Комалық ахуалдар потогенезі: команы шақырған арнайы себептері мен механизмдеріне байланыссыз, олардың дамуы бірнеше айқын звеолардан тұрады:
Гипоксиялардан және жасушалардың қуатпен қамтамассыз ету процестерінің бұзылыстары;
Ағзаға сырттан түскен заттармен улануы( мысалы, этонолмен, саңырауқұлақ уларымен, артық ішілген дәрілермен )немесе өзінде жасалғандармен (мысалы, бүйректік немесе бауырлық жетіспеушілікте);
КСА (қышқылдық сілтілік ахуал) бұзылыстары, ацидоз түрінде кездеседі;
Иондар мен сұйықтар диабаланс;
Жасушаларда электрфизиологиялық процестердің бұзылуы.
Келтірілген бұзылыстар барлық ағзалар тіндерінде, солардың ішінде мида көрнектірек дамиды. Сондықтан команың міндетті белгісі естің жоғалуы болып табылады.
Команың ауырулық дәрежесі арнайы шкаламен анықталады, естің бұзылу дәрежесі баллмен бағаланады. Кома ауырлығы 3 дәрежеге бөлінеді;
Ауыр – өліммен аяқталу қалпы
Көрнекті – функциялды бұзылыстары терең, өмірге қауіпті;
Жеңіл немесе қайтымды.
Шок – өте қиын ауыр ахуал, экстремальдық факторлардың шамадан тыс әсерінен пайда болады және ағзаның өмір сүруінің үдемелі бұзылыстарымен сипатталады,нәтижесінде жүйке жүйесінің күшейе түскен бұзылыстары, сонымен бірге эндокриндік, жүрек –тамырлық және басқа өмірге қажетті жүйелердегі бұзылыстар. Егер шұғыл дәрілік шара жасалмаса, шок міндетті түрде өлімге әкеледі.
Этиологиясы. Шоктың ең жиі кездесетін себептері:
Әр түрлі зақымдар;
Көп қан жоғалту;
Сыйымсыз қан құю;
Ағзаға аллергеннің түсуі;
Жедел ишемия немесе жүрек, бүйрек, бауыр және б. Ағзалардың некрозы.
Шок түрлері.пайда болу себептеріне қарай шоктың келесі түрлері болады: трвмадан(жарақат), күйіктен, пострансфузиялық, аллергиялық (анафилакциялық), кардиогендік, токсикалық, психогендік(жанкүйлік).
Шок потогенезі 2сатыдан құралады:
Адаптациялық немесе компенсициялық күтпеген жоғары жарақаттаушы фактор әсер еткеннен кейін сол мезетте дамиды, арнайы емес адаптациялық реакциялар активтелінеді;
Деадапция немеседокомпенсация, егер адаптациялық процестер жеткіліксіз болған жағдайда олар дамиды және сипатталады:
-әлсіреу және ағза адаптациялық реакциясының күрт кетуі;
-нейроэндокриндікреттелу эффектісінің үдемелі төмендеуі;
-ағзалар мен жүйелерде өршіген жетіспеушіліктің дамуы.
Шок морфологиясы. Шок шақыратын зақымдар, күюлер, ісінулерден басқа, ағзада морфологиялық өзгерістер дамиды, олар бірқатар потологияның айқын түрлерімен сипатталады.
Тамыр ішінде жайылған қан ұю(ТЖҚ) – синдромымен, онда микроциркуляция арнасының тамырлары ішінде, бірінші кезекте бүйректе, өкпеде, жүректе, бас миында және басқа ағзаларда капиллярлары мен веннуллары фибринді тромбалармен жабылған.соған орай кенет микроциркуляторлы қан айналым бүлінеді және жедел гипоксия дамид, сонымен бірге тез тамыр қабырғалары өткізгіштігі артады, сондықтан ағзаларда әсіресе бас миында және өкпелерде жедел ісіну дамиды.
«Шоктық бүйректер» дамиды – бүйректердн потологиялық өзгерістер, қанайналым бұзылысың компенсаторлық реакциясын көрсетеді және АҚ түседі. Осында қан рефлекс арқылы бүйрек қыртысынан милық затына ауыстырылады, бүйректер шумағының ЮГА жедел ишемия пайда болады, қанға ренин түседі, тағы да гипертензиялық заттар. Олар артериолдар жиырылуын шақырады және АҚ жоғарылайды, бұл гипоксия дәрежесін төмендетуге және жүрек пен бас миының функциясын қамтамассыз етуге қажет. Бүйректер бұнда арнайы көрініс алады, ақ-сары ишемиялық қыртыс және қараңғы-қызыл қанға толып кеткен милы зат. Бірақ, егер бүйрек қыртысы ишемиясы жеткілікті ұзаққа созылса, онда қыртыс некрозға ұшырайды,некроздық нефроз дамиды, уремия болады және осы сырқаттар өледі.
«Шоктық өкпе» дамиды, бұл бірінші кезекте ТЖҚ синдромының өршуімен және өкпе капиллярларында фибринді тромбалар жасалуымен байланысты, ол өкпелер тінінде – периваскулярлық қан төгіліс, ателектаз бен дистресс синдромы дамиды.
Гипоксиялық өзгерістердің дамуы, олар паренхималық ағзаларда майлы дистрофия шақырады, ол реконвалесценция(сауығу) кезеңіне дейін сақталады.
Достарыңызбен бөлісу: |
