – Республика даңғылы: Астанада Республика Парламенті орналасқан. Астана – Қазақстанның солтүстік астанасы, саяси орталығы.

Карангы тунде тау калгып

Уйкыга кетер балбырап

Даланы жым-жырт дел-сал кып

Тун басады салбырап

Шан шыгармас ол-дагы

Сылкыне алмас жапырак

Тыншыгарсын сен-дагы

Сабыр кылсан азырак.

3.Сын есім

заттын сынын сипаттын, колемнін, сапасын, білдіретін создерді сын есім деймыз.

Кандай? Кай? Ненін?

Сапалык\катыстык (кач\относит)– ак, улкен\тузды, акшалы

Негізгі\туынды – жаксы\кыскы

Дара\курделі – кіші\ узын бойлы

Тусі – ак, сары, кара

Салмагы – улкен, кішкіне

Дәмі – тәтті

Колемі – жалпак, домалак

Шырайлары –

Жай(положит)

Салыстырмалы(сравнит) – рак\е, ырак\ірек кішірек, лау\е, дау, тау сарылау

Кыл\ғ, ғыш, ғылт

Сурғылт

Кушейтерлі(превосходн)

Ен, оте, аса.
№6

1. Қазақстан Республикада мемлекетік мерекелері: «Еуропаша жаңа жыл»,

«Халықаралық йцелдер күні», «Наурыз мейрамы», «Жеңіс күні», «Ата заңы күні», «Республика күні», «Тәуелсіздік күні». Тәуелсіздік күні желтоқсанның 16 тойланады. Женіс күні мамырдың 9 тойланады. Сегізінше наурызда әйелдің күні тойланады. Наурыз мереке наурыздың 22 тойланады. 25 қазанда «Республика күні» тойланады. 30 тамызда «Ата заны күні» тойланады.

2.Алтын күн аспаны

Алтын дән даласы

Ерліктің дастаны

Еліме қарашы

Ежелден ердеген

Данқымыз шақтығой

Намысын бермеген

Қазағым мықтығой\

Менің елім, менің елім

Гүлім болып, егілімін

Жырым болып төгілемін

Елім түған жерім менің

Қазақстаным.

Урпаққа жол ащқан

Кең байтақ жерім бар

Бірлігі жарасқан, тәуелсіз елім бар

Карсыалған уақыпты

Мәнгілік досындай

Біздің ел бақытты

Біздін ел осындай

Заттың санын, мәлшерін, ретік білдіретін сөздер сан есім деп аталады. Сан есімдер неше? Нешеі? Нешінші? Қанша? деген сұрақтарға жауап береді. Бірінше, біреу.

Есептік(колич) – 3, 100, 4

Реттік(порядк) – бірінші, 4-інші

Жинактык(собират) – біреу, жіктеу

Болжалдык

(предположит) – бірер(несколько)

болшектік – 2/5 бестен екі.

-Мен қыз құу, ақ сүйеқ білемің.

2) Ұлттық ойындар нені көрсетеді?

-Ұлттық ойындар шап шандықты, батылдықты көрсетеді.

3)Қандай ұлттық ойындары жігіттер ғана ойнайды?

-Бәсіге, курс, көкпар жігіттер ғана ойнайды.

4)Қандай ұлттық ойындарды жігіттерде қыздарда ойнайды?

-Алты бақан, қыз құү, тірүз құмалақ жігіттерді қыздарда ойнайды.

5) Қандай ұлттық ойындарды айлы түнде ойнайды?

-Ақ сүйіқ айлы түнде ойнайды.

Формасы басқа, мағынасы ұқсас сөздерді синонимдер дейміз. Мұғалім, ұстаз

Мағыналары бір-біріне қарама қарсы сөздерді антонимдер дейміз. Дос-жай

Дыбысталуы бірдей, мағынасы басқа – басқа сөздерді омонимдер дейміз. Айт(праздник, говори)

-Ұлттық киімдер 5 түрге бөлінеді.

Сыртқы киімдерге нелер жатады?

-Сыртқы киімдерге шапан, сырмалы шапан, ішік жатады.

Ерлердің бас киімдергін атап бере аласың ба?

-Иә. Олар: бөрік, тымақ, малақай, қалпақ, тақия.

Әйелдердің бас киімдеріне не жатады?

-Әйелдердің бас киімдері:кимешек, жаулық, бөрік, сәукеле, тақия.

3.Дыбыстық талдау.
№9

1. Біз бес арыс ақындары қазақтың белгілі білеміз. Бұл: Аймауытов, Құдабердиев, Дулатов. Ж Аймауытов 1889 жылы туған. Ол қазақ романының негізін салушылардың бірі. Ол ақын, аудармашы, драматург. Ол қаолған мұра асы бай. «Қартқожа», «Ақбілек» романдары, пьеса, өлең, поэмалары, ертегілері, мақалалары мол. Аймауытов – «Интернационалды» алғаш қазақ тіліне аударған. Ол 1931 жылы қайтыс болды. Павлодар қазақ драма театр Аймауытов атамен аталған.

2. БМЖ.

3. Етістік.

Заттын кимылын, ісін, ку

№10

Осы ш. – наст.вр.

Мен мын\і Біз мыз

Сен сын Сендер сындар

Сіз сыз Сіздер сыздар

Ол – Олар –

Келер шак

-||- + р, ар, ер

Өткен шак

-||- ты м

-||- ды ң ңыз
№11

1.Қазақстанда көп Ұлы Отан соғысының батырлары бар. Батырлар құрметті, парасатты, әділді, патриотты болды. Соғыста жас қыздар және ұлдер қатысты. Улы Отан соғысының батырлары:М Маметова, Ә Молдагулова, 28 панфиловшылар,К Камзин білемін. М Маметова 1922 жылы Батыс Қазақстанда туған. Ол Алматыда №28 мектепте оқиды. Мәншүктің шын есіме – Мәнсия. Ол соғыста пулеметші болды. Ол 1943 жылы Новель қаласында қаза тапты.Новельде Мәншүк атында көше бар. А Молдагулова 1926 жылы Әктөбе обласында туған. Ол Санкт-Петербург балалар үйінде тәрбиеленген. Ол 1942 жылы майданға кетті, мергендердің мектебінде оқыды. Ол Солтүстік Батыс майданға 1944 жылы қаза тапты.Санкт-Петербурге Ол атында көше бар.

3. Сөйлемдегі сөздердін орын тәртібі.

Тұраулы

Турлаусыз

атау мен іліктен баска бес септіктен жауап береді

сын, сан, есімдік, зат есімннен айтылады.

кезінде Шығыс әдебиеті классиктерінің шығармаларымен жақсы танысады. Бала кезінде ол ақылды, зерек, дарынды болды. Абай 12 жасынан өлең жаза бастады. Ақынның өлендері – «Пайда ойлама», «Әсемпаз болма», «Күз», «Жаз», «Қыс», «Көктем».Абай Пушкин, Лермонтов, Крылов орыс ақындарың шығармаларың қазақ тіліне аударды. Ақынның 45 қара сөздері бар. Ол 1904 жылы қайтыс болды. Алматыда Абайға арналған ескерткіш және даңғыл бар.

Алтын дән даласы

Ерліктің дастаны

Еліме қарашы

Ежелден ердеген

Данқымыз шақтығой

Намысын бермеген

Қазағым мықтығой\

Припев

Менің елім, менің елім

Жырым болып төгілемін

Елім түған жерім менің

Қазақстаным.

Урпаққа жол ащқан

Кең байтақ жерім бар

Бірлігі жарасқан, тәуелсіз елім бар

Карсыалған уақыпты

Мәнгілік досындай

Біздің ел бақытты

Біздін ел осындай

3. Сөйлем мүшелері.
№13

1.Ш. Майра.

Халык әншісі, композитор, әншілік онерге 13 жасыннан бастап деп кайган. Баянауыл, Кереку, Семей, Коянды жеоменкелерінде ән салган. Иса Байзаков, Ә. Кашаубаев, К. Байжановтармен бірге ән шыркан өз өнерін шындай тускен. 1926 ж б Затаевич пен жолыгын он ушінші әнін нотага тусіреді. Ол Майра, Ертіс, Кызыл гул ж тб халык арасына кен тораган әндер.

жер гүлсіз болмаз.

2)Ерлікпен бірлек – егіз) героизм и един. –единое)

3)Отанды сую от басынан басталады.

(любовь к родине зарожд. в семье)

4)Туған жердін ауасы да шипа

(на родной земле и воздух лечит)

5.Отансыз адам ормансыз бұлбұл.

-Мен мұғалем, дәрігер, сатушы, есіпші мамндықтар білемін.

-Сен мектеп бітірген сон кім болғым келеді?

-Мен мектеп бітірген сон дәрігер болғым келеді.

-Бұл мамандық саған неге ұйнайды?

-Бұл мамандық маған ұнайды себебі дәрігер адамға көмектеседі.

-Бұл мамандық қазір уақытта қоғамға керек пе?

-Бұл мамандық бойынша қайда жұмыс істеуге болады.

-Сен кім болып келеді?

-Мен банкта болып істейді.

Карангы тунде тау калгып

Уйкыга кетер балбырап

Даланы жым-жырт дел-сал кып

Тун басады салбырап

Шан шыгармас ол-дагы

Сылкыне алмас жапырак

Тыншыгарсын сен-дагы

Сабыр кылсан азырак

3.Салалас құрмалас сөйлем

екі турлі жолмен байланысады:

1. магыналарынын жакындыгына карай, іргелес турын, уласпалы интонация аркылы.

2. жалгаулык шылаулар аркылы.

Мысалы - Коктем келді, кун жылынды.
№17

1. Тіл білімнін атасы

Ахмет Байтурсынов – ғалым, турколог, әдебиет зертеушы, аудармашы, публицист, белгілі когам әдебиет кайраткері, агартушы–демократ, талантты педагог. Ол казактын тунгыш окулыктар жазды. Коп жыл “ Казак” газетінін редакторы кіметтін аткарды.

1)Ананын сүті бал

Баланын тілі бал

2) Ана сүтін акткшаганды,

Ешкім мактамайды

3) Ананын конілі балада

курамындагы жай сойлемдерінін алгашкысы тиянаксыз болып, багына байланыскан курмалас сойлемнін туріп с.к.с. дейміз.

Мезгіл багынынкылы – кашан?

Максат(цель) – не ушін? неге?

Себеп(причина) – неліктен? не себепті?

Кимыл сын (образ действия) – калай?кайтып?

Карсылыкты(уступит) – кайтсе де?не істесе де?

Шартты(условия) – не еткінде? Кайткенде?

К. халкынын улы жазушысы, белгілі когам кайраткері, казак кенес әдебиетінін негізін салушылардын бірі. Быр мын тогыз жуз жиырма сегізінші жылы Ленинград универсетінін тарих–филология факультетін тәмамдаган. Ол өмірінін біраз жылдарын жастарга білім беруге, тәрбиелеуге арнаган. М.Ә. –тен бай шыгармашылык муралар калды – көркем шыгармалар, окулыктар, макалалар. Ен танымалысы “Абай жолы” романы.

Карангы тунде тау калгып

Уйкыга кетер балбырап

Даланы жым-жырт дел-сал кып

Тун басады салбырап

Шан шыгармас ол-дагы

Сылкыне алмас жапырак

Тыншыгарсын сен-дагы

Сабыр кылсан азырак

3. Тұраулы

Турлаусыз

атау мен іліктен баска бес септіктен жауап береді

сын, сан, есімдік, зат есімннен айтылады.

1 Адамнын басты байлығы не?

Денсаулык “|”

2 Денін сал болы үшін не істе керек?

“|” тан ертен спорттен шагалданып унемі кузгалыста болу керек.

3 Сенін мекткбінде кандай спорттык уйірмелер бар?

Менін мектебінде волейбол, баскетбол, жеміл атлетика “|”.

4 Сені спортты кай турі кызыктырады?

Мені маган спортты волейбол турі унайді.

5 Елемізде адам денсаулыгына кандай коміл боленеді?

Ерекше.

3. Болымсыз сойлемдер

ма, ме, ба, бе

Б.С.етістіктін болымсыз турі аркылы жасалады.

.
№20

1.Абылай 1711 жылы туған. Шын аты Әбілмансұр. Ол – Орта жүз ханы. Атақты Жәңгір ханның бесінші ұрпағы. Әкесі – Уәли Түркістан қаласының сұлтаны болған. Абылай 20 жасында Жоңғарларға қарсы соғысқа қатысып, ерлік көрсетеді. 25 жасында бүкіл қазақ елінің ұлы ханы көтерілді. Ол кереген ел басы, батыл қолбасшы, сұңғыла дипломат болған адам. Көршілес елдермен экономикалық байланысты, сауда – саттықты кушейтті. Абылай 1781 жылы Түркістан қаласында дуние салды.

Бұқар Жырау(1668-1781) – 18 ғасырдағы қазақ әдебиетінің ең көрнекті өкілі. Ол бүкіл қазақ жұртының ханы Абылайдың бас кеңесшісі болды. Абылай бүкіл қазақ халқының басын біріктірген, басқыншы жауларға үлкен тойтарыстар берген батыл, дарынды хан еді. Бұқар ісімен де, жырымен де Абылай ханның саясатын қолдайды.

2. 1)Наурыз қандай мереке?

-Наурыз қазақ халқының жыл басы мерекесі.

2)Наурыз тойы қай күні өркізіледі?

-Наурыз тойы наурыздың 22 өткізіледі.

3)Наурыз мейрамін қалай тойлайды?

-Наурыз мейрамында адамдар ән айтады, бий бийледі, ұлттық ойындар өтқізеді.

4) Наурыз мейрамына қандай мерекелік дайындайды?

-Наурыз мейрамына қазақ халқы наурыз көже пісіреді.

5)Наурыз деген сөз парсы тілінен қалай аударылады?

-«Наурыз» сөзі – парсы еді: «нау» - жаңа», «руз» - жыл деген сөздеп алынған.

6) Наурыз мейрамында қандай ұлттық ойындар ойнайды?

-Наурыз мейрамында алты бақан, қазақша күрес ойнайды.

3.Сұраулы сөйлем құрастыр.
№21

1.Бөгенбай Батыр – 18 ғасырдағы қазақ батырларының жасы улкен ақсақалы. Ол 1680 жылы Бөген өзенінің жағасында дүниеге келді. Ол әулеті – батырлар әулеті. Ол – Ақша батырдың баласа. Ақша батыр – 17 ғасырдың ортасындаға Жәңгір ханның әскери қолбасшыларының бірі. Бөгенбай батыр – 1708 жылы 28 жасында 30 мың қолға басшы болды. Бөгенбай Қабанбай батырдан 11 жас үлкен. Ол 18 ғасырдың алпысыншы жылдары қайтыс болған.

2. Менін анам
3.Тұйық етістік.

Т.е.тубіріне У журнагын косу аркылы жасалады.

Павлодар қаласында

МҰЖББ №11- мектебінің

Директоры О.И. Матвеева

11«А» сынып оқушысы

Сафронова Ладаның

Өтініш

Мен Ресейде оқуға барамын, сондықтан құнаттарында 15 маусымға дейін беруінізді өтінемін.

Қолы күні/айы/жылы

3.Үндестік заңы.
№23

1. Қазақстанның Баянаул, Буробай, Маркакөл асем жерлерің бар. Баянаулдың табиғатты әр түрлі, әсем. Баянауылда Джасыбай, Сабындакөл, Торайғыр көлдер бар. Баянауылда таулар бар. Баянаул өшірінде қарағай, қайық, терек ағаштар өседі. Баянауылда Архар, түлкі, қасқыр, қоян, қорға, шағала, Бүркіт мекендейді.

2. Хабарландыру

Бүгін сегізінші мамырда сағат он екіде мектептін сахнасында женіс күніне арналған концерт болады. Мектеп кенесі.

3. Сын есімнің шырайлары.

Жай шырай – әдемі, жақсы

Салыстармалы(сравн) – рак\е, ырак\іе, лау\е, тау, дау әдемілеу

№24

1.Сұлтанмахмұт Торайғыров 1893 жылы Павлодар облысы туған. Ол ақын, ағартушы – демократ. 1912-1914 жылдары Троицк шаһарында Рахманқұлидың медресесінен оқиды, «Айқап» журналында, «Сарыарқа» газеті, «Абай» журналында турлі қызмет істеді. Әдебиеттің алуан жанрында жалындап жазды. 1916-1917 жылдың қысында Томск қаласына барып, орта мектепке даярлайтын курстан өтті. Ол көптеген лирика, философиялық толғау, дастан, рома жазды. Оның шығармалары: «Адасқанөмір», «Кедей», «Айтыс», «Бір адамға». Ол 1920 жылы қайтыс болған.

2. Құттықтау

Құрметті Күлкен Жумахановна. Мен сізді Наурыз мерекесімен құттықтаймын. Мен сізге зор деңсаулық, мол бақыт, табыс тілеймін.

Сіздің оқушыныз Соловьев Артем.

3.Қаратпа сөзбен сөйлем құрастыр.
№25

1.Өмірбаян

Мен, Сафронова Лада Алексей кызы, быр мын тогыз жуз токсан жылы, он тогызыншы казан, К.Р. –нын Павлодар каласында дуниеге келген. Менін улттым – орыс. Мен токсан бесінші – токсан сегізінші жылга дейін балабакшада тәрбиеленді. Токсан жетінші жылы мектеп кабыргасын алгаш аштым. Бірінші сыныпты тортінші сыныпка дейін № тортінші мектепте окидым. Бул мектепте мен бесінші сыныптан бастап білім алып келемін. Биіл мен мектепті бітіремін.

Отбасым – әкем, шешем. Жасы кырык бірінші. Туристык фирма жумыс істейді. Менін ермегім. Кітап окимын, музыка тындаймын. Мен орыс тілінде жетік солеймін. Компьютерді жумыс істе” аламын.

2. Киіз үй.
3. Етістіктін райлары.

Буйрык рай(повелительное).көпше түрі – жұрнағы – айык, йык, ындар, ндар, ыныздар, ныздар, сын.

Қалау рай(желательное) – жұр.ғы, қы жіктік жалгау м көмекші етістік келеді, келді, келіп тұр

Шартты рай(условное) – жұр.са, се жіктік жалғау м, ң, ңыз, қ, ңдар, ңыздар

жүктеу 183,17 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: