№ исх: 36-01-05/2477 от: 22. 12. 2015 Оңтүстік Қазақстан облыстық мәслихатының

2008 жылы облыс бойынша жалпы пайдаланылатын жасыл желектер 1189 мың бірліктер құрады, 2003 жылмен салыстырғанда 417 мың бірлікке ұлғайды; 2008 жылы бір тұрғынға 0,49 бірлік келетін.

2012 жылы облыс бойынша жалпы пайдаланылатын жасыл желектер 2035 мың бірлікті құрады, 2008 жылмен салыстырғанда 846 мың бірлікке ұлғайды.

Облыс бойынша абаттандыру негізгі жұмыстарға жатады: қаланың сыртқы жарықтығы, фонтандарды, ескерткіштерді т.б. күту, аулаларды көркейту және абаттандыру, елді мекендерде санитарлық тазалықты сақтау.

Облыстың аудан қалаларда жарық шамдарды орнату 2008 жылғы 7424 данасынан 2013 жылы 13 734 данасына дейін өсті немесе 2 есеге. Жалпы облыс бойынша күл-қоқыс тастайтын алаңшаларда 3 есе, немесе 2008 жылға 425 данадан 2013 жылы 1414 данаға дейін артты.

Абаттандыру бойынша проблемалары:

- қаланың шағын аудандарында жасыл желектердің аздығы және көше жарықтардың төмендігі, аулалардың нашарлығы, көше жарықтардың автоматтандырылған жүйесінің жоқтығын;

- техникалардың жағдайы қанағаттанарлықсыздығы және арнайы техниканың жоқтығы елді мекендердің санитарлық келеңсіздіктер орын алуда;

- күл-қоқыс тасталатын алаңшаларды күрделі жөндеуден өткізу және жаңа алаңшалардың құрылысының қажеттігі.

2009 жылы облыстағы көліктің барлық түрлерімен 69306,7 мың тонна, 2013 жылы 132 951,4 мың тонна жүк тасылып, бұл көрсеткіш 2008 жылдағы деңгеймен салыстырғанда 100%-ды, 2012 жылмен 107,4 %-ды құрайды. Жүк айналымы 4023,8 млн. тонна/км-ді, 2013 жылы 7 616,9 млн. т/км-ді құрады.

2009 жылы 1115,1 млн, 2013 жылы 2 257,6 млн жолаушылар тасылып, бұл көрсеткіш 2008 жылдағы деңгеймен салыстырғанда 104,1%-ды, 2012 жылмен 105,0 %-ды құрайды. Жолаушылар айналымы 7662,1 млн км-ді, 2013 жылы 15 712,8 млн. км.-ді құрады.

2009 жылы Шымкент қаласына қарай жүк айналымы бойынша қызмет көрсетудің ең көп үлесі Сайрам, Сарыағаш аудандарында 56,9 %-ға тең, ал Түркістан қаласы бойынша жүк айналымы қызметін көрсетудің 7-8 % аралығында өзгеріп отырады, ал басқа қалалар мен аудандар бойынша қызмет көрсету үлесі көлік қызметін көрсетудің жалпы мөлшерінің 7 %-н ғана құрайды, 2013 жылы Шымкент қаласына 65%тиесілі, Сайрам, Сарыағаш аудандары мен Түркістан қаласында 10-12 % аралығында өзгеріп тұрады, ал басқа қалалар мен аудандар бойынша қызмет көрсету үлесі көлік қызметін көрсетудің жалпы мөлшерінің 8 %-н ғана құрайды.

2012 жылы облысымызда көліктің барлық түрімен (жекеменшік автокөлік иелері тасыған жүк көлемін қоса есептеп бағаланғанда) 123848,6 мың тонна жүк және 2149,9 млн. жолаушы тасылды. Жалпы тасымалдың едәуір үлесі автомобиль көлігіне: жүк тасымалы бойынша – 100 % жолаушы тасымалына – 99,9 % тән болып отыр.

2013 жылы облысымызда көліктің барлық түрімен (жекеменшік автокөлік иелері тасыған жүк көлемін қоса есептеп бағаланғанда) 132 951,4 мың тонна жүк және 2 257 633,4 млн. жолаушы тасылды.

Автомобиль көлігімен (жекеменшік автокөлік иелері тасымалдаған жүктердің көлемі мен жолаушыларды қоса бағалағанды) 2012 жылы 123847,8 мың тонна жүк, 2013 жылы 132 950,4 мың тонна жүк және 2148,8 млн. жолаушы, 2013 жылы 2 256 523,8 млн. жолаушы тасылды, жүк айналымы 7123,9 млн.тонна-шқ, 2013 жылы 7 615,4 млн.т/шқ, жолаушы айналымы - 13685,5 млн. жолаушы /шқ, 2013 жылы 13 729,2 млн. жолаушы/шқ құрады.

2014 жылы облысымызда көліктің барлық түрімен (жекеменшік автокөлік иелері тасыған жүк көлемін қоса есептеп бағаланғанда) 145 400,0 мың тонна жүк және 2 262,5 млн. жолаушы тасылды.

Автомобиль көлігімен (жекеменшік автокөлік иелері тасымалдаған жүктердің көлемі мен жолаушыларды қоса бағалағанды) 2013 жылы 129 400,0 мың тонна жүк, 2014 жылы 145 400,0 мың тонна жүк және 2013 жылы 2 236,0 млн. жолаушы, 2014 жылы 2 262,5 млн. жолаушы тасылды, жүк айналымы 2013 жылы 7 615,4 млн.т/шқ, 2014 жылы 8 446,4 млн.т/шқ, 2013 жылы жолаушы айналымы – 13 729,2 млн. жолаушы/шқ, 2014 жылы 16 517,9 млн. жолаушы/шқ құрады.

Автомобиль көлігі

2010 жылы облыстық автокөліктік құралдар саябағында 390134 бірлік, 2014 жылғы 1 шілдеде 545 371 бірлік, сонымен қоса тиісінше 13657 және 16 721 автобус және микроавтобус есептелінді. Облыстағы көліктік құралдардың саны тұрақты болып, орта есеппен жыл сайын 14 мың бірлікке артты.

Облыс бағыттарының жүйесі 394 маршрутпен белгіленген: 129 маршрут қалаішілік, 137 – аудан ішілік, 128 – қалааралық және аудан аралық бағыттар болып табылады.

Облыстағы көлік жерлері болмаған жерлердің барлығы толығымен көліктік жолаушылар бағыттар желісімен қамтылған. Бұл елді мекендердегі негізінен темір жолдың бойында тұратын жолаушылар қала маңайындағы теміржолдың тасымалдауымен жүреді.

Жолаушылар мен жүктерді тасымалдау жұмыстарымен жолаушыларды тасымалдауды жүзеге асыру келісім шарты арқылы 63 жекеменшік тасымалдаушы айналысады.

Облыста, автовокзал және автостанциялардың Реестрінде 30 автовокзал және автостанциялар қамтылып, олардың құрамындағы 5 автовокзал және 1 автостанция Шымкент қаласында орналасқан. Олардың барлығы жекеменшік формада жұмыс жасайды.

Шымкент қаласындағы жолаушылар ағымының өсу темпі жол инфрақұрылымының құрылыстарының темпінен асып түсуде. Шымкент қаласындағы жолаушылар ағымының тұрақты өсуі және бұл қаланың болжамдар бойынша жақын 2-3 жылдың ішінде миллиондық қалаға айналуы қоғамдық жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру, автокөлік қозғалысын реттеу құралдарын жетілдіру мәселелеріне айрықша жанасу қажеттілігін талап етеді.

Жекеменшік жеңіл автокөліктермен тасымалдау кең өріс алып келеді. Шымкент қаласының өзінде олардың саны 3000 бірліктен астам және бұдан да артық көбеюге деген тұрақты тенденциясы да жоқ емес. Олар айтарлықтай әрқайсы қалалық автобустық аялдаманы, көше қиылыстары мен адамдар көп тұратын орындарда, әсіресе, қаланың орталығында, жеңіл машиналардың тұрақтарында сағаттап жолаушыларды күтеді. Мұнда олар қоғамдық жолаушылар көліктеріне автобустық аялдамаларға тоқтауында үлкен кедергіліктер жасайды.

Шымкент қаласы ауалық бассейнді ластау бойынша аса қолайсыз болған қалалардың тізіміне ендірілген. Бұған басты себеп, автокөліктердің қозғалысының нәтижесінде шығарылатын зиянды заттардың шығарылуына аса мән бермеу болып саналады. Автокөліктерді аса экологиялық тұрғыда таза жанармайда, газда жүруі үшін қайта жабдықтау жұмыстарына мүлдем көңіл бөлінбейді.

Қозғалыстағы құрамның жасаған жол - апаттық жағдайлары, олардың нәтижелерінің ауырлығы 1000 бірлікке дейін төмендеуіне қарамастан, бұл жағдайларда қайтыс болғандардың саны 12,7 %-ды құрады.

Жол полициясының ресми мәліметтері бойынша 2009 жылы 2446жол - апаттық жағдайларының 2235 немесе 91,4 %, ал, 2013 жылы 1442-нің 1303-і (90,3%) жүргізушілердің кінәсінен жасалынған.

2010 жылдың ішінде бұл көрсеткіш 87,6 %-ды құрап, теріс динамиканы, 2014 жылдың 9 айында бұл көрсеткіш 81,0 %-ды құрап, оң динамиканы иемденіп отыр.

Күн сайын тұрақты болмаған үлкен сыйымдылыққа ие болған 250-300 автобустың жүргізушілері ешкім тарапынан қадағаланбайтын, легалды болмаған облысаралық жолаушыларды тасымалдау жұмыстарымен айналысады. Құзырлы органдардың олардың заңсыз жолаушылар тасымалдау қызметін қадағаламауы себебінен көптеген адамдар қаза тауып, зардап шеккен ірі жол-көлік апаттарының орын алуына жол берілуде. Олардың қатысуымен болған жол - апаттық оқиғалардың үлес салмағының саны тұрақты маршруттарда жұмыс жасайтын автобустарға қарағанда 6-7 мәртеге өскен.

Шымкент қаласында жолаушыларды тасымалдауға жұмылдырылған 1235 автобустан 729-ында (59 %) ғана 10 жылға жуық пайдалану мерзімі болып, олардың техникалық жағдайына баса назар аударуды қажет ететіні сөзсіз.

Жолаушыларды тасымалдаудың ең негізгі мәселесі – бұл маршруттардағы автобустардың қозғалыс кестесін қатаң түрде сақтауы болып саналады. Өкінішке орай, қалалық автобустардың жұмысында, әсіресе кешкі уақыттағы жұмыстарында көптеген кемістіктер кездесуде. Ал, автобустардың жұмысын тексерудің мұндай ахуалы, тасымалдаушылардың жұмыстарына шынайы бағалауға мүмкіндік бермейді.

Оның себебі, жолаушыларға көліктік қызмет көрсетудің сапасын бағалау бойынша салықпен кері байланыс орнатылмаған.

2012 жылы облыста 58589,7 мың жолаушылар, 2013 жылы облыста 225652,3 мың жолаушылар тасымалданды. Автокөлік жолаушылар айналымы 2012 жылы 1034,5 млн. жолаушыларды құраса, 2013 жылы 1372,9 млн. жолаушыларды құрады.

2015 жылдың 1 мамырына Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша автомобиль жолдарының ұзындығы 19 050,2 шқ құрайды, оның ішінде 4330,3 шқ немесе, 22,8% облыстық маңызы бар жолдар болып табылады. Жолдардың төселімі бойынша: 4121,3 шқ (96,1%) – асфальтты бетонды, 167,1 шқ (3,9%) – қара тасты, 43,9 шқ (0,9% ) - табиғи топырақты жолдар болып табылады.

2013-2014 жылдарға жолдардың 60% жақсы және қанағаттанарлық жағдайда болады.

Автомобиль жолдарының негізгі проблемалары:

- жол жамылғысының көтергіш қабілетінің үлкен жүк автомобильдермен бұзылуы;

- жалпы пайдалану жолдары бойындағы сервистің (кемпинг, эстакадалар, автотұрақтар, қонақ үйлер, шұғыл көмек көрсету пункттері) жеткілікті дамымауы;

- жол саласындағы білікті мамандардың және инженерлік құрамның жетіспеушілігі;

- жобалау-сметалық құжатта лабораторлық жұмыстарды жүргізуге қаржы қаралмағандығы лабораторлық сараптаманың сапасына теріс әсерін тигізеді;

- облыстық маңызы бар жолдарды жалға беруге рұқсат беретін құқықтық негіздің болмауы.

- облыстағы қоғамдық көліктің қозғалыс құрамының табиғи ескіруі;

- қоғамдық көліктің жұмысын қажетті деңгейде қадағаланбауы және Шымкент қаласындағы қоғамдық көліктерде жолаушыларға қызмет көрсету сапасының төмендігі;

- ауаны ластайтын заттарды шығаруды төмендету қажеттілігінен туатын мақсаттарға қол жеткізу бойынша автотасымалдаушыларды, сонымен бірге автокөлік құралдарының иелерін ынталандырудың болмауы;

- табиғи газда жүретін автокөлікті қайта жабдықтау үшін экономикалық тұрғыда жағдайдың жасалынбауы;

- газбен қамтамасыз ететін станциялар жүйесін кеңейту үшін қолайлы жағдайлардың болмауы;

- табиғи газбен жүретін автокөліктерді жүргізетін тасымалдаушылар үшін тұрақты жолаушылар бағыттарын бөліп беру бойынша байқауларды өткізуде преференциялар жүйесінің болмауы;

- жол полициясында автокөлік құралдарының бақылаумен, экологиялық нормаларды бұзатын автокөлік құралдарын анықтау, алдын кесу және олардың иелеріне әкімшілік шара қолдану өкілеттіктері бар болған экологиялық взводтардың болмауы;

- болашақ үшін көлікті дамытудың кешенді бағдармаласынын жоқтығы;

- облыстық ЖОО-да бар болған ғылыми потенциалды жеткілікті тұрғыда қолданбау.

Шымкент қаласының аэропортынан аптасына Астана, Алматы, Ақтау, Қызылорда, Атырау қалаларына және де Ресей, Әзербайжан, Грузия, БАЭ, ҚХР мемлекеттеріне 34 рейс жасалынады. Шымкент әуежайынан Қазақстанның Астана, Алматы, Ақтау қалаларына және шет елдерден Ресей, Түркия, Қытай және Біріккен Араб Әмірліктері мемлекеттеріне тұрақты авиатасымалдар орындалады.

Облыстағы авиациялық инфрақұрылым саласында республикалық коммуналдық меншігіне қарасты 100 %-дық мемлекеттік акциялар пакеті болған «Шымкент аэропорты» АҚ қызмет жасайды.

ОҚО-нан «Батыс Еуропа - Батыс Қытай» халықаралық автомагистралының өтуі және Шымкент қаласының аэропортына жақын жерде сауда - логистикалық орталықтың жұмыс бастауы авиациялық тасымалдауларды жаңа деңгейге көтерудің нақты шарттарын жасап отыр.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен жақын болашақты ескере отырып, Шымкент қаласының аэропорты арқылы жолаушылар ағымы мен жүк тасымалдау ағымын ұлғайту бойынша 2010 жылдың 30 қыркүйегінде бекітілген №1006 2010-2014 жылдарға арналған транспорттық инфрақұрылымның Бағдарламасын жүзеге асыру шеңберінде заманауи жолаушылар терминалын құру жоспарлануда.

2014 жылы Шымкент әуежайынан 765,2 тонна жүк және 409 мың жолаушы тасымалданған. Бұл өткен жылмен салыстырғанда сәйкесінше жүк тасымалы 13,2 % төмен болса, жолаушылар тасымалы 4 %-ға төмен.

«Аэропорт Шымкент» АҚ-ы облыс әкімдігінің 2013 жылғы 15 тамыздағы №211 қаулысына сәйкес, облыстың коммуналдық меншігінен республикалық меншікке (Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігіне) берілді.

Қазіргі уақытта, «Аэропорт Шымкент» АҚ-ы «KTZ Express» АҚ-ның сенімгерлік басқаруында.

Осыған орай, бүгінгі күні Шымкент әуежайының республикалық меншікте болуына байланысты, Шымкент әуежайын модернизациялау мәселелерімен республика деңгейінде тиісті орталық органдар айналысатын болады.

Қолданыстағы аэровокзал (жолаушылар терминалы) бар болғаны сағатына 100 адамға қызмет көрсетуге қауқарлы. Жолаушылар ағынының жоғарылауына және жүк тасымалының өсуіне байланысты, кем дегенде сағатына 400 жолаушыға арналыған жолаушылар терминалын және жүк терминалын қажет етеді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Қазақстан Республикасы көлік жүйесінің инфрақұрылымын дамытудың және ықпалдастырудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасында бұрынғы Шардара әуежайын реконструкциялауға техникалық-экономикалық негіздеме (ТЭН) және жобалық-сметалық құжаттама (ЖСҚ) әзірлеуді жергілікті бюджеттен жүргізу көрсетілген.

Қазіргі уақытта бұл мәселеге бойынша тиісті шаралар қабылдануда.

- авиациондық кадрлардың жетіспеушілігі;

- Қазақстан Республикасында кадрларды дайындау деңгейі және саны қажетті талаптарға сәйкес келмейді;

- жаңа авиациондық арнайы техникамен қайта жабдықтау;

- аэропорт инфрақұрылымының заманауи талаптарға сәйкес келмеуі.

1 кесте. 2010-2014 жылдарға арналған көліктің барлық түрлерімен тасымалданған жолаушылар тасымалының өзгеру динамикасы

№2 кесте. 2010-2014 жылдарға арналған жолаушылар айналымының өзгеру динамикасы

№3 кесте. 2010-2014 жылдарға арналған көліктің барлық түрлерімен жүк тасымалдау мөлшерінің өзгеру динамикасы

Жылдар	Автомобиль көлігі, млн.тн	Өткен жылдармен салыстырғандағы қарқыны, %	Жүк тасымалдау	Өткен жылдармен салыстырғандағы қарқыны, %
2010	77468,0	111,8	77468,0	111,8
2011	106503,3	137,5	106504,8	137,5
2012	123847,8	116,3	123848,6	116,3
2013	132 950,4	107,4	132 951,4	107,4
2014	145400,0	112,3	145400,0	112,3

№4 кесте. 2010-2014 жылдарға арналған көліктің барлық түрлерімен жасалынған жүк айналымының өзгеру динамикасы

Жылдар	Автомобиль көлігі, млн.тн	Өткен жылдармен салыстырғандағы қарқыны, %	Жүк тасымалдау	Өткен жылдармен салыстырғандағы қарқыны, %
2010	4506,5	112,0	4507,4	112,0
2011	6370,6	141,4	6371,4	141,4
2012	7123,9	111,8	7125,0	111,8
2013	7 615,4	106,9	7 615,9	106,9
2014	8446,4	110,9	8446,4	110,9

Оңтүстік Қазақстан облысында теміржолдың ұзындығы 915,6 шқ. құрайды.

Облыс аймағынан алыс бағытқа қарай жүретін поездер жолаушыларға Өзбекстан, Қырғызстан, Ресей Федерациясы мен Украина мемлекеттерінің қалаларына дейін жетуге мүмкіндік жасайды. Сонымен қатар, облысішілік Шымкент – Түркістан және Шымкент – Сарыағаш теміржол бағыттары бойынша 2 пойыз қатынайды.

Оңтүстік Қазақстан облысындағы тұрғындар үшін облысаралық, ауданаралық, қала маңайындағы теміржол маршруттарының әлеуметтік маңыздылығын ескере отырып, «Шымкент - Сарыағаш» және «Шымкент - Түркістан» қала маңайындағы теміржол маршруттарына жәрдем беру мақсатында облыстық бюджеттен әр жылы қаражат бөлініп отырады. Облыс тұрғындарының өтініші бойынша 2008 жылдың қараша айынан бастап «Шымкент - Сарыағаш» қала маңайындағы теміржол маршруты Түлкібас станциясына дейін ұзартылды. Бекітілген кестесіне сәйкес, 4 вагоннан тұратын «Түлкібас-Шымкент-Сарыағаш» қатынасы аптасына 4 рет, ал «Шымкент-Түркістан» қатынасы аптасына 3 рет, 2014 жылы 4 вагонды құрайтын ЭР 9 М 510 маркалы электропойызы «Шымкент-Сарыағаш» бағытына аптасына 5 рет жүріп тұрады.

Шымкент қаласының теміржол вокзалының ғимаратын күрделі жөндеуден өткізу мақсатында 2009 жылы 71,8 млн.теңге, ал 2010 жылы 50,0 млн.теңге бөлінді.

Қазіргі таңда, облыс әкімдігінің 2012 жылғы 20 наурыздағы № 97 және 2012 жылғы 9 қазандағы № 287 қаулыларына сәйкес, темір жол вокзалы ғимараттары республикалық меншікке қайтарылды. Бүгінгі күні «Темір жолы - Қызмет» ЖШС таратылған.

2014 жылы тасымалдаушының залалын субсидиялау мақсатында облыстық бюджеттен 153 094 млн. теңге, 2015 жылы 173 114 млн. теңге қаржы бөлінді.

Теміржол көлік саласының негізгі проблемалары:

Теміржол вокзалдарының тек орындар мен перрондардағы алаңдарды жалға берумен ғана айналысатын іс-әрекеті рентабельді болмай қалады, себебі тасымалдаушылар мен жолаушыларға негізгі вокзалдық қызметтерді өзара бөлу функциялары (билеттерді сату, ұйымдасқан түрде отырғызу және түсіру, ақпараттық қамтамасыздандыру және т.б.) республикалық теміржол ұйымдармен құзыреттілігінде сақталып отыр. Осыған байланысты, 2010 жылы облыс аймағында орналасқан теміржол вокзалдарын «НК «КТЖ» АҚ тапсыру жоспарланған.

Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің алдына қойылған міндеттердің маңыздылығын ескеріп, департаменттердің жұмыс топтарымен есептеулер жүргізілді. Тек зардап шеккендерді эвакуациялауға, тамақпен қамтамасыз етуге және 1000 адамдық бір лагерді жасақтауға алдын ала жасалған есеп бойынша қажетті қаражат көлемінде 44 203 812 теңге. Зардап шеккендерді тіршілікпен қамтамасыз ету заттарын сатып алуға қажет шығыстар 37 160 632 теңге (тұрғын шатырлар, жиылмалы кереуеттер, төсеніш заттар т.б.) 1000 адамға арналған 7 тәулікке азық-түлікпен қамтамасыз етуге 5 854 040 теңге. Бекітілген облыстың азаматтық қорғаныс жоспарларына сәйкес, жер сілкініс кезінде облыс бойынша 385 мың адам баспанасыз қалуы ықтимал, оның ішінен 133 мың адам Шымкент қаласында. Алайда, облыс бюджетінің мүмкіндіктерін және уақыт тығыздығын ескерсек, материалды-техникалық дайындыққа тіршілікпен қамтамасыз ету құралдары ықтимал апаттың тек бастапқы кезде 9000 адамға бұл шығын 929 млн.теңгені құрайды. Бұндай жағдайда ықтимал болжамды шығыс мөлшерін тамақтандыру шығындарымен қоса алғанда экономикалық тұрғыдан негізді болып табылады, нақты мерзімдері анықталған, оларды жүзеге асыру үшін, ол төтенше шаралар атқаруға мүмкіндіктер береді.

Біздің облыс үшін өрт сөндіруші аэромобильді жасақ авиациялық бақылауды ұйымдастыру, орманды алқаптарда өрт қауіпті кезеңдерде қиын және алшақ жерлерде өрттерді тез арада байқап, сөндіруді ұйымдастыруға жұмылдырылады.

Жабдықталған ерікті өрт сөндіруші құрылымдарды құру және іс-қимылға қосу 52 ауыл округтерінде болатын дала, тау сілемдеріндегі өрттердің санын азайтуға мүмкіндік беріп, өрт сөндіру қызметі жоқ және табиғи өрттердің шығындарын азайтуға мүмкіндік береді.

Облыстың қауіпсіздігін, қорғанысын, тәртібін және тіршілігін қамтамасыз ету, сонымен қатар, басқа да жұмылдыру кезеңінде және қарулы қақтығыстар кезінде шұғыл тапсырмаларды шешу үшін арнайы әскери және әскери емес құрылымдар құрылады. Олардың дайындығы және жұмылдыруды қамтамасыз ету жергілікті атқарушы органдардың және орталықтандырылған мемлекеттік органдардың және ұйымдардың аумақтық бөлімшелерінің ұйымдастыруымен жүзеге асырады.

Азаматтық қорғаныс құрылымдарының аумақтық және нысандық арнайы әскери емес құрылымдары облыстың экономикалық маңызды тіршілік әрекетін қамтамасыз ету үшін, сонымен қатар, жою салдарынан қазіргі заманғы құралдармен және басқа да экстремальды факторлардың зардаптарын жою мақсатында құтқару және басқа да шұғыл жұмыстар жүргізеді. Облыстың пайдасына құрылатын арнайы әскери құрылымдар санын облыстың жұмылдыру жоспары анықтайды.

Әскери емес арнайы құрылымдардың техникамен, құралдармен, мүліктермен сол құрылым жасақталған ұйым базасы есебінен сондай-ақ меншік түріне қарамай басқа да ұйымдар есебінен және Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жекеменшік иелері есебінен қайтарымды негізде жүзеге асырылады.

Оңтүстік Қазақстан облысының аумағында 2013 жылдың төтенше жағдайлар бойынша оқиғалар саны 1373, 2012 жылмен салыстырғанда 6 % өскен ( 2012 жылы 1295 оқиға тіркелген). Жапа шеккендер саны 562 адам (2012 жылмен салыстырғанда 21 % төмендеген, яғни 711 адам), олардың 92 адамы қайтыс болды (2012 жылмен салыстырғанда 36,6 % төмендеген, яғни 145 адам).

Тасқындармен су басуларға, селдерге, көшкіндерге, жер сілкінулерге, өрттерге қарсы іс-қимыл инфрақұрылымының қамтамасыз етілу деңгейі аудандарға бөлінген қаржылардың толық игерілмеуі салдарынан көрсеткіштер деңгейі төмендеді.

Оңтүстік Қазақстан облысының аумағында есепті 2014 жылы орын алған төтенше жағдайлардың талдауы көрсеткендей, жалпы саны 1370 оқиға орын алған, өткен жылмен салыстырғанда 0,2% төмендеген (1373 оқиға -2013 ж.). ТЖ салдарының ауырлығын есепке алынатыны – шығындар мен зияндылығы. Шығындар: 653 адам зардап шеккен (2013 ж. – 562 адам, осы мерзіммен салыстырғанда көрсеткіш 16,2% өскен), оның ішінде қайтыс болған – 116 адам, (2013 ж. – 92 адам, осы мерзіммен салыстырғанда көрсеткіш 26,1% өсіп отыр). Алдын ала алаған мәліметтер бойынша материалдық шығын 1194,7 млн.теңгені құрап отыр, 2013 жылы - 793,8 млн. теңгеге келтірілген.

Материалдық шығын көлемі 793,8 млн. тенгені құраса, 2012 жылмен салыстырғанда 22,9 % төмендеп, 1029,2 млн. тенгені құрады.

Анализдік қорытындыға сәйкес, төтенше жағдайлардың орын алу техногендік сипаттағы жағдайларға байланысты болады, бұл көрсеткіш 65,7 %, 917 оқиға санын құрайды. 2012 жылымен салыстырғанда техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар саны 67 өсіп, 7,88 % құрады. Жапа шеккендер саны 115 адам (34,3 % аз, 2012 жылмен салыстырғанда - 175), олардың 63 адамы қайтыс болды (аналогиялық кезеңмен салыстырғанда 41,1% төмендеп, 2012 жылы – 107 құрады). Барлық техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың 55,1 % (885) орын алуы көбінесе тұрмыстық және өндірістік тілсіз жаулардан, яғни өрттің шығуынан болады. Бұл көрсеткіштің өсуі тұрғын үй секторларының көбеюі (562), барлық өрттің шығуынан 63,2%, жол көлік оқиғаларынан (178) болады.

2014ж техногендік сипаттағы ТЖ жалпы саны – 854 оқиға, облыс аумағында тіркелген ТЖ жалпы санынан 62,3% құрап отыр. Өткен жылдың осы мерзімімен салыстырғанда осы санаттағы ТЖ саны 6,9% төмендеп отыр (2013 ж. – 917), зардап шеккендердің саны 29,6% өсіп, биылғы жылы 149 адамға жетті (2013 ж – 115), оның ішінде қайтыс болғандар – 73 адам, көрсеткіш 15,9% өсіп отыр (2013 ж. – 63 адам). Техногендік сипаттағы ТЖ алдын ала алған мәліметтер бойынша келтірілген материалдық шығын 663,4 млн. теңге, барлық келтірілген зиянның 55,5% құрап отыр. Өткен жылмен салыстырғанда келтірілген зиян 47,6% өсіп отыр (2013 ж. – 449,5 млн. тенге).

Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардан 2014 ж. есепті мерзім ішінде қайтыс болған адамдар:

- көмір-қышқыл газбен улануы – 34 адам.;

- өрт кезінде – 18 адам.;

- көліктік авариялар – 7 адам;

- өндірістік авариялар және ТЖ – 7 адам;

- басқа өндірістік және тұрмыстық өрттер мен жарылыстар, техногендік сипаттағы қайғылы оқиғалар – 2 адам;

- тұрғын секторындағы газдың жарылуы – 2 адам;

- жарылыстар және оқ-дәрілерді табу – 2 адам;

Табиғи сипаттағы ТЖ саны 516 оқиғаны құрап отыр немесе барлық төтенше жағдайлардың санынан 37,7%. Зардап шеккендер- 504 адам, оның ішінде 43 адам қайтыс болған. Келтірілген материалдық шығын 531,3 млн. теңгені құрап отыр. Өткен жылдың осы мерзімімен салыстырғанда барлық көрсеткіштердің өсуі байқалады: оқиғалардың саны 13,2%, зардап шеккендер бойынша 12,8%, қайтыс болғандар 48,3%, материалдық шығын 54,3%өсіп отыр

Облыс аумағының, сондай-ақ оның әрбір тұрғынның қауіпсіздігін қамтамасыз ететін шаралардың арасында төтенше жағдайлардың алдын-алу жөніндегі, ал орын алған жағдайда – оларды жою, төтенше жағдайлардан тұрғындарды, материалдық және мәдени құндылықтарды қорғауды қамтамасыз ету маңызды орын алады.

2014 жылы Оңтүстік Қазақстан облысының аумағында ТЖ зардаптарының ауыртпалығын ескеретін оның зияны мен шығыны бойынша басты құрамдас бөлігінің арту беталысы байқалып отыр. Зардап шегушілер саны 16,2%, соның ішінде қаза тапқандар 26,1% артып отыр.ТЖ барысында келтірілген материалдық және қаржы шығындары 50,5% артқан.

Алдыңғы жылдың осы кезеңімен салыстырғанда техногендік сипаттағы қайғылы оқиғалардың саны 3,7 есеге артты (көмір-қышқыл газбен улану), нәтижесінде 49 адам зардап шекті, соның ішінде 34 адам қаза болды. Сондай-ақ, суда зардап шегушілердің жағдайларының 76,2% күрт өскендігі байқалады, оның ауыртпалығы 46,4% (ағымдағы жылы 41 адам қаза тапты, былтырғы жылы 28). Метеорологиялық қауіпті құбылыстар (қатты жел) былтырғы жылмен салыстырғанда биылғы жылы 54,2% көп материалдық шығын келтірді, салдарынан 1 адам қаза тапты.

2014 жылдың басынан бері тұрмыстық газ жарылысының жағдайлары жиілеп кетті. Бұл үй ішіндегі газ жабдықтарының жағдайына бақылау жүйесінің жоқтығынан орын алып отыр, себебі олар жеке меншік иеліктерінде тұр. Сондықтан тозығы жеткен үй ішіндегі газ коммуникацияларын алмастыру туралы мәселелер қарастырылмайды. Ал оларға техникалық қызмет көрсету мен жөндеу тұрғындардың өтінімі бойынша, бөлек төлеммен жүргізіледі, алайда тұрғындардың көпшілігі осы шаралармен өздерін де, көршілерін де осындай жағдайлардан өздерінің қауіпсіздігін түсінбейді.

Көлік аварияларымен жағдай айтарлықтай жақсарды, ол жөнінде статистика дәлелдеп отыр. Егер ағымдағы жылы авариялар саны 2,3 есеге артса, осы авариялар зардаптарының ауыртпалығы зардап шегушілер бойынша 80%, соның ішінде қаза тапқандар саны бойынша 69,9% азайды.

Әр күн сайын әлемде сейсможағдай нашарлап отыр, біздің облыс та солардың қатарында, былтырғы жылы және ағымдағы жылы 2 жер сілкінісі тіркелді, егер 2012 жылдың осы кезеңінде 2 баллдан жоғары қарқынды жер сілкіністері тіркелмесе, соңғы екі жылда қарқындылығы 3 баллдан 4 баллға дейінгі жер сілкіністері тіркеліп отыр.