Құрастырушы: аға оқытушысы, магистр Искакова Д. А

(қолы)

А.Ж.Т. Искакова Динара Алтынбековна

Ғылыми дәрежесі, атағы, қызметі аға оқытушысы, магистр

Машина жасау және стандарттау кафедрасы Б корпусында (Ак.Шөкин көш. 139 үй), 214 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны 673633.

Тәртіп зерттеуі нәтижесінде және келесі инженер қызметте студент тиісті білу:

- метрология негіздері, техникалық әдістер және машина жасайтын өнім өлшеулерінің құралдары;

- квалиметрия негіздері және стандарттаудың;

- замандас стандарттау нормативті құжаттары және оның теориялық және заң шығаратын базаның;

- көрсеткіштерді машина жасайтын өнім сапалары және әдістер олардың анықтаманың;

- сапа қамтамасыз ету инженер - техникалық жақын келуі;

- басқару процестері стандарттау технологиялық объектілерімен;

- заңға сүйінген негіздер және сертификация ұйымдық - әдістемелік принциптары;

- сертификация нормативті - әдістемелік қамтамасыз етуі.

- метрология негіздері, техникалық әдістер және машина жасайтын өнім өлшеулерінің құралдары түсінігі болуы керек;

- замандас стандарттау нормативті құжаттары және оның теориялық және заң шығаратынын білуі керек;

- сертификация нормативті - әдістемелік қамтамасыз етуін қолдана білуі керек;

- сапа қамтамасыз ету инженер - техникалық сипаттамаларының дағдыларын игеруі керек;

- бұйым сапасының деңгейін бағалау алгоритмін таңдау саласында құзыретті болуы керек.

«Стандарттау» пәнін зерделеу алдында оқытылатын пәндерінің тізімі:

- Жоғары математика . Бөлімдер: Фурье қатарлары; Фурье интегралдары; ықтималдық теориясы; элементтер математикалықтың статистиктар.

- Физика. Бөлімдер: электр және магнетизм; оптика; сәулелену кванттық табиғат, тербелулер және толқынның.

- Сызба геометриясы. Бөлімдер: талапты ЕСКДтармен стандарттармен көрсетілушілер чертеждердің орындалуына; бейнелеу және белгілеу - бөлшектердің, еті тірі қосулардың; ұғымның туралы негізгі және қосалқыларды базаларда.

- Материалтану. Бөлімдер: таптастыру және қоспаланған, конструкциялық және аспаптық болаттардың таңбалауы; металдардың термиялық және химия - термиялық өңдеуі.

- Материалдардың кедергісі. Бөлімдер: материалдардың механикалы мінездемелері; беріктік белгілері.

- Теориялық механика. Бөлімдер: кинематика; статика; динамика.

Тәртіптің, келесі зерттеу жанында қайсылардың тәртіп білімдері қажетті «Стандарттау»:

- Квалиметрия және басқару өнім сапасымен;

- бақылау статистикалық әдістері және басқарудың өнім сапасымен;

- стандарттардың өңдеу технология және нормативті құжатнаманың;

- негіздің машина жасау технологиялары;

- өндіріс метрологиялық қамтамасыз етуі;

- технологиялық процестердің математикалық үлгілеу, станоктардың және автоматтандырылған жүйелердің.

8.1 Пәнінің тақырыптық жоспары

Стандарттау өнімнің, жұмыстың және қызметтің сапасын қамтамасыз етудің басты құралдары болып табылады. Шетелдерде бизнестің табысты болуы өнім мен қызметтің сапасына тікелей баиланысты екені жөніндегі тұжырым өткен ғасырдың 80-жылдарының басында қалыптасты. Осы елдердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай тауар сапасы оны жоғары бағамен өткізудің басты факторына айналды. Осыған байланысты сапаны қамтамасыз етудің стандарттауға, метрологияға және сертификаттауға негізделген тәсілдерін меңгеру – дайындаушының нарыққа бәсекелесу деңгейі жоғары өніммен (қызметпен) шығуының басты кепілі, яғни комерциялық табыстың негізі.

Сапа, қай елде болса да, өзекті мәселе. Мысалы, екінші дүниежүзілік соғыстан қалдырап шыққан Жапония мен Германия стандарттау мен метрологияны шебер қолдану арқылы өнімнің сапасын қамтамасыз етуге және сол арқылы өз елдерінің экономикасын дамытуға басты қадам жасады.

Қазіргі кезде дайындаушының және оның саудадағы келістірушісінің бәсекеде жеңуі және әлемдік нарыққа шығуы үшін олар тек қана стандарттардың міндетті талаптарын ғана емес, сонымен қатар тұтұнушылар ұсынған талаптарды да орындауға мүдделі. Бұл стандарттардың нарықтың ынталандырушысы статусына ие болғандығын көрсетеді.

Процесс стандарттары мен құжаттары (басқару, тауарға ілестірілетін техникалық) өндіріс және сауда мамандары өзара тиімді келісім жасау үшін білуге қажетті «ойын ережелерін» қарастырады. Сөйтіп, стандарттау бәсекелестікті қамтамасыз ететін құрал ғана емес, сонымен қатар басқарудың барлық деңгейінде дайындаушы, тапсырма беруші және сатушы араларында тиімді серіктестікті камтамасыз ету құралы болып табылады.
10 Курс компоненттері

10.1 Пәннің тақырыптары мазмұны

Стандарттау мәні және міндеттері. Дамудың негізгі кезеңдері. Ғылыми - техникалық алға басуға арналған стандарттау мағына және замандас өнеркәсіптер оның ролі. [9. 4-6 б.; 13. 5-14 б.]. Стандарттаудың негізгі міндеттері [11. 23-24 б.].

Стандарттаудың ғылым ретінде пайда болу тарихы. Мемлекеттік стандарттау жүйесінің негізгі ережелері. Қазақстан Республикасында стандарттаудың құқықтық ережелері. ҚР «Техникалық реттеу туралы» Заңы, ҚР «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Заңы. Өнімді штрихтап кодтау саласындағы нормативтік құжаттар. Мемлекетаралық стандарттар. ИСО халықаралық стандарттары. Қолдану тәртібі. Жалпы техникалық және ұйымдастырушы-әдістемелік стандарттардың салааралық кешендері. Құрылымы және арналуы. Стандарттаудың ғылыми-әдістемелік негіздері. Стандарттау әдістері. Кешенді стандарттау. Озық стандарттау. Өнім сапасының көрсеткіштерін және оның элементтерін стандарттау. Стандарттау – сапаны басқарудың негізі. Әр түрлі салалардағы стандарттау. Стандарттаудың экономикалық тиімділігі.
2 тақырып. Мемлекеттік (ұлттық) стандарттау жүйесі

Қазақстан Республикасының «Техникалық реттеу туралы» Заңы. Негізгі ережелері мен баптары. Өнім, процесстер мен қызметтердің қауіпсіздігін және сапасын қамтамасыз етуде стандарттаудың атқаратын ролі.

Тұтынушылар құқықтарын қорғау қызметіндегі стандарттау. Қазақстан Республикасының «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Заңы.

Мемлекеттік стандарттау жүйесінің негізгі ережелері. Мемлекеттік стандарттау жүйесінің негізін құраушы стандарттар. Стандарттау жөніндегі органдар мен қызметтер.

[3. 12-18 б; 12. 14 б; 4. 177-180 б; 9. 15-33 б, 34-40; 11. 25-38 б].
3 тақырып. Стандарттау объектілері

Стандарттау объектілері. Стандарттау бойынша жұмыстарды мемлекеттік басқару. Мемлекеттік стандарттау жүйесін ұйымдастыру құрылымы. Стандарттау бойынша нормативтік құжаттар және оларға қойылатын талаптар. Қазақстан Республикасында стандарттау бойынша жұмсыстарды ақпараттық қамтамасыз ету. Нормативтік құжаттар туралы ақпарат. Стандарттау бойынша нормативтік құжаттардың міндетті талаптарының сақталуын мемлекеттік бақылау. Стандарттау туралы заңдарды бұзғаны үшін жауаптылық. Мемлекеттік стандарттау бойынша жұмыстарды қаржыландыру. Стандарттау бойынша техникалық комитеттер. Стандарттарды әзірлеу тәртібі.

[9.178-184 б.; 12.17-20 б.].
4 тақырып. Өнімді штрихтап кодтау

Шет елде жұмыс істеу тәжірибесі. Өнімнің штрихты коды, оның тағайындалуы және қолдану тәртібі. Кодтың құрылымы. Өнімді штрихтап кодтау саласындағы нормативтік құжаттар.

Қазақстан территориясында ТМД елдерінің стандарттау бойынша нормативтік құжаттарын қолдану тәртібі.

[9.7-10 б.; 3.19-20 б.; 12.58-59 б.; 11.38-40 б.; 4.193 б.].

ИСО стандарттарын және шет елдердің ұлттық стандарттарын қолдану тәртібі.

[12. 83-113 б.; 9. 79-91 б., 98-100 б., 108-144 б.; 4. 204-210 б.; 10. 156-164 б.].
6 тақырып. Жалпы техникалық және ұйымдастырушы-әдістемелік стандарттардың салааралық кешендері.

Құрылымы және тағайындалуы. Өнімді өндіріске әзірлеуді және қоюды стандарттау (ӨӘҚС). Еңбек қауіпсіздігі саласындағы стандарттау (ЕҚОС). Конструкторлық құжаттаманы стандарттау (ҚҚС). Технологиялық құжаттаманы стандарттау (БТҚС). Жіктеуді стандарттау және техника-экономикалық және әлеуметтік ақпаратты кодтау (ЖСТЭӘАК). Құжаттама жүйелерін стандарттау (ҚЖС). Бақылау әдістерін және қабылдау ережелерін стандарттау. Таңбалауды, орауды, тасымалдау мен сақтауды стандарттау. Өндірісті және ғылыми-зерттеу жұмыстарын метрологиялық қамтамасыз етуді стандарттау. Нормативтік-ақпараттық қамтамасыз ету жүйесі.

[4. 3-6 б; 5. 48 б.].
7 тақырып. Стандарттаудың ғылыми-әдістемелік негіздері

Стандарттаудың мақсаттары, объектілері және деңгейлері. Стандарттардың нормативтік құжаттары және түрлері.

Стандарттау әдістерінің жіктелуі. Стандарттау объектілерін жүйелік талдау, оңтайландыру және болжау.

[5. 20-37 б.; 4. 7-12 б.; 7. 54-57 б.; 1. 7-12 б.].

Басым сандар жүйесі және параметрлік қатарлар. Бірыңғайлау, агрегаттау және өзара ауыстырымдылық негізі ретінде. Кешенді стандарттау. Озық стандарттау.

[5. 37-43 б.; 1. 18 б.; 7. 57-63 б.].
9 тақырып. Өнім сапасының көрсеткіштерін және оның элементтерін стандарттау

Сапаны арттыруға әсер ететін көрсеткіштер мен факторлар. Шикізат өнімдері, материалдар мен жартылай дайын өнімдер сапасының көрсеткіштерін стандарттау. Машиналар тетіктері сапасының көрсеткіштерін стандарттау. Машиналар мен жабдықтар сапасының көрсеткіштерін стандарттау. Стандарттау – сапаны басқарудың негізі.

[1,5. 44-45 б.].
10 тақырып. Әр түрлі салаларды стандарттау

Стандарттау және маркетинг. Қызметтерді стандарттау. Экологиялық стандарттау.

[1,5. 46-50 б.].
11 тақырып. Сапа менеджменті жүйелерін стандарттау

Сапа менеджменті жүйелерін стандарттау. Сапа менеджменті жүйелеріне халықаралық стандарттар. Сапа менеджменті жүйелерін стандарттауды жетілдіру.

[14. 3-19 б.; 5. 264-267 б.; 4. 361-364 б.].
12 тақырып. Стандарттаудың экономикалық тиімділігі

Өнімнің өмірлік циклінің әр түрлі сатыларында стандарттаудың экономикалық тиімділігінің негізгі көздері. Стандарттарды енгізудің экономикалық тиімділігі. Өнімді игеру мерзімдерін қысқартуда стандарттаудың атқаратын ролі.

[2,14. 18-29 б.; 7. 233-240 б.].
10.2 Тәжірибелік сабақтардың тізімі мен тақырыптары

Практикалық мақсаттың лекциялық материал жұмыстардың - бекіту, жобалауда практикалық іскерлік дағдыларының тауып алуы және есеп-қисаптарда, іскерлік нормативті - техникалық құжатнамамен, стандарттармен пайдалану, чертеждердің оқуы.

1) 2 тақырып – Стандарттудың заңды базасы.

2) 7 тақырып – Параметрлік қатарлар.

3) 9 тақырып – Стандарттардың талаптарын ықшамдау.

4) 10 тақырып –Қызметтерді стандарттау.

СӨЖ түрлерінің тізімі

10.4 Зертханалық сабақтардың тізімі мен тақырыптары

№2 (9 дәріс) Өнім сапасының көрсеткіштері және оны қолдану салалары мен арналары бойынша оны әзірлеу технологиясы арасындағы өзара байланысты анықтау. Кешенді стандарттау дәрежесін анықтау.

№3 (12 дәріс). Техникалық деңгейдің перспективалы көрсеткіштерін және өнім сапасының деңгейін қолдану салалары мен арналары бойынша анықтау. Перспективалы талаптары бар стандарттарды енгізуден болатын экономикалық тиімділікті анықтау.

Зерханалық практикум практикалық есептерді шешу немесе зертханалық жабдықтарсыз қойылған проблеманы реферат түрінде сипаттау түрінде жүргізілуі мүмкін.

Шартты белгілеулер: ҮТ1 – үй тапсырмасы №1, Қ – оқу үрдісіне қатысуы, З1 - №1 зертханалық жұмыс, З1Д - №1 зертханалық жұмысқа дайындалу, Е – Есеп, КТ – конспектіні тексеру, Т – Тексеру, Т1 - №1 дәріске дайындалу; У – оқу процессіне қатысу; ДЗП 1 –№1 тест, МБ1 - №1 межелік бақылау.

«05_»__05_____ 2011 ж. Кафедра отырысында ұсынылған. №_13___ хаттама.

Кафедра меңгерушісі ___________ Шумейко И.А. «__»_______ 2011ж.
Бақылаудың барлық түрінде де оқудағы жетістіктер балды-рейтингті жүйесі бойынша (ББРЖ) бағаланады:

Семестрдің ортасында және соңында 100 балдық шкаламен пәннің оқылған модулі бойынша ағымдағы үлгерімнің (АҮ) бағасы анықталады. Ағымдағы үлгерімнің бағасы келесі балдардың жиынтығынан тұрады:

• 
  сабақтарға дайындық, топта белсенді жұмыс жасау, бақылау шараларға қатысу;
  
• 
  практикалық жұмыстарын уақытында, сапалы орындау және қорғау;
  
• 
  өздік жұмыстарды уақытында, сапалы орындау және қорғау;
  
• 
  сабаққа қатысу және басқа.
  

Межелік бақылаудың (МБ) бағасы да 100 балдық шкала бойынша анықталады.

АҮ және МБ бағаларының қорытындысы негізінде пән бойынша студенттің рейтингі (Р1 и Р2) анықталады:
Р1(2)=АҮ1(2)*0,7+МБ(2)*0,3.
Егер студент межелік бақылаудан өтпесе немесе межелңк бақылаудан 50 балдан төмен алса, рейтинг есептелмейді.

Семестрде пән бойынша студенттің жіберу рейтингінің бағасы тең:

2011-2012 оқу жылында жіберу рейтингтің және қорытынды бақылаудың салмақтық үлестері 0,6 және 0,4 сәйкес тең болады.

Пән бойынша жіберу рейтингі де, қорытынды бақылау да оң бағаланған ғана қорытынды баға есептеледі. Дәлелсіз себеппен қорытынды бақылауға келмеген жағдайда, «қанағаттанарлықсыз» деген бағаға теңеріледі. Пәнінен емтихан және аралық аттестаттау нәтижелері студенттерге сол күні айтылады, егер емтихан жазбаша түрде түстен кейін жүргізілсе, онда келесі күні айтылады.

Егер де тәлімгер емтиханда F қорытынды баға алса, сонда тізімдемесіне «қанағатсыз» деген баға қойылады.

1. 
   оқытушы мен тәлімгер бір-біріне құрметпен қарау керек;
   

3) оқытушы тәлімгермен шығармашылық түрде жұмыс істеу керек, тәлімгер оқытушымен қарым – қатынаста болуы тиіс, одан өздік жұмыс пен зертханалық жұмыстарды орындауға консультация алуы керек;

4) сабаққа қатысу міндетті болып табылады, егер сіз үш немесе одан да көп сабақты еш себепсіз босатсаңыз (себеп құжат түрінде дәлелденуі тиіс), онда оқытушы сізден деканаттан жіберілім алуыңызды сұрауға құқылы; есіңізде болсын: сабаққа қатысу қорытынды бағаға қатысты;

5) өздік жұмыстар бойынша графикке қатысты өз уақытынды есеп беру қажет, бұл қорытынды бағаға әсер етеді: өздік жұмыстар орындау графигін бұзған кезде өз уақытында орындамау деңгейіне байланысты жоспарланған максималды балл сандары өткен 1 күніндегі 1 сабаққа 1 баллға азайтылады, бірақ нәтижесінде барлық практикалық және өздік жұмыстарды тапсырып, дәріс кешендерін көрсету қажет;

6) әр бір дәріске, тәжірибелік жұмыстарға міндетті түрде дайындалу қажет; сіздердің дайындықтарыңыз әр дайым тесттер мен сұрақтар арқылы тексеріледі; дәріс бойынша өткен материалдардан теріс жауап берілсе, ағынды бағаны баллдарда 0,5 рет төмендетуге әкеп соғады; сол сияқты зертханалық жұмыстарды сапасыз орындау тәлімгердің оларды қорғау кезінде көрсетілген білім деңгейінің жетіспеушілігі, ағымдағы бағаны балдық түрде 0,5 рет азайтады; курстық жобаның бөлімдерін сапасыз орындау бағаның балл түрінде 0,5 рет төмендеуіне әкеп соғады;

7) сіздің міндетіңізге сабаққа барлық дайындықпен келу кіреді; уақытында кітапханадан әдебиеттерді алып, оларды қолдана біліңіз;

8) ішкі орналасу тәртібі орындалуы тиіс;

9) біреудің орындалған жұмысын көшіруге, әдеби материалдарды өңдемей қолдануға тиым салынады; осы ережені бұзу апталық балл санын алу түріндегі айып санкциясы қолданылады;

10) сабақ кезінде ұялы телефондар сөндірлуі тиіс;

11) әр студент рейтингтік кестелер мен барлық жұмыс түрлерінің графигімен танысып, мамандарды сапалы дайындау және жоғары үлгеріміне бағытталған барлық талаптарды орындауы қажет.

12) аудиториялық сабақтан сұранудан аулақ болыңыз;

13) емтиханда, ағымдағы жұмыстарда (ТӨЖ) көшіріп алуларға тиым салынады; емтиханда көшірген тәлімгер аудиториядан шығарылады, плагиат үшін айып санкциялары қолданылады.

14) сынақ тест түрінде 100 сұрақ бойынша өткізіледі; 100 сұрақтың барлығына дұрыс жауап 100 балға сай келеді; қорытынды баға балл түрінде (1) формула бойынша есептеледі; егер студент сынақта F деген беға алса, онда аралық аттестация ведомостына «есептелмеді» деп жазылады.

15) мемлекеттік грантта оқитын оқушылар сессия нәтижесінде үлгермеушіліктер болса, онда ректор бұйрығымен мемлекеттік грантынан айырылады.

Негізгі

2 Өлшеу бірлігін қамтамасыз ету туралы: ҚР Заңы – Алматы, 2000.

3 Аскаров Е.С. Стандартизация, метрология и сертификация. – Алматы: 2006. – 308 б.

4 Швандар В.А. и др. Стандартизация и управление качеством продукции.

5 М. Самсаев. Өзара ауыстырымдылық, стандарттау, сертификаттау негiздерi және техникалық өлшеу. Сапа менеджментi. Алматы: Бастау, 2008.- 261 б.
Қосымша

12. Стандартизация и сертификация в сфере услуг: Учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений / А.В. Раков, В.И. Корольков и др.; Под ред. А.В. Ракова. – М.: Мастерство, 2002. – 208 с.