1 Жауапты хатшы

         
32           
тәрбиелеу. Кӛру қабілеті бұзылған және 
нашар  кӛретін  балаларды  оқыту  мен 
тәрбиелеуде  танымдық  және  тәрбиелік 
жағы  және  сезімдік-эмоционалды,  эсте-
тикалық  жағы  аз  кӛрсетілген.  Соңғы 
уақытқа  дейін  оқу,  еңбек,  ойын 
әрекетінің  эстетикалық  мазмұны  сипап 
сезу арқылы беріледі деп санаған. Кӛру 
қабілеті  бұзылған  және  нашар  кӛретін-
дер  үшін  эстетикалық  қабылдаудың 
кӛрнекі  құралы  жӛнінде  меңгерілмеген. 
Біздің  байқауымыз  және  зерттеуіміз 
баланың  ақпаратты  жеткізудің  әртүрлі 
тәсілдеріне,  түсіне,  қарым-қатынасы  іс-
әрекеттің мағыналық жағына үлкен әсер 
етеді деп кӛрсетті. Кӛру қабілеті бұзыл-
ған  және  нашар  кӛретіндер  қоршаған 
ортаның  әртүрлі  тәсілмен  қабылдаға-
нына қарай ойын, еңбек, оқу әрекетінде 
эстетикалық баға беруге қабілетті. 
Нашар  кӛретіндер  мен  кӛруі 
бұзылғандарда таным процесінің бұзыл-
ғаны  қоршаған  ортаны  спецификалық, 
эстетикалық тұрғыда меңгеруге әкеледі. 
Оқуда,  ойында,  еңбекте  сезімсіз  қабыл-
дау  деген  болмайды.  Себебі,  кӛруі 
бұзылғандар  мен  нашар  кӛретіндер 
кӛзбен  кӛре  алмағандықтан,  оны  ұстап, 
кӛру  арқылы  оны  кӛз  алдында,  ойына 
елестете  отырып,  оған  ӛзінше  баға 
береді. 
Эмоционалды-эстетикалық 
тәр-
биенің  қатарына  эстетикалық  қажет-
тіліктің  дамуы  үлкен  орынды  алады. 
Олар екі түрде болады: жеке қажеттілік 
және  кӛркемдік  ғылыми  жасағыш. 
Бірінші жағдай сияқты, екінші жағдайда 
да  эстетикалық  қажеттілік  эмоционал-
дық  қажеттілік  үшін  қызметі  дайын. 
Бірінші  жағдайдағы  қажеттілік  қорша-
ған  ортадағы  эстетикалық  қарым-қаты-
настың  жоғарлауында.  Екінші  жағдай-
дағы  қажеттілік  –  ӛнердегі  бағыт 
мақсатқа  жетелейді.  Балада  кӛркем 
суретке, мүсінге, ӛнерге қызығушылығы 
эстетикалық  қажеттіліктің  кӛтерілуі. 
Бұл  процесс  неғұрлым  ерте  басталса, 
сол ғұрлым оқу процесінде эстетикалық 
қажеттілігінің 
дамуының 
үлкен 
нәтижесіне жетуге болады. 
Қорыта  келе  айтарым,  кӛру  қабі-
леті  бұзылғандық  пен  нашар  кӛрушілік 
бала  үшін  әлеуметтік  зардап  болып 
есептеледі.  Кӛзі  нашар  бала  ӛсіруші 
жанұяда  айналамен  қарым-қатынасы 
және  баланың  ӛзімен  араласу  басқаша 
сипат  алады.  Үлкендер,  жанұя  мүшеле-
рі,  туыстары  ӛздерінің  аяушылықтарын 
естірте  айтып  аяйды,  бала  аяушылық 
назарында,  қамқорлық  орталығында 
болады.  Кӛруі  бұзылған  және  нашар 
кӛретін балалардың мүмкіндігіне сәйкес 
жағдай  жасаған  маңызды.  Артық 
аяушылық  тәртібі  немесе  қисынсыз 
бағып-қағу  баланың  жеке  тұлға  болып 
қалыптасуына  кері  әсерін  тигізеді. 
Кӛруі  бұзылған  және  нашар  кӛретін 
баланың 
ата-анасы, 
тифлопедагог, 
психолог,  офтальмолог  мамандарынан 
кеңес алып тұруы қажет. 
Кӛру  қабілеті  бұзылған  балаларға 
психолог-педагогтың  кӛмегі  негізінде 
кеңес  беріп  отыру  қажет.  Балалардың 
әлеуметтік  ортаға  бейімделуіне  ата-
ананың  рӛлінің  басымдылығын  ескере 
отырып,  ата-ананың  да  психологиялық-
педагогикалық  білімін  арттыру,  қарым-
қатынас  ерекшелігін  меңгерту  маңызды 
демекпін. 
 
 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
 
1.  Ю.В.Микадзе,  В.М.Астапов.  Обучение  и  воспитание  детей  группы  риска: 
Хрестоматия / Сост.. М: 1996 г. 
2.  Е.Н.Винарская  Раннее  речевое  развитие  ребенка  и  проблемы  дефектологии.  М: 
1987 г. 
3.  А.П.Воронова.  Нарушение  зрительного  гнозиса  у  дошкольников  с  речевой 
патологией /Дефектология. 1993 г. № 1. 
4.  Л.С.Выготский. Проблемы дефектологии. М: 1995 г. 
4 (42) 2014 
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
 
117 

         
30           
5.  Л.П.Григорьева,  С.В.Сташевский.  Основные  методы  развития  зрительного 
восприятия у детей с нарушением зрения. М: 1990 г. 
6.  В. И.Лубовский. « Специальная психология » М., 2005 г. 
7.  В.П.Ермаков, Г.А.Якунин. « Основы тифлопедагогики » М. 
8.  Р.Сулейменова «Выготский және дефектология мәселелері» Алматы, 1993 ж. 
9.  А. И.Дъячков. « Дефектологический словарь »М., 1970 г. 
10. С.Д.Забрамная,  О.В.Боровик.  «Практический материал  для  проведения  психолого-
педагогического обследования детей» Москва., 2003 г. 
 
 
 
ТӘРБИЕ ӚНЕРІ МЕН ТӘРБИЕЛЕУ 
 
 
Г.Бермағанбетқызы 
Қызылорда қаласындағы М.Мәметова атындағы гуманитарлық колледжінің  
технология пәні оқытушысы 
 
 
Тәжірибеде  теория  технология 
кӛмегімен іске асады. «Технология» сӛзі 
«техно» - ӛнер, шеберлік және «логос» - 
ғылым  деген  сӛздерден  құралған. 
Технологияның  ӛндірістік  процестегі 
мәні  –  бұл  қолдану  кезінде  алдын  ала 
белгіленген  нәтижеге  жеткізетін,  беріл-
ген саны мен сапасы арқылы тауар алу-
ға  керек  болар  ғылыми-ӛндірістік  әдіс-
тер,  құралдар  мен  алгоритмдер  жүйесі. 
Қазіргі  ӛндірістер  осы  технологияға 
негізделеді. Технология – бұл ӛндірістің 
қол  жеткізер  деңгейінің  шоғырлы 
кӛрініс  белгісі,  ғылыми  жетістіктерді 
енгізудің  тәсілі  мен  нәтижесі.  Кез 
келген  іс-әрекет  негізінде  технология 
немесе  ӛнерлік  сипат  бар.  Ӛнер 
интуицияға  негізделеді,  ал  технология 
ғылымды арқау етеді. 
Технология  әзірге  жасалынбаса, 
онда жеке шеберлік үстем алады. Бірақ, 
ерте  ме,  кеш  пе  «Ұжымдық  шеберлік-
тің»  жинақты  кӛрінісі  технологияға 
айналады. 
Соңғы  кезге  дейін  «Ой  шығарма-
шылығы», оның ішінде адам тәрбиесі де 
технология  түсінігінен  тыс  болатын. 
Қазіргі  педагогикалық  теория  техноло-
гияның  мақсаттылығын  рационалды, 
яғни  ұтымды  екендігін  мойындайды, 
бірақ  мектеп  ӛндірісіндегі  технология-
ның  механикалық  түрде  ӛтуімен  ешбір 
келіспейді. 
Мектеп  тәрбиесі  мен  ӛндіріс  түсі-
ніктері  бір-бірінен  алыс  емес.  Ӛндіріс 
сияқты  мектепке  де  қоғам  ӛзінің 
әлеуметтік  тапсырысын  жасайды,  ӛнді-
рістегі  сияқты  мектептің  де  алдына 
қойылған  міндеттеріне  сәйкес  белгілі 
материалдық  базасының  болуы  кӛзде-
леді. Осы міндеттерді шешуге ӛндірісте-
гідей  тәрбие  процесіне  бағытталады. 
Бұл  процестің  негізі  –  жоспарланған 
нәтижеге 
жету 
тәсілдерімен, 
сол 
тәсілдердің модельденуімен, адамдар іс-
әрекет  және  қылығын  басқарумен 
байланысты  педагогтардың  тәрбиелік 
іс-әрекеті. 
Мұндағы 
педагогтардың 
басқару 
іс-әрекеті 
ӛндірістегідей 
жүйенің  жағдайы  және  оның  жүргізілу 
пәрменділігін  сипаттайтын  ақпараттар 
негізінде іске асырылады.  
Мектептегі  тәрбие  жүйесі  соны-
мен бірге ӛндіріс секілді қоғамдық мақ-
саттар  жолында  материалдық  базаны 
іске  қосып,  оқу-тәрбиелік  міндеттерді 
шешуге,  педагогтар  ұжымына  арналған 
процестер бағдарын түзеді, яғни әртүрлі 
іс-әрекеттерін  басқару  ұйымдастырып, 
сонымен  бірге  оларды  орындаушылар-
ды  қажетті  ақпаратпен  қамтамасыз 
ететін  коммуникативті  желіні  іске 
қосады. 
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
4 (42) 2014 
 
118