Рынок товаров и услуг рынок экономичес

Өндіріс факторларының нарықтары –

• бұл сұраныс пен ұсынысты жасайтын еңбек, капитал, жер және кәсіпкерлік қабілет сияқты ресурстарға жалақы, пайыз, рента және пайда түріндегі табыстардың қалыптасуы орын алатын нарықтар. 

Тауарлар нарығы мен өндіріс факторлары нарығының ұқсастықтары

• Сұраныс және ұсыныс заңы әрекет етеді;
• Нарықтық тепе-теңдік сұраныс пен ұсыныс әсерінен қалыптасады.

АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР

• Тауар нарығы
• Сату обьектісі – тауарлар мен қызметтер;
• Сатып алушылар –
• үй шаруашылықтары;
• Сатып алушылар –
• фирмалар.

• Рынок факторов производства
• Сату обьектісі – жер, еңбек, капитал, қабілет;
• Сатып алушылар –
• фирмалар;
• Сатушылар –
• үй шаруашылықтары.

Өндіріс факторлары нарығының ерекшеліктері

• Өндіріс факторларына сұраныс туынды болып табылады.

Өндіріс факторларына сұраныс туынды сұраныс деп аталады, яғни фирмалардың ресурстарға деген сұранысы солардың көмегімен өндірілетін дайын өнімдерге деген сұранысқа тәуелді болып табылады.

• Өндіріс факторларына сұраныс туынды сұраныс деп аталады, яғни фирмалардың ресурстарға деген сұранысы солардың көмегімен өндірілетін дайын өнімдерге деген сұранысқа тәуелді болып табылады.
• Егерде, дайын игіліктерге сұраныс өссе, онда соларды өндіруге жұмсалатын ресурстарға да сұраныс артады.

ТУЫНДЫ СҰРАНЫС

• сол өндіріс факторларын пайдаланып фирмалардың өндіретін тауарлары мен қызметтеріне деген сұранысқа тәуелді болатынын білдіреді.

Өндіріс факторларының ұсынысы – бұл үй шаруашылықтарының белгілі бір уақытта өз мүмкіндіктерін, атап айтсақ, еңбекті, капиталды және жерді бәсекенің әртүрлі жағдайларында белгілі бір бағамен сата алуға деген дайындықтары. Ұсынысты жасайтын экономикалық субъектілер тұтынушылар, қарапайым адамдар, жалдамалы жұмысшылар, жинақтаушылар, қоғам ретінде көрінуі мүмкін.

• Өндіріс факторларының ұсынысы – бұл үй шаруашылықтарының белгілі бір уақытта өз мүмкіндіктерін, атап айтсақ, еңбекті, капиталды және жерді бәсекенің әртүрлі жағдайларында белгілі бір бағамен сата алуға деген дайындықтары. Ұсынысты жасайтын экономикалық субъектілер тұтынушылар, қарапайым адамдар, жалдамалы жұмысшылар, жинақтаушылар, қоғам ретінде көрінуі мүмкін.

Факторлық табыстар – бұл ресурстар иелерінің олардың сәйкес түрлеріне (еңбек, жер, капитал және кәсіпкерлік қабілет формаларында) байланысты белгілі бір уақытта сол өндірістік ресурстарын нарықта сатуынан түсетін ақшалай түсімдері. Факторлардың әрбір тобына факторлық табыстың өзіндік формасы сәйкес келеді: еңбек факторының иегерлері үшін факторлық табыстың формасы болып жалақы табылады, капитал иегерлері үшін – пайыз, жер факторының иегерлері үшін – рента, ал кәсіпкерлік қабілет иесі үшін – пайда факторлық табыс болып табылады.

• Факторлық табыстар – бұл ресурстар иелерінің олардың сәйкес түрлеріне (еңбек, жер, капитал және кәсіпкерлік қабілет формаларында) байланысты белгілі бір уақытта сол өндірістік ресурстарын нарықта сатуынан түсетін ақшалай түсімдері. Факторлардың әрбір тобына факторлық табыстың өзіндік формасы сәйкес келеді: еңбек факторының иегерлері үшін факторлық табыстың формасы болып жалақы табылады, капитал иегерлері үшін – пайыз, жер факторының иегерлері үшін – рента, ал кәсіпкерлік қабілет иесі үшін – пайда факторлық табыс болып табылады.

Қорытындылар:

• Өндіріс факторлары нарығының тауарлар мен қызметтер нарығына ұқсастықтары бар;
• Өндіріс факторлары нарығы және тауарлар мен қызметтер нарығы арасында едәуір айырмашылықтар бар;
• Өндіріс факторлары нарығының өзіндік ерекшеліктері бар.

Ресурстың шекті табысы (MRРx) ресурстың қосымша бірлігін тартудың арқасында алынатын жалпы табыстың өсімі.

• Ресурстың шекті табысы (MRРx) ресурстың қосымша бірлігін тартудың арқасында алынатын жалпы табыстың өсімі.
• MRРx = MРx•MR

Шекті өнім

• - бұл өндіріске өндіріс факторларының біреуінің қосымша бірлігін енгізудің арқасында алынатын өнім өндірудің өсімі.
• Егер өндіріске қосымша еңбек бірлігі енгізілсе онда онда өнімнің өсімі шекті еңбек өніміне (MPL) тең болады , егер капиталдың қосымша бірлігі енгізілетін болса онда өнімнің өсімі капиталдың шекті өніміне (MPK) тең болады және т.с.с.

ЕҢБЕК НАРЫҒЫ ЖӘНЕ ЖАЛАҚЫ

• ЕҢБЕК НАРЫҒЫ ЖӘНЕ ЖАЛАҚЫ

Еңбек нарығы – жұмыс күші сияқты ерекше экономикалық ресурсты сату және сатып алумен байланысты экономикалық қатынастар жиынтығы. Еңбек нарығында еңбектің өзі емес, белгілі бір еңбек түрінің қызметтері сауда-саттыққа түседі. 

• Еңбек нарығы – жұмыс күші сияқты ерекше экономикалық ресурсты сату және сатып алумен байланысты экономикалық қатынастар жиынтығы. Еңбек нарығында еңбектің өзі емес, белгілі бір еңбек түрінің қызметтері сауда-саттыққа түседі. 

Еңбек нарығын талдау еңбекке сұраныс пен еңбек ұсынысын қарастырумен байланысты. Еңбек нарығындағы сұраныстың субъектілері болып бизнес өкілдері және мемлекет табылады. Ал еңбек ұсынысының субъектілері болып үй шаруашылықтары табылады.     Еңбекке деген сұраныс – бұл бәсекенің әртүрлі жағдайларында фирмалардың немесе мемлекеттің еңбек қызметінің белгілі бір түрлерін белгілі бір бағамен сатып алуын сипаттайтын қажеттіліктері.

• Еңбек нарығын талдау еңбекке сұраныс пен еңбек ұсынысын қарастырумен байланысты. Еңбек нарығындағы сұраныстың субъектілері болып бизнес өкілдері және мемлекет табылады. Ал еңбек ұсынысының субъектілері болып үй шаруашылықтары табылады.     Еңбекке деген сұраныс – бұл бәсекенің әртүрлі жағдайларында фирмалардың немесе мемлекеттің еңбек қызметінің белгілі бір түрлерін белгілі бір бағамен сатып алуын сипаттайтын қажеттіліктері.

Еңбекке деген сұранысқа бірнеше факторлар әсер етеді: 1.    Дайын игіліктерге деген сұраныс көлемі. 2.    Жалақы деңгейі. 3.    Еңбектің басқа факторлармен өзара алмастырыла алу дәрежесі. 4.    Ғылыми-техникалық прогресстің дамуы. 5.    Елде қалыптастып отырған экономикалық жағдайлар. 6.    Жұмыс берушілердің монопсониялық әрекеттері.     Еңбекке сұраныс көлемі (L) оның бағасы – жалақы деңгейіне (w) тәуелді және оның сұраныс қисығы теріс көлбеулі болып табылады.

• Еңбекке деген сұранысқа бірнеше факторлар әсер етеді: 1.    Дайын игіліктерге деген сұраныс көлемі. 2.    Жалақы деңгейі. 3.    Еңбектің басқа факторлармен өзара алмастырыла алу дәрежесі. 4.    Ғылыми-техникалық прогресстің дамуы. 5.    Елде қалыптастып отырған экономикалық жағдайлар. 6.    Жұмыс берушілердің монопсониялық әрекеттері.     Еңбекке сұраныс көлемі (L) оның бағасы – жалақы деңгейіне (w) тәуелді және оның сұраныс қисығы теріс көлбеулі болып табылады.

Еңбекке деген сұраныс қисығы

• Еңбекке сұраныс шамасы мыналарға тәуелді:
• Сол еңбекті пайдаланумен өндірілетін баға деңгейіне
• Еңбек өнімділігіне

Еңбекке сұраныс қисығы

•  Осы суретке сәйкес, абсцисса осінде – қажетті еңбек қызметінің шамасы (QL) және ордината осінде – жалақы мөлшерлемесі (W). DL қисығының бойындағы кез-келген нүкте жалақының белгілі бір деңгейінде еңбекке сұраныс шамасының қандай екендігін көрсетеді.

Еңбек ұсынысы – бұл үй шаруашылықтарының және жалдамалы жұмысшылардың  жалақының белгілі деңгейіне өздерінің еңбек қызметтерін нарықта сата алуға дайындықтары.

• Еңбек ұсынысы – бұл үй шаруашылықтарының және жалдамалы жұмысшылардың  жалақының белгілі деңгейіне өздерінің еңбек қызметтерін нарықта сата алуға дайындықтары.
• Еңбек ұсынысына да бірнеше факторлар әсер етеді: 1.    Елдегі демографиялық жағдайлар.
• 2.    Жұмыскерлердің жасы, жынысы және басқа да құрамы.
• 3.    Жұмыс күнінің орташа ұзақтығы.
• 4.    Миграциялық үдерістер.
• 5.    Жұмыскерлердің кәсіби біліктілік деңгейі.
• 6.    Кәсіподақтар қозғалысы.
• 7.    Жалақыдан басқа табыс табудың басқа да мүмкіндіктері.
• 8.    Жұмыс орнын таңдаудағы еңбек жағдайының қолайлылығы.

Еңбек ұсынысы қисығы

Еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныс. Нарықтық тепе-теңдік

• Енді, еңбектің сұраныс және ұсыныс қисықтарын біріктірсек, онда біз еңбек нарығындағы жағдайды және ондағы тепе-теңдікті талдай аламыз. Төмендегі суреттен көріп отырғанымыздай, еңбекке сұраныс қисығы мен еңбек ұсынысының қисығы Е нүктесінде қиылысады. Осы нүктеге тепе-теңдік жалақының (wE) және еңбектің тепе-теңдік көлемі (LE) сәйкес келеді, яғни еңбек нарығы тепе-теңдік жағдайда болады.

• Тепе-теңдік Е нүктесі экономиканың толық жұмысбастылық жағдайында тұрғандығын көрсетеді. Мұндай жағдайда барлық кәсіпкерлер жалақының осындай деңгейінде еңбектің қажетті шамасын сатып алуға келіседі және олардың еңбекке деген сұраныстары толығымен қанағаттандырылады. Жұмыскерлер де осындай жалақыға өз қызметтерін ұсынуға келісіп, барлығы дерлік жұмыспен толығымен қамтылған жағдайда болады.

Бәсекелестік фирма үшін еңбектің шекті өнімінің ақшалай көрінісін есептеу

Тиімділіктің кемімелігі заңы

• Әрбір қосымша тартылған
• жұмысшымен өндірісте
• өндірілген өнімнің
• шекті шамасы
• КЕМИ БАСТАЙДЫ

Еңбектің шекті өнімінің (MRP) ақшалай көрінуі қосымша еңбек бірлігін тарту нәтижесінде фирманың жалпы түсімінің өсу шамасын көрсетеді

• Еңбектің шекті өнімінің (MRP) ақшалай көрінуі қосымша еңбек бірлігін тарту нәтижесінде фирманың жалпы түсімінің өсу шамасын көрсетеді
• TR
• L

Еңбектің шекті өнімінің ақшалай және заттай көрсетілуі арасындағы байланыс

• Еңбектің шекті өнімінің ақшалай және заттай көрсетілуі арасындағы байланыс
• MRPL = MPL MR
• P=MR

• Так как при найме
• работников фирма
• руководствуется
• правилом
• MRPL = W,кривая
• MRPL является
• кривой спроса
• на труд со стороны
• фирмы

Жұмысшыларды жалдауда фирма пайдасын ең жоғары шамаға жеткізу шарты:

• Жұмысшыларды жалдауда фирма пайдасын ең жоғары шамаға жеткізу шарты:
• MRPL =W
• Кривая рыночного спроса на труд строится путём суммирования кривых спроса со стороны отдельных фирм.

жүктеу 0,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: