Белгілі  бір  адамның  өзінің  қызметтік,  кәсіби  немесе  қоғамдық

72 
Өйткені,  субъект  мұндай  жолмен  қалыпты  қызметтік,  қоғамдық,  кәсіби 
қызметке қарсы әрекет етеді, оны өз мүддесіне орайластырып тоқтатуға немесе 
өзгертуге  ұмтылады.  Егер  қылмыс  өзінің  қызметтік,  кәсіби  немесе  қоғамдық 
борышын  өтеуіне  байланысты  емес,  ал  жеке  басылық  жек  көрушілік:  кек, 
қызғаныш  және  т.б.  негізінде  жасалған  болса,  онда  ол  ауырлататын  мән
-
жай 
болмайды.
 
Қызметтік,  кәсіби  борышын  өтеу  деп  адамның  қызметтік  немесе  кәсіби 
міндеттеріне  қатысты  әрекеттерін,  ал  қоғамдық  міндеттерді  орындау  деп  кез 
келген  азаматтың  өзіне  арнайы  жүктелген,  сонымен  бірге  қоғамның  немесе 
жекелеген  адамдардың  мүддесі  үшін  кез  келген  басқа  да  әрекеттерді  (құқық 
бұзушылықтың  алдын  алу,  жасалған  немесе  дайындалып  жатқан  қылмыстық 
құқық  бұзушылық
 
туралы  үкімет  органдарына  хабарлау,  т.б.)  жасауын  ұғыну 
керек.
 
Айыпкердің  осы
 
нормада  белгіленген  себептермен  қылмыстық  құқық 
бұзушылық
 
жасауын жәбірленушінің қызметтік жұмысын жүзеге асыру немесе 
қоғамдық борышын өтеуіне байланысты заңды
 
іс
-
әрекеттері үшін кек алу деп те 
бағалауға  болады.  Бұл  мән
-
жайлар  тек  жасалған  қылмыстық  құқық 
бұзушылықта
 
жәбірленушінің  аталған  міндеттерді  атқаруы  немесе 
орындауымен байланысты екендігі анықталған жағдайларда ғана ауырлататын 
болып танылады. Бұл ретте қылмыстық қашан жасалғанының ерекше маңызы 
бар:  жәбірленушінің  заңды  іс
-
әрекетінің  алдын  алу  мақсатында  алдын  ала; 
жәбірленуші  айыпкердің  кектенуіне  түрткі  болған  іс
-
әрекетті  жасап  жатқан 
сәтте не қандай да бір уақыт мерзімі өткеннен кейін.
 
ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 23.12.1994
 
ж. Қаулысында ҚР ҚК 99
-
б
. 2-
б
.  «3» 
тармағы  бойынша  қасақана  кісі  өлтіруді  дәрежелеген  кезде  заң 
айыпкердің  өзінің  қоғамдық  немесе  қызметтік  борышын  орындаушы  адамға 
қарсы  әрекет  еткенін  сезіне  білгендігін,  соған  қарамастан  оның  өміріне  қол 
сұққандығын  атап  көрсетеді.  Сондықтан  да  жәбірленушінің  қызметтік  немесе 
қоғамдық борышын өтеумен байланысты қандай заңды іс
-
әрекеттері айыпкерді 
қылмыстық  құқық  бұзушылықты
 
жасауға  итермелегенін  анықтап  алу  қажет. 
Мән
-
жайларды жазаның жауаптылығын ауырлататын мән
-
жайлар ретінде тану 
үшін қылмыстық құқық бұзушылықты
 
кімнің жасағаны: айыпкердің, не оның 
қатысуымен  адамдар  тобының,  не  оның  өтініші  бойынша  үшінші  адамның 
жасағанының  ешқандай  маңызы  жоқ.  Ең  бастысы,  қылмыстық  құқық 
бұзушылықты
 
жасаудың себебі 
- 
жәбірленушінің заңды іс
-
әрекеті үшін кек алу.
 
Бірқатар  жағдайларда  адамның  қызметтік  немесе  қоғамдық  борышын 
орындауымен  байланысты  оған  немесе  оның  жақындарына  қатысты 
қылмыстық құқық бұзушылық
 
жасау қылмыстық дәрежелеуші не құрылымдық 
құрамы болып табылады. Мұндай жағдайларда аталған мән
-
жай ауырлататын 
болып таныла алмайды.
 

жүктеу 1,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: