Управление образования павлодарской области

147 

 

Модульдік оқыту технологиясы арқылы мектепке дейінгі балалардың 

тілдерің дамыту 

 

Сергазинова С.Д.,«Павлодар қаласының №33 сәбилер бақшасы» МҚКК – ның 

тәрбиешісі 

 

«Балаға  айтып  түсіндіргеннен  гөрі,  қолымен  ұстап,  көзімен  көріп,  мұрнымен 

иіскеп түсіндірген сабақ ұғымды» Ы. Алтынсарин. 

Ұлт болып ұйысып, ел болып еңсемізді тіктеген кезеңде қолға алар ісіміздің бірі де, 

бірегейі  де  ұрпақ  тәрбиесі.  Қазақ  халқының  сан  ғасырлар  бойы  қалыптасқан  тілі  мен 

мәдениетіне  мойын  ұрып,  ұрпағымызға  төл  тәрбие,  ұлттық  тағылым  беру  бүгінгі  күннің 

басты  ісі.  Бүгінгі  балабақшаларындағы  оқу  -тәрбие  жұмысының  сапасын  қазіргі  кезеңге 

сай  қалай  жақсарту  керек  дегенде,  ең  бастысы  сабақ  формаларымен  оның  құрылымын 

жетілдіру, оқытудың жаңа әдіс тәсілдерін жетілдіру. 

Халық  даналығында  былай  деп  айтылған:  «Өзге  тілдің  бәрін  біл,  өз  тіліңді 

құрметте».  Біздің  Елбасымыз  Н.Ә.  Назарбаев  әр  азаматқа  өз  тілінде  сөйлеуге,салт  – 

дәстүрін  сақтауға  мүмкіндік  береді.  Сондықтан  біздің  республикамызда  тұратын  әр 

халықтың  мемелекеттік  тілді  үйренуге  ынтасы  зор.  «2050  бағдарламасына»  сәйкес  әр 

қазақстандықтар     

 мемлекеттік 

    

  тілде 

 

  сөйлеуге 

 

міндетті. 

Кез келген халықтың ұлттық қазынасы тіл болып табылады. Әрбір халықтың тілінде оның 

ұлттық дәстүрінің, сана-сезімінің, ойлау тәсілінің, мінез-  құлқы белгілері  көрініс табады. 

Ал  тілді,  тіл  мәдениетін  игеру  баланың  сәби  шағынан  іске  аса  бастайтын,  біртіндеп 

жетілетін  үрдіс.  Олай  болса,  баланың  тілін  дамыту  жұмысы  отбасынан,  балабақшадан 

бастап 

 

  жүйелі 

 

 

түрде   

 

жүргізілуі 

 

    

тиіс. 

Өз  жұмысымда  балабақша  ұжымының  алдына  қойған  мақсатымен  ұштастырамын.  Жаңа 

технологияны,  әдіс  -  тәсілдерді  тиімді  қолдану  білім  сапасын  көтереді.  Ең  басты 

мақсатым:  жаңа  технологиялық  әдістерді  қолдана  отырып,  балаларға  сапалы  да  терең 

білім  беру,  олардың  ойлау  дағдылары  мен  есте  сақтау  қабілеттерін  жетілдіре  отырып, 

қазақ 

тілінде 

  

еркін 

    

сөйлеу 

 

   дәрежесін 

 

   көтеру. 

Балабақшадағы  тәрбиелеу-оқыту  жұмысында  балалардың  тілін  дамыту,  сөздік  қорларын 

дамыту,  ауызша  сөйлеуге  үйрете  отырып,  үйренген  сөздерін  күнделікті  өмірде  еркін 

қолдану,  әрі  оны  күнделікт  і  іс-әрекет  кезіндегі  тілдік  қарым-қатынаста  қолдана  білуге 

жаттықтыру   

   

ісіне   

 

   ерекше 

 

     мән 

 

берілген. 

Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі балалармен сөздік жұмысын жүргізу ісі- тіл дамытудың 

негізгі 

 

бір 

  

 

міндеттері     

болып 

есептелінеді. 

Мектеп  жасына  дейінгі  балалардың  сөздік  қорларын  дамыту  ісінде,  балалармен  сөздік 

жұмысын 

 

   

  

 

 

 жүргізе 

 

      

 

  отырып 

- 

балалардың 

сөздік 

қорларын 

дамытамыз; 

- 

жаңа 

сөздерді 

меңгертеміз; 

- 

үйренген      сөздерін      тиянақтап,      анықтап,      әрі      байытып      отырамыз.   

Осы  аталған  міндеттер  тәрбиеші  үнемі  сөздік  жұмысын  жүргізуде  басшылыққа  алып 

отыруы  тиіс.  Балалардың  сөздік  қорын  дамытуда  ойын,  тапсырма, жаттығулардың  орны 

ерекше. 

Сонымен,  сабақ  өткізгенде  бірінші  орынға  ойын   және   ойын   түрлері   қойылады.   

Тіл    үйренуде    ең    басты    міндет      –    балалардың    сөйлеу    тілін    жетілдіру.   

Сөздік  қорды  дамытуға  бағытталған  әдістердің  жалпы  міндеті.  Сөздің  мағынасын  дұрыс 

түсініп,     оны     өз      сөзінде      дұрыс      қолдану.      Сол      әдістердің      бірі: 

Түсіндіру  әдісі  -  жаңа  сөз,  сөз  тіркесі,  сөйлемдерді  түсіндіруде  қолданады.Сабақ  сайын 

үйретілетін      жаңа      сөздер      бойынша,      яғни      сөздік      жұмысында      іске      асады. 

Көрнекілік  әдісі  –  Балаларға  түрлі  суреттер  мен  заттарды,  ойыншықтарды  көрсету  

арқылы  сөздерді  үйретуге  болады.  Көрнекілік  тақырыпқа  сай,  көзге  тартымды  яғни 

эсттетикалық жағынан жақсы , әртүрлі түстен болуы керек  . 

148 

 

Ы.  Алтынсарин  «Натуральды  әдіс»  туралы  былай  деген:  «Балаға  айтып  түсіндіргеннен 

гөрі,  қолымен  ұстап,  көзімен  көріп,  мұрнымен  иіскеп  түсіндірген  сабақ  ұғымды»  деген. 

Жемістер-көкөністер  тақырыптарын  қозғаса,  баланы осы тақырыптарға  сай  қазақ  тілінде 

сөйлетіп үйрету оқыту үрдісін әлдеқайда жеңілдетеді. Мысалы бала ата-анасымен дүкенге 

барады,  азық-түліктерді  сатып  алады,  соның  ішінде  жемістер  мен  көкөністерде  бар,  сол 

туралы орысша әңгімелеп береді.  Ал тәрбиеші орыс тілінде айтып берген әңгімесін қазақ 

тілінде  айтып  беруді  сұрайды:  Бала  дүкеннен  сатып  алған  жемістердің,  көкөністердің 

атауын 

қазақ 

тілінде 

еске 

түсіріп 

атап 

шығады 

Тіл үйретуде ең басты міндет - балалардың сөйлеу тілін жетілді.Күнделікті бала өмірінде 

жиі қолданыста жүрген сөздерді пайдалана отырып сөйлесу тілді тез меңгеруге мүмкіндік 

береді. 

Сабақта    тілдік    қатынас    үш    түрлі    жолмен    немесе      қалыппен      іске      асырылады: 

жұптық, 

   

 

топтық, 

 

 

 

  ұжымдық. 

Жұптық  оқыту.Жұптық  оқыту  қалпында  тілдік  қатынас  екі  баланың  арасында  жүреді. 

Онда негізгі мақсат- екі баланың өзара тілдесу ерекшеліктеріне, тілді білу дәрежесіне т.б. 

сүйене  отырып  іске  асырылады.  Мұнда  балалар  екі-  екіден  жұпқа  бөлініп,  әр  жұп  жеке 

тапсырмалар  бойынша  жұмыс  істейді  де,  олардың  сыңарлары  бір-  бірімен  отырады. 

Жұптық  қалыппен  тілді  үйретудің  ерекшелігі:ол  диалог  арқылы  жүзеге  асады  да,  тілдік 

қарым-қатынастың  ауызша  түрін  дамытуға  себін  тигезеді.  Бұл  қалып  бойынша  бүкіл 

тілдік 

материал 

диалогтың 

негізіңде 

 

меңгеріледі. 

Топтық  оқыту.  Балаларды  топтарға  бөліп  сабақ  өткізу  балалар  арасындағы  қарым- 

қатынасты  жақсартады,  дұрыс  сөйлей  білуге  жағдай  жасайды,  балалардың  білімін 

жетілдіреді,  әр  түрлі  мінез-  құлықтағы  адамдармен  пікір  алмасуға  үйретеді,  топтар 

арасында      бала      өзінің      жеке      -      дара      қасиетін      көрсетуге      мүмкіндік        алады. 

Ұжымдық оқыту. Тіл үйренудің ұжымдық формасы дегеніміз- үйренушінің бүкіл топтағы 

адамдардың  әрқайсысымен  жеке  сұхбаттасы  арқылы  олардың  екеунің  бір-бірін  үйретуі, 

оқытуы,адамдардың бірінен- екеуінің үйренуі ; пікір алмасуы және әр жұп сыңарларының 

ауысып  отыруы  нәтижесінде  бүкіл  ұжым  мүшелерінің  түгел  қамтылып  әрі  жұптық:  әрі 

топтық тілдік қатынастың жүзеге асуы. Сабақта балалардың коммуникативтік сөйлеуі ,тіл 

дамытуы          көрнекілік          әдісі,ойын          әдістер          арқылы 

іске 

асады. 

Сөздік  жұмыстарын  өткізбей  тұрып,  жалпы  символдардан  бейнелерді  меңгерту  керек, 

мұнда 

  мнемокесте 

 

 

үлкен 

 

роль 

 

   атқарады. 

Мнемокесте  –  есте  сақтау  қабілетін  жеңілдететін  және  қосымша  ассоциацияларды 

құраумен    есте    сақтау      көлемін      кеңейтетін      әр      түрлі      тәсілдердің      жүйесі.   

Мнемокесте бойынша жұмыс жүргізу кезеңдері 3 кезеңнен  тұрады: 

1. 

Кестені 

қарастыру 

және 

бейнеленген 

суреттерді 

талқылау 

2.  Жалпы символдардан бейнелерді жаңғырту, мысалы: Үй – шатыр, қоян – ұзын құлақтар 

т.б 

3.  құрастырған  символдар  бейнелер  бойыша  әңгімені,  ертегіні,  тақтақтарды  мазмұндап 

бер. 

Мнемокесте мынадай бағыттар үшін қолданылады: 

1. Сөздік қорларын байыту 

2. Сөздің дыбыстық жағын дұрыс айтуға үйрету 

3. -Сөйлем, әңгіме құрастыру 

4. Әңгімені құрастыру 

5. Жұмбақтарды жасыру және жауабын табу 

6. Тақпақтарды жаттау 

7. Сұрақтарды түсініп,төлық сөйлем түрінде жауап беруге үйрету. 

Мнемокестелерді  баланың  деңгейіне  байланысты  беріге  болады.  Мнемокестеде 

символдарды        бейнеге          аударамыз.          Сонда          балаға          қонымды          болады. 

Балалардың ақыл-ойына, қабілеттерінің дамуына жетудің бірден – бір жолы – өзара тілдік 

қарым-қатынас. Әр баланың табиғи қабілетін ескере отырып, балаға көмекші әрі