Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

жэне тұрақты сапалар мен қасиеттерді иемденуін білдіреді. 
Әлеумет-
т ендіру-
адамнын өмір бойы айналадағы ортамен эрекеттесу үдері- 
сіндегі элеуметтік қапыптар мен мэдени кұндылыктарды жасауы ар- 
қылы өзбетінше дамуы жэне мүмкіндіктерін өзбетінше коғамда жүзеге 
асыруы.
Әрбір ғылымнын пайдаланатын ұғымдары мен түсініктерінде 
жинакталган білім көрініс табады. Барлык ғылыми ұғымдар негізінен 
екі топка бөлінеді: философиялык жэне жеке ғылымилык, яғни ерекше 
сол гылымга ғана тэн. Одан баска да ұғымдардың ерекше тобы - жал- 
пы ғылымилық ұғымдарды бөліп қарастырылады. Педагогика барлық 
осы топтарға жататын ұғымдарды қолданады.
Үдеріс - жүйенің күй-жайының ауысуы, демек, білім беру үде- 
рісі - әрекет ретінде білім беру жүйесінің күй-жайының ауысуы. Сон- 
дықтан педагогикалык эрекет жэне педагоғикалық үдеріс - екеуі бір 
нэрсе емес.
Педагогикада тұлға ұғымы көбінесе оқушы немесе білім алушы- 
ның жеке басы, іс-эрекет ұғымы тәрбие жұмысы, қарым-қатынас ұғы- 
мы араласу, оқушы мен мұғалімнің бірлескен қимылы, дамыту ұғымы 
жаңа сапаға көшу, элеуметгену ұғымы адамның омірге бейімделуі, ка- 
лыптастыру ұгымы адам бойынды белгілі бір сапалардың орнығуы де- 
ген магыналарда колданылады жэне соларға ұксас мәнінде пайдала- 
нылып жүр. Демек бұл ұғымдар әлеуметке түсінікті болу қағидасына 
сәйкес тұрмыста қолданылатын қарапайым мағынасына жакын түрінде 
түсініледі.
1.4. 
Педагогнкальщ гылымдар жүйесі.
Педагогика немесе педа- 
гогика гылымы (екеуі де бір мағынада) туралы тұтас айтқанда өзара 
байланысты бөліктердің немесе салапардың қайсыбір жиынтығы ой- 
ластырылады. «Педагогика - ғьшым» терминімен сипатгалатын маз- 
мұндык бірліктегі педагогикалык пәндер жүйесін немесе қосындысын 
қарастырады. Бұл пэндердің барлығына ортак объектісі - білім беру 
болып табылады. Бұлардың әркайсысы өз пэндерін бөліп алып, білім 
берудің түрлі жақгарын қарастырады. Бір жағынан, педагогика ғылым- 
дарын, басқа жагынан білім беру үдерісінің үрдісінің осы немесе басқа 
аспектілеріне қызыгушылық танытатын пәндерден ажырату керек. 
Мысалы, педагогикалык психология - бұл психологияның бір бөлігі, 
ол педагогика емес, өйткені психолог оқыту мен тәрбиелеу жағдайын- 
да адамнын психикасын зерттегенде өз пэнінің аясында қалып оты- 
рады. Педагогикапық пэндерді эр түрлі негізде жіктегендіктен белгілі 
бір қиындықтар туындайды. Негізгі білім беру эрекеттеріне - тэрбие 
мен оқытуға сэйкес оларды оқып үйренетін тәрбие теориясы, оқыту- 
дың педагогикапык теориясы - мазмұнын, эдістерін жэне ұйымдас- 
тыру формаларын ғылыми негіздейтің - дидактика бөлініп шыкты.
Педагогиканың философия, психология, ғлеуметтану, физио-
логия ж зне басқа гылымдармен байланысының түрлері.
80

Белгілі бір мағынада педагогика жеке пэн бола тұра, ол зерттеу 
жұмысының логикасына байланысты басқа ғылымдарға да, сондай-ак 
гылыми танымның жалпы күйіне багынышты. Педагогиканың баска 
гылыми пәндермен байланысының тетігін тек дайын педагогикалык 
білімдерді іргелес ғылымдардағы сол сиякты білімдермен жай салыс- 
тыру арқылы ғана ашуға болмайды. Бүны тәрбие теориясынан, дидак- 
тикадан, эдістемеден, мектептанудан жэне т.б. зерттеу үдерісінің түр- 
лі типіндеғі ғылымдар нэтижелерін алудың мақсаттары мен тәсілдерін 
талдау негізінде ғана жасауга болады. Бұндай байланыс төрт түрге бө- 
лінеді. Ең маңыздысы басқа ғылымдардың түжырымдарын жинак- 
тайтын негізгі идеяларды, теориялық қағидаларды пайдапану болып 
табылады. Екінші түрі - ғылымдарда қолданылатын зерттеу әдістерін 
қолдану. Үшінші түрі - кейбір ғылымдардын мәліметтерін, олардың 
зерттеулерінің нақты нәтижелерін пайдалану. Төртінші түрі - кешенді 
зерттеулер.
Тегінде, педагогикаға кез-келген ғылыми білімдер жарайды, ол 
кез-келген ғылымн пәнмен эрекеттесе алады. Бірақ солардың ішінде 
екі ғылым саласымен карым-катынасы ерекше. Бұл философия мен 
психология. Философия - барлық ғылымның шығу тегі, ал психология 
дәстүрі бойынша жэне мэні бойынша педагогика ғылымының міндетті 
жэне тұрақты серігі. Бұл гылымның екі саласының педагогикамен ара 
катынасы арнайы қарастыруды тапап етеді. Педагогиканың филосо- 
фиямен байланысы - педагогикалык ойлардың дамуының біртұгас 
шарты. Философиялық білімдер педагогикалык зерттеуді эдіснамалық 
қамтамасыз етудің құрамына кіреді. Олар теориялық зерттеу - тәжіри- 
бемен тікелей, педагогикалык болмыспен - жанама, ал философиямен 
тікелей байланыста болатындықтан, педагогикалык теорияны құру 
үшін керек.
Педагоғика және философия. Философия мен педагогиканың 
озара байланысының қүрделілігі бүгінгі күнгі ақиқат. Осы уақытта 
философиямен байланыс - педагогикалык ойдын дамуының қажетті 
шарты. Философиялық қагидапар педагогикалық зерттеулерді эдісна- 
малык тұрғыдан камтамасыз ететін жалпы бағдарлар болып табылады. 
Олар педагогикалык теорияларды құрастыру жэне олардын мэнін ой- 
ластыру, сондай-ақ, педагогикалык идеялар мен жазылымдардың қо- 
гамга тигізетін эсерін болжау үшін кажет. Философия мен педагоги- 
каның аракатынасын талдау адами білімнін бұл салаларының күрделі 
байланыста екенін көрсетеді. Философнялық бағыттар мен мәселелер- 
дің білім беру мэселелерімен ара қатынасының табиғатын түсіну 
кателер мен дәйексіз шешімдерден құтқарады.
Қазіргі күні философияның педагогикада эдіснамалык кызмет 
атқаратыны күдік тудырмайды, алайда, осы заманғы жағдайда педаго- 
гиканың пәнаралык байланысы жаңаша даму үстінде.

Философия педагогика ғылымын дүниетанымдык деңгейде де 
талдайды. Зерттеудің бұл саласы 
педагогика гылымының фияософия-
сы, біяім беру философиясы, дидактика философиясы, тәрбие фило-
софиясы
деп аталады. Педагогтардың ғылыми қызметін философиядан 
бөліп алу мүмкіндігі, жекелей алғанда, онда 
сциентизм
мен 
технокра-
тизмнің,
кейде тіпті гуманистік және гуманитарлық негіздерге зала- 
лын тигізе отырып, төрелік етуіне алып келеді.
Ғапымдар эдіс пен әдіснаманың өзара байланысын қарастырып, 
әдістердің жіқгемесін береді, эдіснамалық білімнің көпдеңгейлік тұ- 
жырымдамасын ұсынады: философиялық эдістер, жалпығылыми ба- 
ғыттар мен әдістер, жалпығылыми әдістер, зерттеудің пэнаралық 
эдістері.
Педагогиканың 
философиялык 
бағдарлары: 
Неомарксизм,
Экзистенцнализм, 
Феноменология, 
Структурализм, 
Прагматизм, 
Герменевтика, Аналитикалық философия, Персонализм, Постмо- 
дернизм, Философиялық антропология болып бөлінеді.
Қазіргі өзгермелі жағдайда педагогика ғылымы өте күрделі 
әлеуметтік жүйе, өзін өзі ұйымдастырудың жогары деңгейінде, ғы- 
лыми эрекет нәтижелері білім берудің дамуының іргетасы болып 
табылатын жүйеге айналуда. Сонымен катар, білім беру кызметінің 
мэселелері, оның көзге ұрып тұрған кемшіліктері, адамзаттың бола- 
шаққа артатын мүдделері педагогиканың өзіне ғылым ретінде катаң 
қарым-катынас орнатуын тапап етеді.

жүктеу 5,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: