1 Қазіргі қазақ тілі лексикасының лексика-семантикалық табиғаты мен сөздік құрамы


Тілдегі синонимдер әр түрлі жолдармен пайда болады



жүктеу 0,62 Mb.
бет38/80
Дата04.01.2022
өлшемі0,62 Mb.
#36192
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   80
лекция

4. Тілдегі синонимдер әр түрлі жолдармен пайда болады. Қазақ тіліндегі синонимдердің келіп шығуының мынадай жолдары бар:

1. Синонимдер көпмағыналы сөздердің есебінен жасалады. Мысалы: тура – түзу – тік – тіке; тура - дұрыс – жөн; тура – дәл – шақ;

2. Синонимдер сөзжасам тәсілдері арқылы пайда болған:

а) аффикстер арқылы: әуесқой - әуесшіл – еліккіш – еліктегіш - қызыққыш;

ә) біріктіру арқылы: мансапқұмарлық – шенқұмарлық – атаққұмарлық;

б) қосарлау арқылы: жиған-терген, тапқан-таянған; күш-қуат, күш-жігер, қажыр-қайрат, қажыр-қуат;

в) тіркесу арқылы: өмір бақи – мәңгі бақи – ғұмыр бақи;

г) омонимдер арқылы: табандау – сіресу – қасарысу – қырсығу – қыңыраю.

3. Кірме сөздер арқылы пайда болған синонимдер: а) араб сөздері арқылы: ақиқат (хәқиқат) – шындық – растық;

ә) парсы сөздері арқылы: зор (зур) – үлкен – дәу;

б) моңғол сөздері арқылы: аймақ (аймаг) - өңір – атырап – төңірек – маңай;

в) орыс сөздері арқылы: бөтелке (бутылка) – шыны – шөлмек;

4. Синонимдер диалектизмдердің есебінен жасалған:

а) Дыбысталуы жағынан әдеби тілде кездеспейтін, бірақ әдеби сөзбен мағынасы үйлес келетін сөздер: дәйіс – ұятсыз – арсыз;

ә) Дыбысталуы жағынан әдеби тілде кездесетін, бірақ білдіретін ұғымы басқа сөздер: сым – шалбар, жар – қабырға.

5. Синонимдер фразалық тіркестердің есебінен жасалады: ұзын құлақ – сыбыс, өсек; еті тірі – пысық, ширақ;

6. Синонимдер табу мен эвфемизмдердің есебінен жасалған: күн байыды – күн батты, кешкірді; дүние салды – қайтыс болды, өлді.


жүктеу 0,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   80




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау