табылады. Сондықтан оның максималды ұзындығы көлденең температуралық шов, ал
максималды ені - көлденең температуралық шовтардың арасындағы шекті қашықтығына
тең.
Бірыңғайланған типті секцияларды және аралықтарды өзара бөле отырып,
технологиялық шарттарға сәйкес өнеркәсіптік ғимараттың талап етілген мәндерінің
параметрлерінің (аралық)
Көлемді-жобалық элементтердің үйлесуі жолымен температуралық блоктардың
қажетті түрлерін және әртүрлі габаритті өнеркәсіптік ғимараттардың унифицияланған
габаритті схемаларын алуға болады. Белгілі болғандай көлемді-жобалық және
конструкциялық шешімдердің унификациясы, тек іріленген модульді қолдана отырып,
дара модульдік система негізінде конструкция өлшемдері және ғимарат өлшемдері
координациясының болған жағдайында жүзеге асады.
Өнеркәсіптік
ғимараттардыңунификациялы
модульді
бөлу
осьтеріндегі
конструкциялық элементтердің белгілі бір бойлау қарастырады.
Бір қабатты өндірістік ғимараттар үшін шеткі және ортаңғы қатар, сыртқы
көлденең және бүйір қабырғалары, температуралық шов құрылғысы орнындағы колонна
және аралық арасындағы бір немесе өзара перпендикуляр бағыттағы (сур.2) биіктігі
әртүрлі болатын жерде бойлау орнатылған. Көрініп тұрғандай, шеткі қатарлардың сыртқы
қырынан 250 немесе 500мм қашықтықта алынатын немесе «нольдік байлау»-да (яғни бөлу
осьтерімен колонналық сыртқы қорының сәйкес келуі) таңдау көпірлі крандардың жүк
көтергіштігімен, колонна қадамы және ғимарат биәктігіне тәуелді.
Бұндай байлау конструкциялық элементтердің типөлшемдерін қысқартуға, әсер
етуші күштерді ескеруге, стропила асты конструкциясын орнатуға және кран асты жадары
бойынша дәліздердер құруға мүмкіндік береді.
2 Сурет. Колоннаның және бір қабатты каркасты өнеркәсіптік
ғимараттардың бөлу осьтеріне байлау.
Негізгі қанқаның бүйір бағанның геометриялық осьтерін көлденең бөлу
осьтерінен ғимарат ішіне 500мм-ге жылжытады, бүйір қабырғаларының ішкі беттері
көлденең бөлу осьтерімен сәйкес келу керек, яғни нольдік байлам болу керек.(сур.2)
Ғимараттың шеткі қатарындағы бағамдары «нольдік байлам»-да болады, әлде
бағамдардың ішкі қырын модульді бөлу осінен «а» арақашықтығына орналастырады.
(сур.3)
3 Сурет. Бөлу осьтеріне көп
қабатты
қаңқалы
өнеркәсіп
ғимараттарының
ілмелі
қабырғалары
немесе өздігінен көтергіш және бағамдар
байламдарының мысалы.
«а» шамасын ішкі бағамның
қалыңдығының жартысына тең қылдырып
алады. Өздігінен көтергіш немесе ілінбелі
қабырғалардың
бөлу
осіне
байламы
қабырғаның
бағамдарға
немесе
20
жабындыларға жанасу ерекшеліктері мен шеткі қатар бағамдарының байламдарын ескере
отырып жүргізіледі.
Биіктіктердің өзгеруі кезіндегі бірлік бағамдарын орнату кезінде екілік бөлу
осьтерін қолданады. Өнеркәсіп ғимараттарының негізгі өлшемдерінің модульдік бағыты
және құрама элементтердің бөлу осьтеріне стандартты байламы, құрылыстың әрі-қарай
индустриализациялануына түрткі болады және олардың көлемді-планды және құрама
шешімін унифицирлеуге мүмкіндік жасайды.
Монолитті темір-бетон немесе кеңістікті жүйе күйіндегі жабындылар қолдану
кезінде бөлу осьтеріндегі байлам мен деформациялық шовтардың шешімі қайта
қарастыруға жүктейді.
Қолданылатын әдебиет.
1. Негізгі әдебиет. [1]-[9]
2. Қосымша әдебиет. [10]-[13]
СӨЖ-на арналған бақылау тапсырмасы (3 тақырып).
1. Әдебиеттерден, ғимараттардың құрама элементтерінің және болу
осьтеріндегі ғимараттардың байламы туралы танысу.
2. Бағамдық жобаның нұсқауы бойынша болу осьтеріне ғимараттар
элементтерін байлам жүргізу
4 Тақырып. Ғимараттарды конструктивтік элементтері жіне олардың
көлемдік-жайғастыру шешімдерімен өзара байланысы. Өнеркәсіп
ғимараттарының көлемді-жобаны шешу. Пландаудың түрлері және
цехтерді шектеу. Бағам адымы, пролет биіктігі және енін,
қабаттылығын таңдау. Макетті нұсқа (3 сағат)
Дәріс жоспары:
1. Өнеркәсіп ғимараттарының және үймереттерінің көлемді-планды
шешімі.
2. Жобалау түрлері және цехтарды шектеу.
3. Бағам адымының пролет биіктігін және енін, қабаттылығын таңдау.
Жаңа өндірістің көпшілігі, яғни технологиялық процесстер, өзара өндіріс
ғимараттарының құрама және көлемді-планды шешімдерін негіздейді.
Проектілеуге кірісу кезінде ең алдымен өндіріс процессін меңгеру керек, және
оны анықтау үшін ғимарат арналған, яғни содан кейін ол анықтайтын және көлемді-
планды, құрама шешімдер анықтайтын талаптарды анықтау керек.
Бірақ өндіріс түріне байланысты, яғни технологиялық процесстің мінездемесі
байланысты олар түрлі болуы мүмкін. Кейбір жағдайларда шешуші болып, ауа құрамы
мен метеорологиялық кондицинерленгендік ортамен қанағаттандыруға байланысты сұрау
болу мүмкін (мысалы, прецизонды өндіруге), басқаларында мәжбүрленген аэрациямен
қанағаттандыруға байланысты талап ету (ыстық цехтар); келесі жағдайда өнім өлшемдері
керекті аумақты анықтайды (самолет жинайтын цехтар немесе қайық құрайтын элингтер,
басқаларында – қондырғылардың өлшемдері (мысалы, прокатты цехтар).
Өндірістің көпшілігі, сәйкесінше көлемді-жобалық және ғимараттардың құрама
шешімдерінің көпшілігіне қарамастан, осы шешімдердің кейбір жалпы принциптері
оқшаулануы мүмкін. Осылардың ішінде ең алдымен жалғыз өндіріс ғимаратында кейбір
21
