Пре-матрицалық рнқ процессингы, кэптену, полиаденилдену, сплайсинг

жүктеу 1,57 Mb.

Дата	24.11.2023
өлшемі	1,57 Mb.
	#44450

Пре-матрицалық РНҚ процессингы, кэптену, полиаденилдену, сплайсинг

Пре-матрицалық РНҚ процессингы, кэптену, полиаденилдену, сплайсинг

Орындаған: Атымтай Әлішер

Тобы: 1111-ОМ

РНҚ процессингы
РНҚ процессингы (РНҚ-ның посттранскрипциялық модификациясы) біріншілік транскрипттің жетілген мРНҚ-ға айналуына әкелетін эукариоттық жасушалардағы процестердің жиынтығы.
Пре мРНК - ның цитоплазмаға өтіп , жетілген функциональды активті а - РНК - га айналуы немесе процессинг мына әрекеттер жиынтығын қамтиды :

Кэптену
Полиаденилдену
Сплайсинг

1. « Калпак » жалғану немесе « кэп жалгану » . « Кэп жалғану » процесі пре - а - РНК - нын 51 ұшына метилденген гуанозиннің жалғануы . Мұны 7 метилгуанин ( 7 - МеГ немесе мэт ) деп атайды .
« Калпак » жалганудын биологиялык маңызы « сар » -калпак а - РНҚ - ны нуклеаза ферменттерiнiң бұзу әрекетінен коргайды , сонымен қатар белоктың биосинтезiне катынасатын факторлардын а - РНК - ны танып байланысуына көмектеседі . Мұндай 7 - МеГ- « калпак >> гистонды белоктардын а - РНҚ - да болмайды .
аРНҚ құрылысы
2. Полиаденилдік « құйрықтың жалғануы . А - РНҚ - ның 3 / ұшына поли - А фрагменттiң жалғануы екi кезеңнен тұрады :
a ) эндонуклеаза ферменті пре - а - РНК - ны ( бірінші реттік транскрипттi ) белгiлi учаскеде кеседі .
б ) пре - а - РНК - ның кесілгеннен кейiнгi түзілген 3¹ ұшына полиаденилдік фрагмент ( « құйрық » ) жалғанады . Бұл үшін арнайы фермент -поли- ( А ) полимераза катынасып субстрат ретінде АТФ - ты пайдаланады , процестің өзін полиаденилдену деп атайды . Жалғанған полиаденилдік фрагмент шамамен 200 - ге жуык нуклеотидтен тұрады . Әдетте полиаденилдену пре - а - РНҚ - ның 30 % камти журсе , жетiлген а - РНК тiзбегiнiн -70 % жуығын камтиды .
Барлык жогары сатыдағы эукариоттарда ( ашытқы саңырау құлағынан басқа ) поли - А фрагменті жалганатын сайттан жоғары , солга карай 11-30 нуклеотидтік арақашықтықтағы учаскеде AAYAAAA -жуйесі орналаскан . Бұл жүйе нуклеаза ферментінің кесіп ажыратуға арналган сигналы болуы мүмкін делiнедi. Көпшiлiк гистонды белок тардын а - РНҚ - сында поли - А фрагментiнiн жалғануы жүр мейді , яғни полиаденилденуге ұшырамайды .
3. Сплайсинг — мРНҚ-ң жетілген түрінің жасалуының соңғы сатысы. Ол аРНҚ-ның алғашқы транскриптынан белгілі гендермен кодталған белок түзілуі туралы мәлімет әкелетін участогін (интрондарды) алып тастауымен жүзеге асады. мРНҚ экзон және интрон участоктерінен тұрады.
Экзон- кодталатын информация участогі
Интрон- кодталмайтын информация участогі
Сплайсинг процесінің механизмі
Бұл жұмысқа екі класты ферменттер—рестриктазалар және лигазалар қатынасады. Рестриктазалар РНҚ алғашқы көшірмелерін кеседі, аллигазалар қалған кесінділерді (экзондарды) бір-біріне жалғайды, сөйтіп РНҚ-ның жетілген түрі пайда болады. Ядродағы РНҚ-лар сплайсигті жүргізетін ферменттерге көмектесіп, коферменттер қызметін атқарады. Осы кофермент қызметін атқаратын РНҚ-лар экзондардың ұшын ұстап тұрады. Бұдан кейін фермент интронды тастап, экзондарды бір-бірімен жалғайды. Осы кезде аРНҚ ешбір ферменттің көмегінсіз өзіне-өзі сплайсинг жүргізе алады. Мысалы, ол үшін аРНҚ-ның генін бактерия плазмидасының құрамына, ал плазмианы бактерия жасушасына енгізген. Нәтижесінде бактерия жасушасында ешбір ферменттер болмаса да, аРНҚ өздігінен сплайсинг жүргізген. Бұдан біз РНҚ-ның ферменттік те қасиет көрсететінін білеміз.Осындай өзіне-өзі ферменттік катализ жүргізетін аРНҚ рибозим деп аталады. Рибо-РНҚ, ал зим-фермент дегенді білдіреді.
Қосымша:

Процессинг транскрипциядан кейін жүретін модификациялық

аРНҚ жетілуі яғни оның процессингі ядрода жүреді.
Процессинг аяқталғаннан кейін жетілген аРНҚ ядро

Назарларыңызға рахмет

жүктеу 1,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: