1 глоссарий бөлім пән бойынша глоссарий
Отбаcылық педагогика және жанұя тәрбиесі
1 ГЛОССАРИЙ
БӨЛІМ 1. ПӘН БОЙЫНША ГЛОССАРИЙ
Отбасы дегеніміз — кішкентай ғана əлеуметтік-психологиялық топ, оның мүшелері некелік немесе туысқандық қатынастармен, ортақ тұрмыспен жəне өзара моральдық жауапкершілікпен байланысқан, ал ондағы əлеуметтік қажеттілік қоғамның халықты нақты жəне рухани өсіріп-өндіруге деген қажеттілігінен туындайды.
Неке (ерлі-зайыптылық) — ерлі-зайыптылардың арасында мүліктік жəне жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттерді туындататын, отбасын құру мақсатында Қазақстан Республикасының заңымен белгіленген тəртіппен тараптардың еркін жəне толық келісімімен құрылған əйел мен еркектің арасындағы тең құқылы одақ.
Отбасының құрылымы — отбасылық өзара əрекеттерді сипаттау кезінде қолданылатын негізгі ұғымдардың бірі. Отбасы құрамының, немесе құрылымының көптеген нұсқалары бар:
«нуклеарлық отбасы» — күйеуі, əйелі жəне балаларынан тұрады;
«толықтырылған отбасы» — өзінің құрамы жағынан ұлғайған одақ: бірге немесе бір-бірімен тығыз жақындықта тұратын жəне отбасының құрылымын түзетін ерлі-зайыпты жұп жəне оларың балалары, оған қоса алдыңғы буын ата-аналар, мысалы, əжелер, аталар, нағашы аға-əпкелер;
«аралас отбасы» — ажырасқан адамдардан тұратын «қайта құрылған» отбасы болып табылады. Аралас отбасы бірге тумаған ата-аналар мен бірге тумаған балаларды қамтиды, өйткені бұрынғы некеден қалған балалар отбасының жаңа бірлігі болып енеді.
Қазіргі замандағы отбасылық тəрбие ойшылдық педагогика принциптеріне негізделген:
креативтілік – балалардың қабілеттерінің еркін дамуы;
гуманизм (ойшылдық) — жеке тұлғаны абсолютті құндылық ретінде тану;
демократизм — үлкендер мен балалардың арасындағы тең құқылы рухани қарым- қатынастарды орнату;
азаматтылық – қоғамдық-мемлекеттік жүйеде өз орныңды сезіну;
ретроспективтілік — тəрбиені халықтық педагогика негізінде жүзеге асыру;
жалпыадамшылық, адамгершілік нормалар мен құндылықтардың басымдылығы.
Этностық дискриминация - нәсіл мен ұлтына қарап адамның азаматтық құқымен мүдесіне қасақана қысым жасау.
Этностық контакт -әртүрлі ақпараттар мен мәдени құндылықтар алмасу барысында әр халақтың бір - біріне ықпал жасайтын этносаралық әрекеттестік.
Этностық топ - тіл мен мәдениеттің, діннің маңызды ерекшеліктерін сақтай алған халақтық окшау бөлігі.
Этностық толеранттық- басқа этнос өкілдерінің бейтаныс өміріне мінез - құлқына, салт - дәстүріне, сенімдеріне шыдамдылық білдіру.
Этностық кикілжің - көзқарастары мен мүдделерінің бір - бірімен
үйлеспеуінің нәтижесінде этностардың өзара наразылығы.
Этномадени бейімделу - адамның психологиялық немесе әлеуметтік
дағдылануы.
Этникалык ассимиляция - бір халақтың екінші халақпен оның тілін, әдеп -
ғұрып, ұлттық сана - сезімін жоғарлату жолымен бірігу нәтижесі.
Атрибуция - адамның жүріс - тұрыс себептерімен дәлеледенген жеке
қасиеттерін, мінезін, оның іс - әрекетін кәдімгі талдау негізінде баска адамға
тапсыру.
Негізгі тұлға - осы этностық топтың жеке тұлғамен туыстарын әрбір жеке
тұлғада бар қасиеттер ұғымы.
Гетереостереотип - басқа халықтар өкілдері туралы бағалау пікірлер
жинағы.
Инициация - сол немесе басқа ұлыстарда бар әрекеттер таптамасы осы
аркылы және адамның әлеуметтік мәртебесі ресми түрде ауысып бекітіледі.
Этникалык бірігу - этникалық қауымдарды жақындату процесі.
Этникалық контакт - түрлі ақпараттар жэне мәдени құндылыктармен
алмасу барысында нақты халақгар өкілдерінің бір - біріне ықпалын тигізетін
этносаралық әрекеттестіктердің формасы.
Конформ этносы - жеке адамдар тобының ұлттық әдет - ғұрыптарға, жүріс тұрысына ұлттық ерекшеліктеріне және стериотиптерді ішкі кедергісіз
меңгеру және жеткілікті мағынадан түсілу арқылы көрінетін бейімділігі.
Кросс - мәдени этнопсихологиялық зерттеу - түрлі ұлттарға этностық
қауымдар өнімдерінің тұлға аралық байланысында және өзара әрекетінде
көрінетін көрініс.
Халықтық психология - белгілі бір ұлтқа жататын жеке тұлғаның
психологиялық ерекше тұйық білім
Отбасының түрлері. Толық және толық емес отбасы
Отбасының толық және толық емес түрлері болады. Толык отбасында ата-анасы, балалары және әдетте, әкесі жағынан да және шешесі жағынан да аға ұрпақ өкілдері — атасы мен әжесі болады. Толық емес отбасы балалардың ата-анасының біреуінің ғана болуымен сипатталады. Соның өзінде балалардың ата-аналары ажырасқан болса, балалары соның қарамағында қалған ата-анаға екінші жағы балаларды және еңбекке жарымсыз ерлі-зайыптыны бағып-қағу үшін алимент төлейді. Егер ерлі-зайыптылардың біреуі қайтыс болып, екіншісінің қарамағында кәмелетке толмаған балалары қалса, онда оған мемлекет жәрдемақы ретінде материалдық көмек көрсетеді. Сөйтіп, толык және толық емес отбасы да тең жағдайда заң және мемлекет арқылы қорғалады.
Достарыңызбен бөлісу: |
