1 Жаза тайынду институтының қалыптасуы мен дамуының тарихи кезеңдері

191 
5.
 
айыпталушының  қылмыс  нәтижесінде  жаны  азап  шектіме  немесе 
жұмыстан  шеттетудің  салдарынан  немесе  жаңадан  жұмыс
 
алу  немесе 
кәсіпкерлік  қызметті  жүзеге  асыру  үшін  кез  келген  басқа  да 
кедергілермен немесе ерекше қиындықтармен бетпе
-
бет келетіні себепті, 
оның жаны азап шегеді деп болжауға жеткілікті негіз бар ма;
 
6.
 
айыпталушы  өзінің  жас  шамасы  немесе  денсаулығының  нашарлығы 
салдарынан  қылмыстың  маңызына  сәйкес  тағайындалған  жаза 
нәтижесінде негізсіз бас бостандығынан айыруды сезінетін болса;
 
7.
 
қылмыс  табиғатын  ескере  отырып,  оны  жасау  сәтінен  тым  ұзақ
 
уақыт 
өтті ме;
 
8.
 
қылмыстың қылмыстық маңызы алға тартатын мән
-
жайларға қарағанда 
жеңіл жазаны талап ететін қандай да бір басқа мән
-
жай бар ма". (ҚК 29
-
т. 5
-6.). 
Бұл
 
мән
-
жайлар  болған  жағдайда  сот  айыпталушыны,  егер  оны 
қолданудың  негізсіздігі  көзге  үрып  тұрса,  санкциядан  мүлдем  босатуға 
хақылы.
 
Сонымен  қатар,  сот  айыпталушы  бұрынырақта  қылмыстық  құқық 
бұзушылық
 
жасауға  кінәлі  боп  танылған  ба,  жоқ  па,  соны  да  ескере  алады 
(ҚК  29
-
т.  4
-6.). 
Бұл
 
ретте  кез  келген  бүрнағы  қылмыстың  дәрежесіне, 
қылмыстардың  арасында  өткен  уақытқа,  бүрнағы  қылмыс  пен  жаңадан 
жасалған қылмыстық құқық бұзушылық
 
табиғаты бойынша бір
-
біріне ұқсас 
болып  табыла  ма,  олар  екі  жағдайда  да  ерекше  қауіпті  ме,  жоқ  па,  осы 
мәселелерге ерекше маңыз беріледі.
 
Жаза тағайындау кезінде Швеция заң шығарушысы айыпталушының өте 
балғын  жас  шамасына  да  ерекше  назар  аударады.  Кәмелетке  жасы 
толмағанын  ескере  отырып,  оларға  неғұрлым  жеңіл  жаза  қолданылады. 
Жиырма  бір  жасқа  толмаған  адамға  өмір  бойы  түрмеге  жабу  жазасы 
тағайындалмайды.
 
Швеция  заң  шығарушысы  Қазақстан  Парламенті  сияқты  қылмыстық 
қудалау  шараларын  үнемдеу  қажеттігі  үдесін  көздейді,  осы  тұжырымды 
ұстанады.  Бұл,  мәселен,  жазаның  қатаңдығы  онша  емес  түрлеріне  түрмеге 
қамаумен салыстырғанда басымдық беру туралы ережеден (ҚК 30
-
т. 4
-
б.), он 
сегіз жасқа толмаған адамдарға қатысты түрмеге жабу жазасын қолданудың 
өзіндік ерекше жағдайларынан (ҚК 30
-
т. 5
-
6.) көрініс береді.
 
Қылмыстық  құқық  бұзушылықтың
 
жиынтығы  бойынша  жаза 
тағайындау  кезінде  жалпы  санкция  қолданылады.  Ерекше  негіздер  болған 
жағдайда 
«
сот  бір  немесе  бірнеше  қылмыс  үшін  айыппұл
 
тағайындауы 
мүмкін  және  сонымен  бір  мезгілде  кез  келген  қалған  қылмыс  немесе 
қылмыстар үшін басқа санкция тағайындауы мүмкін. Сонымен қатар, сот бір 
немесе  бірнеше  қылмыс  үшін  түрмеге  жабу  жазасын  тағайындауы  және
 
сонымен  бір  мезгілде  кез  келген  қалған  қылмыс  немесе  қылмыстық  құқық 
бұзушылықтар  үшін  шартты  түрде  соттауы  немесе  сынақ  мерзімін 
тағайындауы мүмкін
» 
(ҚК 30
-
т. З
-
б.).
 

жүктеу 1,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: