Жүргізуші.
Мағжан қандай ақын?
1
Оқушылар.
Лирик ақын, Символист ақьш. Жалынды, |
реалист ақын, сезімтал ақын. Оны ақынның сыршыл ]
өлеңдерінен байқауға болады.
¥стаз. Ендеше қазір біз 3 топқа бэлініп Мағжанның
ақындығы туралы сырласалық.
1-топқа. “Өнер, білім жайында үлы ақын “Алаш” .
жүртына өлеңмен үран тастай алды ма?”
2-топқа:
“Қазақ
тіліне”
деген
Мағжанның
жанашырлығын қандай өлеңі арқылы дәлелдей алар едівдер?”
3-топқа: Абайдьщ “Махаббатсыз дүние бос” деген сөзін
Мағжан қостады ма?”, ал жәрдемші топқа “Жыл мезгілдері
туралы Мағжан өлеңдерінің қуаты мен құдыреттілігі неде ден
ойлайсыңдар?” - деген мазмүндағы сүрақтар койылып, оған әр
топ өз жауаптарын қайтарады.
1-гоптың жауабы. Әрине, Мағжан Алаш жүртына
өлеңімен де, ісімен де үран тастады. Оған мына бір елеңі
дәлел.
Басқа жүрт аспан-көкке асып жатыр,
Кілтін де өнер-білім ашып жатыр.
Бірі-ай, бірі-жүлдыз, бірі-күн боп,
Жалтылдап кектен нүрын шашып жатыр.
Таласып өнер-білім алып жатыр,
Күнбе-күн алға қарай басып жатыр.
От жегіп, көкке үшып, суда жүзіп,
Тәңірің рахметіне жарып жатыр.
Ойламай біздің казак текке жатыр,
Бір іске жаяаса алмай шетге жатыр.
г
Азырақ көз жүгіртіп қарап түрсақ,
Қазекең таңқаларлық кезде жатыр.
4-оқушы. Мен бұл өлеңді Ы.Алтынсаринның “Өнер -
білім бар жүрттар”, С.Торайғыровтың “Қараңғы қазақ көгіне”,
дбайдың
“Интернатта оқып жүр” деген
өлеңдерімен
салыстырар едім.
2-топтың жауабы. 5-оқушы. М.Жүмабаевтьщ 1913
жылы “Қазақ тілі” деген елеңін оқып береді.
Қыран құстың қос қанаты қырқылады,
Күндей күшті күркіреген ел тынды.
Асқар, Алтай - аптын ана есте жоқ,
Батыр, кандар - асқан жавдар үмтылды.
Ерлік, елдік, бірлік, қайрат, бақ, ардың,
Жауыз тағдыр жойды бәрін не бардьщ...
Алтын күннен бағасьіз бір белгі боп,
Нүрлы жүлдыз, бабам тілі, сен қалдың.
Жарық көрмей, жатсаң да үзақ, тең тілім,
Таза, терең, өткір, күпггі, кең тілім.
Таралған түрік бабаларын бауырыңа,
Ақ қолыңмен тарта аларсың, сен тілім.
6-оқушы. Мағжан қазақ тіліне, жалпы тіл мәдениетіне
ерекше көңіл бөлген кісі. Ол тіл туралы “Тілсіз үлт, тілінен
айрылған үлт, дүниеге ұлт болып жасай алмақ емес, ондай үлт
қүрымақ. Ұлтының үлт болуы үшін бірінші шарт - тілі болуы”
- деген екен.
7-оқушы.Өкінішке орай, күні бүгінге дейін кейбір
казақтың қыздары мен жігіттері бір-бірімен орысша сөйлеседі.
Бүл мәдениетсіздік дер едім. Өзінің үлтын сыйламаушылық.
Дүниеде бізден басқа бірде-бір үлт езге тілде бір-бірімен
сөйлеспейді. Осы тіл үшін, егемендік үшін, талай қазақ
халқының арыстары өздерінің бастарын өлімге де тіккенін неге
үмытып кете береді екенбіз?!.
89
8-оқушы. Иә, дұрыс айтасың. Сонау қаһарлы жылдары
жазықсыз мыңдаған адамдар “Халық жауы” деген жаламен
айыпталып, жер аударылып кетті емес пе? Кейбір дерсктерге
қарағанда 6 миллиондай адам қуғын-сүргінге үшырап, оның
900 мыңдайы атылған. Солардын ішінде 25 мыңға жуық қазақ
бар екен. Атап айтқанда, олар: А.Байтүрсынов, М.Дулатов,
іҮі.Жұмабаев, С.Сейфуллин, Ә.Бәкейханов, т.о. қазақ халқыньщ
үлылары.
9-оқушы. Менің де атам 1937 жылы колхозда еңбек етіп
жүргенде өтірік жалалы болып, сол жылы әжемнің айтуы
бойынша “Ит жеккенге” жер аударылып, содан хабарсыз
кеткен. Кейіннен білдік, сол жылы сонда атылыпты. Мен
Сталинді жех корем!
10-оқушы. Сол кездегі КСРО-да нағыз фашизм болды
деп есептеймін.
Жургізуші
үстаз.
Балалар,
жазықсыз
күрбан
болғандарды бір минут еске алайық!.. (Үнсіздік. Азады музыка
ойнайды).
11-оқушы. 1986 жылғы желтоқсан оқиғасы әлі күнге
дейін менін кез алдымда түрғандай. КСРО-ның сол кездегі
әділетсіз саясатына наразылық білдірген жастар алаңға шығып
еді. Оны кызыл империяның сол кездегі басшылары қанға
бөгеп басып тастгды. Ал бүгінғі тәрбие сағатының арқауы
болыи отырған М.Жүмабаев кезінде “Мен жастарға еенемін”
деп өлең жазып еді. Енді соны оқып берейін.
Арыстандай айбатты,
Жолбарыстай қайратты,
Қырандай күшті қанатты,
Мен жастарға сеяемін!
Көздерінде от ойнар,
Сөздерінде жалын бар,
Жаннан қымбат оларға ар,
Мен жастарға сенемін!
Жас кырандар - балапан,
Жайып қанат үмтылған,
Көздегені кок аспан,
Мен жастарға сенемін!
90
Жұмсақ мінез жібектер,
Сүттей таза жүректер,
Қасиетті тілектер,
Мен жастарға сенемін!
Тау суындай гүрілдер,
Айбынды алам елім дер,
Алтын Арқа жерш дср,
Мен жастарға сенемін!
Қажу бар ма түлпарға,
Талу бар ма сұңқарға,
Иман күшті оларға,
Мен жастарға сенемін!
Алаш айбынды үраны,
Қасиетті Қүраны,
Алапггьщолар қүрбаны,
Мен жастарға сенемін!
Мен сенемін жастарға,
“Алаш” атын асіханға,
Шығарар ол бір таңда,
Мен жастарға сенемін!
13-оқушы.
Желтоқсан
оқиғасына
байланысты
"Желтоқсан әні” шыкқан еді. Мен сол әңді домбыраға қосьга
айтып берейін (Домбырамен ән айтылады).
Ән айтылып жатқанда желтоқсан оқнғасы түсірілген
бейнефильм көрсетіледі, оның қүрбандарының портреті,
суреттер ілінеді. Бейнефнльм әнмен бірге аяқталады.
Үстаз. Иә, балалар, желтоқсан оқиғасы бүкіл елімізді,
қала берді КСРО-ны дүр сілкіндірді. Бүл жастардың қызыл
империяға деген айбынды үні еді. Сөйтіп, Мағжан үмітін
жастар шын актады.
3-топтың жауабы.
14-оқушы. М.Әуезовтің “Қазақ жазушыларынан әрине,
Абайды сүйемін... Бүдан соң Мағжанды сүйемін” деген сөзі
бар. Ал В.Брюсов Мағжанды “қазақтыц Пушкині” деген.
Ендеше, Мағжан мен Абай бір - бірін толықтырып түрган
сыршыл жүректі ақындар... Олар - үлтымыздың үлы
мақтаныштары!
91
Бүдан кейін оқушылар кезекпен Абай мен Мағжанның
өлеңдерін мәнерлеп оқып береді. Екеуінің сөздеріне жазылған
әвдер орывдалады.
Жүргізуші ұстаз. Балалар, біз Мағжанды акын ретінде
таныдық. Сонда Мағжан жалғыз ақындығымен ғана үлы ма?
Қалай ойлайсындар?
Достарыңызбен бөлісу: |
