7
Шрифтерге тəн бұл ерекшеліктер Fopmat (Формат) менюінің
Shrift (Шрифт) бөлімінен таңдап алынады.
СҰРАҚТАР МЕН ТАПСЫРМАЛАР
1. Мəтін жазу тарихы жөнінде қысқаша мəлімет бер.
2. Блокнот бағдарламасын іске қос жəне оның интерфейсі туралы
қысқаша мəлімет жаз.
3. Мəтін редакторларының негізгі міндеттерін баянда.
4. Мəтін редакторларының негізгі элементтерін сипатта.
5. Windows жұмыс үстелі мен Блокнот жұмыс үстелінің айырмасы
неде?
6. Мəтін редакторлары мен мəтін процессорларының мүмкіндік-
терінде қандай ерекшеліктер бар?
7. Мəтін редакторларында меню қандай міндеттерді атқарады?
8. Блокнот мəтін редакторының Файл менюі командаларындағы
міндетін түсіндір.
9. Сол бағандағы терминдерді оң бағандағы мазмұнға логикалық
тұрғыдан сəйкестендіріп қой.
Меню қатары
мəтінді жадтан оқу бұйрығы
Сақтау
мəтін жазуға арналған бет
Жұмыс саласы
мəтінде жадқа жазу бұйрығы
Ашу
жұмыс саласындағы белгілі орынды бейнелейді
Меңзер
арнаулы бұйрықтар мен амалдар кешені
8
ЖАТТЫҒУЛАР
1. Блокнот мəтін редакторында Отанымыз əнұранының алғаш қы
шумағын жаз. Мəтінді «Отанымның Əнұраны» деген атаумен
сақта. Шрифт түрін «Сooper» деп, ал шрифт өлшемін 16 өлшем
бірлігімен таңдап ал. Файлды ағымдағы əдіспен сақтап қой.
2. Блокнот мəтін редакторын іске қос та, «Отанымның Əнұраны»
атты файлды аш. Мəтіннің жалғасы ретінде əнұранның қайыр-
масын жаз. Формат менюінің Шрифт бөлімінің көмегімен
мəтіннің көрінісін өз қалауыңша безендір. Таңдаған көрінісіңнің
ұнамды жақтарын түсіндір.
3. а) төмендегі мəтінді жаз жəне оны «Мəтін» атауымен сақтап
қой:
Мəтін – мазмұндық жəне грамматикалық тұрғыдан байланысқан
пікірдің жазбаша көрінісі. Мəтінге енгізілген сөйлемдер белгілі
бір ретпен орналасады.
ə) мəтінді төмендегідей көрініске келтіру үшін Шрифтің ерекше-
ліктерін өзгерт:
Мəтін – мазмұндық жəне грамматикалық тұрғыдан байланысқан
пікірдің жазбаша көрінісі.
Мəтінге енгізілген сөйлемдер белгілі бір ретпен орналасады.
4. Төмендегі сұрақтарға жауап беру негізінде өзің жайлы «Өмір-
баян» тақырыбымен бес абзацтан тұратын мəтін жаз:
а) аты-жөнің, қашан жəне қай жерде туылғансың?
ə) 1-сыныпқа қай жылы, қайсы мектепке келгенсің, қай жерде
тұрасың?
б) қазір нешінші сыныпта оқисың, қандай пəндерге қызығасың?
в) əкеңнің аты-жөні кім, қашан жəне қай жерде туылған, қайда
жұмыс істейді?
г) анаңның аты-жөні кім, қашан жəне қай жерде туылған, қай
жерде жұмыс істейді?
MS WORD МƏТIН ПРОЦЕССОРЫНЫҢ ИНТЕРФЕЙСI
Ана тiлi сабағынан белгiлi, əрiптерден сөздер, сөздерден сөйлемдер,
сөйлемдерден абзацтар, абзацтардан мəтiн шығады. Сөздер өзара
бос орындармен ажыратылады. Сөйлемдер нүкте, сұрақ, леп бел-
гiлерімен аяқталады. Сөйлемнiң жалғасы бет кеңiстiгiне сыймаса,
жаңа жол басына буынға тасымалданып өткiзiледi. Абзацтар жаңа
жолдан белгiлi бос орын қалдырып басталады.
2-сабақ
9
Кілт сөздер:
мəтін процессорлары, құжат, формат, шрифт, сөз,
қатар, абзац, мəтін.
МƏТIН ПРОЦЕССОРЛАРЫ ТУРАЛЫ
Мəтiн процессорлары мəтiннiң тек мағынасында ғана емес, бəлкiм
сыртқы көрiнiсiнде де аса зор маңызы бар болғанда қолданылады.
Мысалы, мəтiнге əр түрлi сурет пен кестелердi кiрiстiруде, белгiлердiң
көлемi, түсi мен көрiнiстерiн өзгертуде жəне т.б.
Мəтiн процессорлары, əдетте, ресми құжаттарды дайындауда жиi
қолданылады. Мəтiн процессорының жəрдемiмен дайындалған мəтiн
құжат деп аталады.
Əр түрлi мəтiн процессорларында мəтiндi безендiру үшiн əр
алуан кодтар қолданылады. Бұндай жағдайларда құжаттар əр түрлi
форматқа (пiшiмге) ие делiнедi. Сол себептi форматталған
мəтiндi құжаттарды бiр мəтiн процессорынан басқасына алып
өтуге əрдайым бола бермейдi.
Жоғарыда айтылғандарды есепке алып, мəтiн көрiнiсiндегi ақпа-
ратты қайта жасау тəсiлдерi мен нұсқауларын, қазiргi таңда ең жетiлген
мəтiн процессорларының бiрi болған Microsoft Offi ce 2010 программа-
лар кешенiне енгiзiлген Microsoft Offi ce Word 2010 (қысқаша Word)
мəтiн процессоры мысалында көрiп шығамыз. Ол өте көп амалдарды
орындай алатындығымен басқа мəтiн процессорларынан ерекшеленiп
тұрады. МSWord бағдарламасында командалар мен амалдардың орын-
далуы «тышқанның» жəрдемiмен жүзеге асырылады.
MS Word бiр мезгiлдiң өзiнде бiрнеше құжатпен жұмыс iстей алады.
Əрбiр құжат саған таныс болған терезенiң арнаулы жұмыс өрiсiнде
орналастырылады. Терезелердiң өлшемi мен орналасу ретiн пайдала-
нушы өзiнiң ыңғайына қарай белгiлейдi.
Microsoft Word мəтiн процессорының қазiрше өзбек-қазақ тiлiндегi
варианты болмағандықтан, оның кейбiр команда жəне нұсқауларының
қазақ тiлiндегi өрнегiмен бiрге жақша iшiнде орыс тiлiндегi өрнегiн
берiп отырамыз. Сонымен қатар MS Word 2010 бағдарламасында
бұйрық-командаларды өзбек тілінде өрнектеу мүмкіндігі барын атап
өткен орынды.
MS WORD БАҒДАРЛАМАСЫН IСКЕ ҚОСУ
ЖƏНЕ ОНДА IСТI АЯҚТАУ
Microsoft Offi ce-2010 бағдарламалар кешенiнiң MS Word бағ-
дарламасын iске қосу əр түрлі əдіспен жүзеге асырылады:
