Қазақстан Республикасының Министерство
Білім және ғылым образования и науки
министрлігі Республики Казахстан
Д. Серікбаев атындағы ВКГТУ
ШҚМТУ им. Д. Серикбаева
«БЕКІТЕМІН»
ТКМФ деканы
________А.К. Адрышев
______________2014 ж.
ЕҢБЕК ФИЗИОЛОГИЯСЫ МЕН ПСИХОЛОГИЯСЫ
ЖӘНЕ ӨНДІРІС БАРЫСЫНДАҒЫ ЭРГОНОМИКА
Оқу жұмыс бағдарламасы
ФИЗИОЛОГИЯ, ПСИХОЛОГИЯ ТРУДА И ЭРГОНОМИКА ПРОИЗВОДСТВЕННЫХ ПРОЦЕССОВ
Рабочая учебная программа
Мамандық: 5В073100 – «Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау»
Өскемен
Усть-Каменогорск
2014
Жұмыс бағдарламасы Мемлекеттік жалпыға бірдей білім беру негізінде «Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» кафедрасында дайындалып 5В073100 – «Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» мамандығындағы студенттерге арналған.
«Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» кафедрасының отырысында талқыланды.
Кафедра меңгерушісі М.Қ.Жаманбаева
№____ хаттама ________________2014ж.
Тау-кен металлургиялық факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды.
Төрайымы Г.Нуршайықова
№____ хаттама __________________2014ж.
Дайындады
М.ғ.к., аға оқытушы А.Ш. Букунова
Норма бақылаушы Т.Тютюнькова
1 ПӘННІҢ ЕҢБЕК СЫЙЫМДЫЛЫҒЫ
семестр
|
Кредит саны
|
Оқу түрі
|
СӨЖ сағат саны
|
Жалпы сағат саны
|
Бақылау түрі
|
Жанаспалы сағат саны
|
Дәріс
|
Семинар. (тәжір.)
оқу
|
Зертханал оқу
|
СОӨЖ
|
Барлық сағат саны
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
Күндізгі оқу түрі
|
6
|
2
|
30
|
15
|
-
|
45
|
90
|
30
|
120
|
Рейтинг
тесті, Курстық жұмыс
|
Сырттай оқу түрі
|
2
|
3
|
10
|
5
|
-
|
10
|
25
|
110
|
135
|
Курстық жұмыс
|
2. ПӘННІҢ СИПАТТАМАСЫ, ОНЫҢ ОҚУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ОРНЫ
2.1 Оқылатын пән сипаттамасы
Еңбек физиологиясы және психологиясы пәні – бұл еңбек ету барысында адам организмінің функционалдық жағдайының өзгеруін зерттеуге және адамның жұмысқа қабілеттілігінің ұзақ уақыт жоғары деңгейде ұстап тұруға мүмкіндік беретін, еңбек ету үрдісін ғылыми түрде ұйымдастырудың психофизиологиялық тұрғыдан негіздеуге арналған физиология мен психология ғылымының арнайы бөлімі.
Эргономика - «адам-техника-қоршаған орта» жүйесінде туындайтын проблемаларды зерттейтін және оларды оператор еңбек жұмысын оптимизациялау мақсаты барысында оған қолайлы қауіпсіз жағдайлар жасау, яғни осы арқылы өнімділікті көтеру, денсаулықты сақтау және еңбек өнімділігін сақтау шараларын атқаратын ғылым Адам туралы тиымдар жүйесінде эргономикамен инженерлі психологияны оқыту, студенттерді эргономика және инженерлі психологияның аспектілер мен таныстыру «адам – машина – орта», «адам – бұйым» жүйелеріндегі оның орнының мүмкіндігін және мінездемесін оқыту.
2.2 Пәнді оқытудағы мақсат
- еңбек физиологиясы және психологиясы пәнін оқыту барысында еңбек етудің әсерінен адам организмінің қызметтік күйінің өзгеруін және адамның жұмыскершілігінің ұзақ уақыт жоғары деңгейде ұстап тұруға мүмкіндік беретін жолдарды оқытып үйрету, еңбек ету үрдісін ғылыми түрде ұйымдастырудың психофизиологиялық тұрғыдан негіздеуге арналған физиология мен психологияның арнайы бөлімімен студентерді таныстыру.
- еңбек физиологиясы және психологиясы пәнінің оқыту мақсаты осы ілім саласының қазіргі кездегі дамуын және күйін түсіндіру болып табылады.
Болашақ маманды неғұрлым адам мүмкіндігіне сай келетін және оның денсаулығын сақтайтын және көп уақыт жұмыс істеуін қамтамасыз ететін нәтижелі, сенімді және қауіпсіз еңбек процесстерін жасауды үйрету пәнді оқытудың мақсаты болып табылады.
2.3. Пәнді оқытудың міндеттері
- адам организмінің күйін, оның физикалық және ой әрекетін сипаттайтын жалпы физиологиялық заңдылықтар бойынша білім беру;
- өндірістік қызметтің нақты түрлерін бағалауға арналған қазіргі кезгі әдістерді практикада пайдалану және қолданып білу;
- еңбекті тиімді ұйымдастыруға, еңбек қызметінің қажеттілігіне байланысты қоғамдық таңдауды ескере отырып, қоғамдық өндірістің қажеттілігін, сондай-ақ адамның жеке бас ерекшеліктерін ескере отырып еңбек қызметін ғылыми негізделген түрде таңдауға арналған психофизиологиялық сипаттамаларды практикаға енгізу.
Студент білу керек:
- жұмыс кеңістігін оптимизациялау және антропометрия,
- жұмыс орындарын басқару жүйесімен жабдықтау және соматометриялау,
- адамның әр түрлі информация түрін қабылдау ерекшеліктері,
- информацияның берілу әдістерің талаптары,
- эргономикалық проблемаларын басқару.
Студент істей білуі керек:
Жұмыс орнын басқару жүйесін, эргономикалық талаптарға сай келетін еңбек жағдайын жабалау. Құрылғылардың сапасына эргономикалық баға беру.
2.4 Пререквизиттар
«Еңбек физиологиясы мен психологиясы» пәнін оқу үшін «Биология», «Анатомия», «Психология», «Адам анатомиясы мен физиологиясы негіздері», «Өндірістік санитария», «Тіршілік қауіпсіздігі» пәндерінен алған білім қажет болады. «Өндіріс барысындағы эргономика» пәнін оқу үшін студенттерге мынандай пәндерден базалық білім қажет: «Сызбалы геометрия және инженерлік графика», «Компьютерлік графика», «Жоғары математика».
2.5 Постреквизиттар
Оқытылуы осы пәнге сүйеніп жүргізілетін шектес пәндердің тізімі: «Еңбекті қорғау», «Қоршаған ортаны қорғау», «Құтқару ісінің негіздері», «Радиациалық қауіпсіздік негіздері», «Өндірістік жарақаттану және кәсіби аурулар» «Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау». ». Берілген пән бойынша алынған білімдер диплом жобасын орындау үшін жоспарлауға және жүргізуге қажет
3 ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ
3.1 Оқу жұмысының жоспары
Тақырып атаулары
|
Көп еңбекті қажет ететін пән,сағат
|
Оқу түрі
|
күндізгі
|
Күндізгі қысқ.
|
Сырттай
|
Сырттай қысқ.
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Дәрістік сабақ
|
Тақырып 1. Еңбек етудің психофизиологиялық мәні туралы түсінік. Еңбек физиологиясы және психологиясы ғылыми пән ретінде ролі. Еңбек физиологиясының және психологиясының әдістері.
|
1
|
|
1
|
|
Тақырып 2. Еңбек ету кезіндегі орталық жүйке жүйесінің реттеуші және қалыптастырушы ролі. Қозу және тежелу орталық жүйке жүйесінің негізгі физиологиялық үрдістері ретінде қарастыру. Жүйке жүйесінің рефлекторлық қызметі.
|
1
|
|
|
Тақырып 3. Талдағыштар. Олардың еңбек ету кезіндегі ролі. Адамның маңызды талдағыштары: көру, есту, қимыл, соматосенсорлық. Талдағыштардың еңбек ету кезіндегі атқаратын ролі
|
1
|
|
|
Тақырып 4. Организм әр түрлі ортада және әрекет ету жағдайларында. Гомеостаз, организм қызметтерінің сенімділігі және компенсациясы. Адаптация туралы түсінік. Әр түрлі жағдайларға бейімделу. Экстремальды жағдайлар
|
1
|
|
|
Тақырып 5. Қимыл аппараттары және оның жұмыс қолданылуы. Организм қимыл-әрекеттерінің реттеу деңгейлері. Қимыл дағдыларының қалыптасу кезеңдері.
|
1
|
|
1
|
|
Тақырып 6. Бұлшық еттердің жұмыс істеу кезіндегі электрлік белсенділігі. Бұлшық ет күші, шыдамдылық
|
1
|
|
|
Тақырып 7. Еңбек ету кезіндегі психикалық құбылыстар. Еңбек ету кезіндегі психикалық және физиологиялықтың бірлігі.
|
1
|
|
|
Тақырып 8. Өндірістік жүйедегі эргономикагың негізгі мақсаты мен міндеті «адам-машина-қоршаған орта» САМО жүйесін зерттеушілердің тәжірибелік қызмет саласы. САМО –ның негізгі компоненттерінің кемшіліктері мен артықшылықтары: адам, оператор және машиналар
|
1
|
|
1
|
|
Тақырып 9. Оператор-адамның негізгі сипатамасы. Оператор-адамның қызметі және оның негізгі құрамы. Оператор-адамның функционалдық жағдайының түрлері. Антропометриялық соматикалық, физиологиялық, психологиялық және әлеуметтік мінездемесі. Негізгі антропометриялық белгілер. Гауссты дұрыс мөлшерлеу параметрлері. Дисперсия, мода, медиана.Антропометриялық белгілер және олардың жиі кездесуі. Перцентил.Антропометриялық көрсеткіштерді қолдану.
|
1
|
|
|
Тақырып 10.
Жұмыс орын эргономикалық ұйымдастыру және жобалау негіздері. Жұмыс орнының классификациясы. Жалпы эргономикалық талап. Жұмыс орнының түріне байланысты жұмысшы аймағындағы кеңістікті автоматизациялау. Негізгі және көмекші еңбек құралдары. Жұмыс орнын құралдандыру: технологиялық және жабдықтауды ұйымдастыру. Жұмыс орны тобының еңбек істерлігінің ерекшілік классификациясы.
|
1
|
|
1
|
|
Семинарлық (тәжірибелік) сабақ
|
1.Адамның бұлшық ет жұмысын жасау кезіндегі артериялық қысымы мен жүректің жиырылу жиілігі
|
1
|
|
1
|
|
2. Тұрып тұрған және отырған кездегі антропометриялық талдау Жұмыстың мақсатын түсіндіру. Жұмысты орындау реттерін талдау. Жұмысты орындау. Теориялық сұрақтарға дайындалу. Жұмысты қорғау
|
1
|
|
|
3.Тыныс алу жүйесінің резервтік мүмкіншілігін анықтап үйрену
|
1
|
|
|
4. Жобаланатын басқару пульттарын мен кұралдардың эргономикалық бағалау
Жұмыстың мақсатын түсіндіру. Жұмысты орындау реттерін талдау. Жұмысты есептеу. Есептеу нәтижелерін нормамен салыстырып, қортынды жасау. Теориялық сұрақтарға дайындалу. Жұмысты қорғау
|
1
|
|
|
5. Эргономикалық зерделеу кезіндегі жобалардың антропометриялық бағалау Жұмыстың мақсатын түсіндіру. Жұмысты орындау реттерін талдау. Жұмысты орындау. Теориялық сұрақтарға дайындалу. Жұмысты қорғау
|
1
|
|
|
Студенттің оқытушы жетекшілігімен орындайтын өздік жұмысы
|
Адамның рефлекторлық реакцияларын зерттеу «Рефлекс. Рефлекс доғасы» туралы теориялық материалды қарастырып келу; Лабораториялық жұмысты орындау әдістемесін меңгеру.
|
2
|
|
|
|
Орталық нерв жүйесі бөлімдерінің кейбір қызметтерін зерттеу Ми бағанасы құрылымдарының физиологиясын, олардың жастық ерекшеліктері туралы теориялық материалдарды қарастырып келу;
|
2
|
|
|
|
Динамометрия. Бұлшық ет физиологиясы туралы теориялық материалды дайындау; Лабораториялық жұмысты орындау әдістемесін меңгеру
|
2
|
|
|
|
Басым топ темпераментін анықтау 1.ЖДНҚ, оның негізінде жатқан нерв процестері, түрлері туралы теориялық материалдарды қарастыру;
2. Лабораториялық жұмысты орындау әдістемесін меңгеру
|
2
|
|
|
|
Ерікті қимылдар және оның жастық ерекшеліктері Тақырып бойынша теориялық материалды қарастыру.
|
2
|
|
|
|
Спирометрия Спирометрия әдісінің көмегімен тыныс көлемдері мен өкпенің тіршілік сыйымдылығын өлшеуге үйрену
|
2
|
|
|
|
Ас қорыту, сыртқа шығару және олардың жас ерекшеліктері
|
2
|
|
|
|
Қан және қан айналым жүйелері, оның жас ерекшеліктері
|
2
|
|
|
|
Негізгі алмасуды анықтау
|
2
|
|
|
|
Ішкі секреция бездері және олардың жас ерекшеліктері
|
2
|
|
|
|
Әртүрлі жастағы адамдардың еңбек барысындағы морфофункционалды ерекшеліктері
|
2
|
|
|
|
Бұлшық ет жұмысын жасау кезіндегі артериялық қысымы мен жүректің жиырылу жиілігі. Жүрек тамыр жүйесінің резервтік мүмкіншілігі
|
2
|
|
|
|
Тыныс алу жүйесінің резервтік мүмкіншілігі
|
2
|
|
|
|
Танымдық видиофильмдер көрсету, талдау.
|
5
|
|
|
|
Студентердің өзіндік жұмыстары шегінде берілген тақырыптар бойынша мультимедиялық презентацияны жасау
|
6
|
|
|
|
Студентердің өзіндік жұмыстары шегіндегі жұмыстарды қорғау
|
6
|
|
|
|
Рейтинг (бақылау жұмысы)
|
2
|
|
|
|
Студенттің өздік жұмысы
|
Еңбек физиологиясы пәні, мазмұны, басқа ғылымдармен байланысы, оқу-тәрбие жұмысындағы маңызы
|
2
|
|
1
|
|
Нерв жүйесінің физиологиясы
және психологиясы
|
2
|
|
1
|
|
Анализатор-лар жүйесі және олардың еңбекке байланысты ерекшеліктері
|
2
|
|
1
|
|
Мидың интегративті қызметі және мінез-құлықтың бейімделуінің жүйелілігі
|
2
|
|
1
|
|
Жүйке-бұлшық ет жүйесі және оның жас ерекшеліктері
Ерікті қимылдар және оның еңбек әрекетіне байланысты ерекшеліктері
|
2
|
|
1
|
|
Қан және қан айналым, оның жұмыс жүктемесіне байланысты ерекшеліктері
|
2
|
|
1
|
|
Тыныс алу және оның жұмыс жүктемесіне байланысты ерекшеліктері
|
2
|
|
1
|
|
Ас қорыту, сыртқа шығару және олардың жас ерекшеліктері
|
2
|
|
1
|
|
Зат пен қуат алмасу және оның еңбек әрекетіне байланысты ерекшеліктері
|
2
|
|
1
|
|
Жылу алмасуы және оның физиология-
лық,психологиялық ерекшеліктері
|
2
|
|
1
|
|
Ішкі секреция бездері және олардың психофизиологиялық ерекшеліктері
|
2
|
|
1
|
|
Мамандық таңдағанда адамның психофизиялогиялық ерекшелігінің маңызы
|
2
|
|
1
|
|
Адамның қабілеті, физиология
лық, психологиялық мүмкіндігі және еңбек етуі
|
2
|
|
1
|
|
Әртүрлі жастағы адамдардың морфофуккционалды ерекшеліктері
|
2
|
|
1
|
|
Жұмыс атқару барысында тамақтануға, киімге қоятын талаптары
|
2
|
|
1
|
|
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Дишпорлева М.А и др. Психология труда и инженерная психология.Уч.пособие,ЛГУ,1979
Основы инженерной психологии. Уч.пособие /Б.А Душков, Б.Ф Ломов,В.Ф.Рубакин и др.-М.; Высш.шк.,1986
Полежаев Е.Ф., Макушин В.Г Основы физиологии и психологии труда-М.;1974
Практикум по физиологии труда. Уч.пособие/ред.А.С. Батуев-Л.;ЛГУ,1986-137 с.
Немов Р.С. Практическая психолгия.-М.;Владос,2003-137с.
Кукин П.П., Лапин В.Л., Пономарев и др. Безопасность жизнедеятельности. Производственная безопасность и охрана труда. Уч. пособие.-2-е изд..-М.:Высш. шк.,2003.-С.34-106
Котелова Ю.В Очерки по психологии труда.Уч. пособие/под ред.М.Ивановой,МГУ,1986.
Максимов В.И. Ипполитова Т.В. Фомина В.Д. Основы анатомии и физиологии человека.-М.;Колос,2004-167с.
Коробков А.В.,Башкирова А.А. Ветчинкина К.Т. Нормальная физиология-М.;Высш.шк., 1980-560с.
Достарыңызбен бөлісу: |
