Бүтiнсанды типтi сипаттау

Ол келесiдей жазылады.

Program bolu;

Var a,b,s,s1:integer;

Var e,y,d,f:real; s,s1:integer;

Екi сан берiлген. үлкенiн (max) табу керек. Айнымалылардың типтерiн анықта. Бұл арада Айнымалыларды логикалық типке жатқызбауға да болады. Екi сан әр типтi болса, оларды бiр бiрiмен салыстырған уақытта не бүтiн, не нақты сан алатынымыз белгiлi. Ал бөтiн сандар нақты сандар жинына кiретiнiн ескерсек, нәтиженi нақты деуге болады. Ол былай сипатталады:

Var a:integer; b:real;max:real;

Ал логикалық типке жатқызу үшiн екi санды бiр бiрiмен салыстыру шартын (a>b) көмекшi айнымалыға (мысалы у – ке) меншiктеп аламыз. Яғни y:=a

Var a:integer; b:real;max:real; y:boolean;

4. Символдық типтi айнымалыларды сипаттау.

Символдық типтегi мәндер программада текстер жазуға және сол тексте бiрнеше өңдеу операцияларын жүргiзуге мүмкiндiк жасайды. Мысалы: орфографиялық қателердi түзетуге, жекелеме әрiптердi немесе сөздi арасына енгiзуге, алып тастауға болады. Сонымен қоса әртүрлi ведомостарды, документтердi өңдеуге мүмкiндiк бередi.

Символдық немесе литерлiк тұрақты дегенiмiз дәйекшеге алынған тiлдiң кез келген символы.

Мысалы: 'A', ‘+’, ‘9’, ‘:’.

Ал программада бұлардың типi char сөзiмен сипатталады; Мысалы: Мос және Ква сөздерi берiлген. Москва деген қаланың атын экранға шығару керек. Л үшiн берiлген 1 – шi мәндi бiр айнымалыға, 2 – шi мәндi тағы басқа айнымалыға, алынған нәтиженi тағы басқа айнымалыға меншiктеймiз. Сонда былай болу мүмкiн:

var s1,s1,s:char;

begin

s1:=’Moc’;

s:=s1+s2;

write(s)

end

     Программадағы белгі оның бөліктерінің біртіндеп орындала бермей, белгілі бір жағдайларға байланысты кейде алға, не соңына оралу керек екендігін білдіреді. Сондай-ақ басқа бір жолдарға сілтемесі бар бөліктерде ғана белгілер орналасады. Белгілер LABEL (белгі) сөзінен басталады да, одан кейін программада қолданылатын белгілер жазылады. Белгі ретінде 0-ден 999-ға дейінгі оң бүтін сандар және идентификаторлар пайдаланылады. Жазылу үлгісі:

        LABEL N1,N2,N3,?,NK;

Мысалы:  LABEL 1, 5, 20, pl, st;

     Операторлар бөлігіндегі бір қатарға қойылған белгі келесі сөз тіркестерінен қос нүкте (:) арқылы ажыратылып жазылады.
Стандартты функциялар

     Стандартты функциялар математикалық және басқа да функцияларды есептеу үшін қолданылады. Стандартты функцияны жазу үшін ең алдымен функцияның аты, сосын жақшаның ішінде аргументі көрсетілуі керек. Паскаль тіліндегі стандартты функциялар:

    Паскаль тілінің стандартты функциялары.                                 3-кесте

Р/н	Математикалық жазылуы	Паскальда жазылуы	Түсініктемесі
1 2 3 4 5 6 7 8	Sіnx Cosx Arctgx X2 ln x еx	Sіn(x) Cos(x) Arctan(x) SQR(x) SQRT(x) abs(x) ln(x) exp(x)	Синус Косинус Арктангенс х-тың квадраты х-тың квадрат түбірі х-тың абсолют шамасы х-тың натурал логарифм  шамасы е-ң х дәрежесі

         -1, егер х<0

sіgnx=    0, егер х=0       SGN(x) санның таңбасы

          1, егер х>0

    Бұл тізімде жоқ функцияларды есептеу үшін әр түрлі түрлендіру формулаларын пайдалану керек.

tgx = sіn(x)/cos(x);

             chx = (exp(x)+exp(-x))/2;

             Arcsіnx = ARCTAN( x/SQRT(1-SQR(x)));

             Arcctgx = ARCTAN(1/x);

             Log₅x=ln(x)/ln(5);

             aⁿ = exp(n*ln(x)) -  a-ның n дәрежесі

Өрнектер

    Өрнектер деп арифметикалық амалдардың таңбаларымен біріктірілген  айнымалылардың, функциялардың, тұрақтылардың жиынын айтады. Өрнектерді есептеу барысында амалдардың орындалу реті жақшалармен көрсетіледі. Мысалы:

   x³                SQR(x)* x;

  a^3k+a          exp((3*k+а)*ln(a));