1 Жаза тайынду институтының қалыптасуы мен дамуының тарихи кезеңдері

200 
Қорытынды
 
 
Жаза  тағайындау  және  оны  орындаудың  оңтайлылығы  мен  тиімділігі 
проблемасы  барынша  жалпылама  проблема  ретінде,  құрамдас  элемент 
түрінде 
сотталушылардың 
қылмыстық
-
құқықтық 
жауаптылығының 
тиімділігі проблемасымен үндес, ұқсас келеді.
 
Өз кезегінде сотталушылардың қылмыстық
-
құқықтық жауаптылығының 
тиімділігі  проблемасы  бірқатар  құрамдас  элементтерге  бөлінеді.  Олардың 
ішінде  қылмыстық
-
құқықтық  жауаптылықты  (тағайындалған  жазаны) 
әлеуметтік қабылдаудың парапарлығы проблемасы айрықша орынға ие. Бұл 
проблеманың  маңыздылығы  сотталушылардың  қылмыстық
-
құқықтық 
жауаптылықты әлеуметтік қабылдауының парапарлығы дәрежесіне жазаның 
мақсатына жету мәселесі, яғни сотталушының түзелуі және қоғамға оралуы 
тікелей қатысты болып келеді.
 
Сотталушылардың  қылмыстық
-
құқықтық  жауаптылықты  әлеуметтік 
қабылдау  проблемасы  жаза  тағайындаудың  оңтайлылығы  мен  тиімділігі 
проблемасының  құрамдас  бөлігі  болып  табылатындығына  байланысты 
қылмыстық  жауаптылыққа  тарту  және  жүзеге  асыру  жүйесінің  бірге  қатар 
өмір сүруі туындатқан қарама
-
қайшылықтар сотталушылардың қылмыстық
-
құқықтық жауаптылығының субъективтік саласында көрініс табады.
 
Сондықтан  да  сотталушылардың  қылмыстық
-
құқықтық  жауаптылықты 
(тағайындалған  жазалау  шарасын)  әлеуметтік  қабылдауының  парапарлығы 
проблемасының  даму  барысында  жаза  тағайындау  сапасы  мен  жасалған  іс
-
әрекеттің  материалдық  сипаттамасы  арасындағы  қарама
-
қайшылық  үлкен 
рөл ойнайды.  Басқаша  айтқанда,  жаза тағайындау  кезінде  жазаны  жасалған 
іс
-
әрекеттің  ауырлығына  сәйкес  және  айыпкердің  жеке  басын  есепке  ала 
отырып  тағайындауға  алғышарт  болып  табылатын  заңдылық,  адамгершілік, 
әділеттілік,  жазаны  жеке  даралау  қағидаларын  сақтау  сотталушыларға 
қылмыстық
-
құқықтық 
ықпал 
етудің 
тиімділігіне, 
оның 
ішінде 
сотталушылардың  тағайындалған  жазаны  әлеуметтік  қабылдауының 
парапарлығына кең көлемде әсерін тигізеді.
 
Жоғарыда  айтылғандардан  қарастырылып  отырған  проблеманың  басты 
қарама
-
қайшылығын  негіздеп  шығаруға  болады.  Бұл  қарама
-
қайшылық  екі 
тараптың,  атап  айтқанда,  тағайындалған  жаза  шарасының  сапасы  мен 
сотталушыларға  тағайындалған  жаза  шарасының  парапарлығы
 
дәрежесі 
арасында орын алады.
 
Сотталушылардың  қылмыстық
-
құқықтық  жауаптылықты  әлеуметтік 
қабылдауының  парапарлығына  көптеген  қарама
-
қайшылықтар  ықпал  етеді. 
Оның  ішінде:  1)  тағайындалған  жазаның  әділеттілігі  шарасы  мен 
сотталушылардың  тағайындалған  жазаны
 
әділетті  деп  бағалауының 
парапарлығының  дәрежесі  арасындағы  қарама
-
қайшылық;  2)  соттың  жаза 
шарасын таңдау кезіндегі жазаның қатаңдығы мен жеңілдігінің үйлесімі және 
сотталушының тағайындалған жазаны қатаң немесе жеңіл деп бағалауының 
арасындағы  қарама
-
қайшылық;  3)  тағайындалған  жазаның  тәрбиелік, 
әлеуметтік 
ықпалының 
қарым
-
қабілеті 
және 
сотталушылардың 
тағайындалған  жазаның  тәрбиелік  және  әлеуметтік  ықпалын  бағалауының 
парапарлығы арасындағы қарама
-
қайшылық және т.б.
 

201 

жүктеу 1,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: