ПоәК-042-18-25 76/02-2015 №1 басылым 18. 09. 2013

5В073100 «Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілк қауіпсіздігі» мамандығы үшін

Семей

1 ҚҰРАСТЫРЫЛҒАН

Бакирова Л.С. ____________ «06» 01. 2016 ж.

2 ТАЛҚЫЛАНДЫ

2.1 Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті «Экология және қоршаған ортаны қорғау» кафедрасының отрысында

Хаттама № 1 «___» ____ 2016ж.
Кафедра меңгерушісі _________ доцент Е.Н. Артамонова

2.2 Аграрлық факультетінің оқу - әдістемелік бюросында

Хаттама № 1 «___» ____ 2016ж.
АФ ОӘБ төрайымы _________ доцент А.В. Тлеубаева

3 БЕКІТІЛДІ

Университеттің Оқу-әдістемелік кеңесі мәжілісінде қаралып, баспаға ұсынылды

Хаттама № 1 «___» ____ 2016ж.

оқу әдістемелік жұмысы бойынша

проректор _________ профессор Г.К.Искакова

4 АЛҒАШ РЕТ ЕНГІЗІЛГЕН

1. 
   Жалпы ережелер
   
2. 
   Сабақ түрлері бойынша пәннің мазмұны және сағаттарын бөлу
   
3. 
   Пәнді оқу бойынша әдістемелік ұсыныстар
   
4. 
   Пәннің форматы
   
5. 
   Пәннің саясаты
   
6. 
   Баға қою саясаты
   
7. 
   Әдебиеттер
   

Бакирова Ляйля Сапарбаевна, аға оқытушы

«Экология және қоршаған ортаны қорғау» кафедрасы

Жұмыс телефоны 53-19-70, оқу ғимараты № 8, кабинет 128

Сабақ өткізілетін аудитория 8 оқу ғимараттары №134 ауд

Пән бойынша кредит саны – 2

1.2 Пәннің қысқаша мазмұны:

Пәнді оқыту барысында келесі сұрақтар қарастырылады: Өмір сүру ортасының жағдайы және жағымсыз факторлары; адамның өмір сүру ортасымен қатынасының қауіпсіздігін қамтамасыз ету принцптері; техникалық ортамен процестердің қауіпсіздігін жоғарлату, зиянды және зақымдаушы факторлармен зақымдалған адамның анатомиялық-физиологиялық салдары, оларды идентификациялау принцптері; ТЖ кезіндегі шаруашылық нысандарының тұрақты жұмыс істеуін зерттеу әдістері; ТЖ және олардың салдарын болжау; ТЖ кезінде шаруашылық нысандарының өндірістік қызметкерлерін және халықты қорғау шараларын жасау; ТЖ салдарын жою; тіршілік қауіпсіздігінің нормативті техникалық және ұйымдастыру негіздері.

1.3 Пәнді оқытудың мақсаты:

Болашақтағы мамандарға қауіпсіз және зиянсыз жағдайдағы тіршілік әрекетін құру үшін қажетті теориялық және тәжірибелік дағдыларды үйрету; қауіпсіздік бойынша қазіргі заман талаптарына сай технологиялық процестер мен жаңа техниканы жобалау; студенттерге соғыс және бейбіт уақыттағы төтенше жағдайлар кезіндегі іс-әрекеттерді, халықты қорғау әдістерін, қазіргі заманғы зақымдау құралдарының қолдану кезінде, табиғи апаттар, авариялар салдарын жою кезіндегі құтқару және кезек күттірмейтін жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу негіздерін оқыту; зақымдау ошағына сипаттама беру; құтқару және басқа да кезек күттірмейтін жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу негіздерін анықтау; ТЖ салдарынан халықты қорғау әдістеріне сипаттама беру; химиялық және радиациялық барлау құралдарымен таныстыру және олардың жұмыс істеу тәртібі мен таныстыру.

1.4 Пәнді оқытудың негізгі себептері:

«Мамандыққа кіріспе» пәні қауіпсіздікті қамтамасыз етудің теориялық және практикалық негіздерін білетін, қауіптілікті тани және бағалай білетін, олардан сенімді қорғау тәсілдерін анықтай және жүзеге асыра білетін, басты принцптер-ғылыми ізденіс, жобалық-конструкторлық әзірлемелер, өндірісті ұйымдастыру және басқару облысында кез-келген техникалық міндеттерді шешу кезінде қауіпсіздік басымдылықтарының сөзсіздігін терең сезетін, жас мамандарды дайындау.
1.5 Пәнді оқу нәтижесінде студент білуі қажет:

• 
  Адамның мекендеу ортасының жағымсыз факторлары, олардың әсер ету салдары, оларды сәйкестендіру және адамдарды қорғауды қамтамасыз ету принцптері, нысандардың жұмыс істеуінің тұрақтылығын арттыруды зерттеу әдістері, ТЖ болжау және апаттардың, табиғи апаттардың салдарын жоюға әзірлігін анықтайтын модельдерді әзірлеу туралы түсінігі болуы қажет;
  
• 
  ҚР негізгі заңдарын және тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау облысындағы нормативтік заңдарды; зиянды және зақымдаушы факторлардың адам үшін анатомия-физиологиялық салдарын, қорғау тәсілдерін; ТЖ дағы шаруашылық нысандарының жұмыс істеу тұрақтылығын арттыру жолдары мен тәсілдерін; төтенше жағдайларды болжау және олардың салдарын жою әдістерін білу керек;
  
• 
  Қауіпсіздік пен экологиялықты арттыру бойынша шараларды әзірлеу, құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарға қатысуды жасай білулері керек;
  
• 
  Қауіпсіздік облысында, әлеуметтік-гуманитарлық, жаратылыстану, жалпы кәсіптік және арнайы ғылымдар, ойлау мәдениеті және өзінің кәсіптік қызметінің нәтижелерін баяндау облысында білім мен ілімді тиімді пайдалану дағдылары болуы керек;
  
• 
  Заңды және нормативтік – құқықтық база, тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау облысында техникалық және жобалық құжаттаманы құрастыру мәселелерінде құзыретті болу керек.
  
• 
  өмір сүру ортасында адамның тіршілік қауіпсіздігінің теориялық негіздері, тіршілік қауіпсіздігінің құқықтық және нормативті – техникалық негіздері, төтенше жағдайларды бағалау әдістерін және олардың салдарын жою, төтенше жағдайлар кезінде шаруашылық нысандарының тұрақтылығын арттыру жолдары мен әдістерін меңгеру;
  
• 
  зақымдану ошағының техникалық есептерін жүргізе білу;
  
• 
  өндірістің техникалық үрдістерін және өндірістік қызметтің экологиялығын және қауіпсіздігін жоғарлату бойынша қажетті шараларды түсіну;
  
• 
  травмалық, зиянды және зақымдаушы факторлардың адамға анатомия – физиологиялық салдары туралы түсіне білу, травматологиялық зақымдану, аса қауіпті инфекциялық аурулар белгілерін ажырата білу және алғашқы медициналық көмек көрсете білу керек.
  

1.6 Курс пререквизиттері: жоқ

1.7.1 Химиялық және биологиялық қауіпсіздік негіздері;

1.7.2 Радиациялық қауіпсіздік негіздері.

2 ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ МЕН САБАҚ ТҮРІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ САҒАТТАРДЫҢ БӨЛІНУІ

Кесте 1

«Мамандыққа кіріспе» курсын берілген бағдарлама бойынша реттелген түрде оқу керек. Өмір сүру ортасының жағдайы және жағымсыз факторлары, адамның өмір сүру ортасымен қатынасының қауіпсіздігін қамтамасыз ету принцптері, техникалық ортамен процестердің қауіпсіздігін жоғарлату, зиянды және зақымдаушы факторлармен зақымдалған адамның анатомиялық-физиологиялық салдары, оларды идентификациялау принцптері, ТЖ кезіндегі шаруашылық нысандарының тұрақты жұмыс істеуін зерттеу әдістері, ТЖ және олардың салдарын болжау, ТЖ кезінде шаруашылық нысандарының өндірістік қызметкерлерін және халықты қорғау шараларын жасауға көңіл аудару қажет. Студенттер пәнді оқып-үйренуге арналған әдістемелік нұсқаулармен танысып пәнді толық меңгерулері керек. Әдістемелік нұсқау пәннің кейбір бөлімдерін студенттермен үздік жұмыс жасау ретінде жүргізіледі. Әдістемелік нұсқаулар құрамына:

1. 
   пәнді оқуда қажетті жоспарлау, уақытты ұйымдастыру (орындау уақыты);
   
2. 
   оқу-әдістемелік кешенін қолдану нұсқасы;
   
3. 
   әдебиеттер мен оқулықтарды қолдана білу;
   
4. 
   емтиханға даярлану үшін берілетін кеңестер кіреді.
   

Аудиториялық сабақтар келесі түрлерден тұрады: дәріс, ОСӨЖ және СӨЖ. Пән бойынша әдістемелік нұсқаулар осы мамандық студенттеріне арналған. Оған дәріс тезистері, курстың тақырыптық жоспары, сабақ кезінде оқытушымен істейтін және студенттің өздік жұмыстарының тақырыптары, өзіндік бақылауға арналған тест сұрақтары, рефераттар тақырыбы, ұсынылатын әдебиеттер тізімі кіреді. Емтиханға өзіндік дайындық үшін сұрақтар тізімі. Рейтингтік шкаланы істелген жұмыс көлеміне қарай бағалайды.

Нұсқаулар: оқу үрдісіне белсенді қатысу, үй тапсырмаларын орындау, сабақтарда кері байланысты конструктивті қолдау, ұжымдық жұмысқа атсалысу, жауапкершілікті бөлу. Курстастарына және оқытушыларға мейрімді, ашық, адал, төзімді болу.

Әдістемелік нұсқаулар студенттерге тәжірбиелік–зертханалық жұмыстарды өздігінен және оқытушының біраз көмегімен орындауына мүмкіндік береді.

Студенттер пәнді толық меңгеру үшін олар төмендегі талаптарды толық орындаулары қажет:

Сабақ басталғанда оқытушыдан пәннің оқу-әдістемелік кешенін алып танысу.

Аудиториялық сабақтарды (дәріс, тәжірбие сабақтары, ОСӨЖ және СӨЖ) босатпау, дайындалып келу және белсенді қатысу, сөйтіп ең жоғары балл жинау.

4. 
   ПӘННІҢ ФОРМАТЫ
   

Кредиттік жүйемен оқыту кезінде студенттің өздік жұмысын ұйымдастыру сапасын жоғарлату, оның ішінде әртүрлі үй тапсырмаларын орындау талаптары жоғары орын алады.

Оқытушының көмегімен студенттің өздік жұмысы – кредиттік жүйемен оқыту кезіндегі оқу жұмысының бір түрі болып табылады. Ол аудиториялық сабақ диалог режим түрінде, сонымен қатар, аудиториядан тыс уақытта кеңес түрінде өткізіледі.

СӨЖ «Мамандыққа кіріспе» пәні бойынша тақырыптар берілген.

Студенттер осы тақырыптарға берілген әдебиеттерді және қосымша әдебиеттер іздестіріп рефераттар жазып өткізуге тиіс. Әрбір рефераттың жоспары болуы және қолданылған әдебиеттердің тізімі берілуі міндетті. Көлемі 5-10 бет. Оны компьютерде теруге немесе қолмен жазуға рефераттарға арналған дәптерге жазуға болады. Тексеріліп бағасы қойылған реферат иесіне қайтарылады.

4. 
   ПӘННІҢ САЯСАТЫ
   

• 
  Сабаққа қатысу: Дәріске, зертханалық сабақтарға қатысу міндетті. Егер қандай да бір себеппен сабаққа қатыса алмасаңыз, тақырып және тарау бойынша өзіндік жұмыс жазып мезгілінде тапсыру керек, ал дәрістен өткен тақырып және зертханалық жұмыс бойынша бақылау жұмысын немесе тест бойынша жауап жазуыңыз керек.
  
• 
  Тәртіп: Сабақ кезінде тәртіпті жүйені бұзу аудиториядан шығарумен және/немесе барлық курс үшін «қанағаттанарлықсыз» деген бағамен жазаланады.
  
• 
  Бақылау жұмыстары: Оларды орындау міндетті және белгіленген мерзім ішінде тапсыру керек. Мерзімнен кейін орындалған жұмыстар төмен бағаланады.
  
• 
  Межелік аттестация: межелік аттестация қорытындысы сабаққа қатысуды, берілген уақытта өзіндік жұмыстарды орындауды, сабақта ауызша немесе жазбаша жауап беруді, межелік бақылаудың өзінің нәтижесін ескереді.
  
• 
  Көшіру: Кез-келген көшіру (дайын тапсырмаларды немесе басқа студенттердің есептерін көшіру, пайдалану) аудиториядан шығарумен және/немесе курс үшін «қанағаттанарлықсыз» деген бағамен жазаланады.
  
• 
  Ұялы телефондар: Сабақты өткізу уақытында өшіру керек.
  
• 
  Емтихан: Нәтижесінде барлық студенттерге тест түрінде емтихан болады, яғни пәннен максималды балл санынан 50 % жинаған студент емтиханға жіберіледі. Емтиханда студент барлық курста өткен материал мазмұнына берілетін тест сұрақтары.
  

4. 
   БАҒА ҚОЮ САЯСАТЫ
   

Студенттердің білімін бағалау күнделікті (апта сайын), аралық (7-ші және 15 –ші аптада) және қорытынды бақылау түрінде жүргізіледі. Қорытынды баға студенттің әр сабақтағы жұмысын, рефераттарды қорғау, өзіндік жұмыстарды, ОСӨЖ орындау нәтижелерінен құралады. Курс бойынша қойылатын баға күнделікті, аралық және қорытынды бақылауда алынған балдардың сомасы болып табылады.

Пәнді оқыту кезінде олардың білімін тексеру үшін әртүрлі бақылау әдістері қолданылады:

• 
  ауызша сұрау;
  
• 
  жазбаша тексеру;
  
• 
  құрама тексеру;
  
• 
  үй тапсырмаларын көрсету және қорғау;
  
• 
  дискуссия, тренинг, дөңгелек үстел, т.б.;
  
• 
  тест сынағы;
  

Егер студенттің семестр бойынша рейтинг баллдарының сомасы 50 %-ға тең немесе одан көп болса, ол жиынтық бақылауға жіберіледі.

Қосымша балдар (5 балл):

• 
  шығармашылықтық көзқарасы үшін;
  
• 
  оқу процесіне белсене қатысуы үшін;
  
• 
  ғылыми-зерттеу жұмысын, ғылыми мақала жазғаны үшін;
  
• 
  жұмыста әртүрлі ақпарат көздерін қолданғаны үшін.
  

• 
  материалды өз уақытында тапсырмағаны үшін;
  
• 
  жұмысты сапасыз орындағаны үшін;
  
• 
  сабақтарды босатқаны үшін.
  

Барлық тапсырмалар уақытында өткізілуі қажет. Кешігіп тапсырылған тапсырмалар автоматты түрде төмен бағаланады (10 пайызға). Сабаққа кешіккені үшін 0,5 балл төмендетіледі. Қалған сабақтар, себепті босатқан сабақтар график бойынша өтеледі.

Осы талаптарды орындау емтиханға рұқсатты қамтамасыз етеді.

«Тіршілік қауіпсіздігі негіздері» пәніне 1000 балл бөлінеді. (кесте 2):

• 
  600 балл бір академиялық кезеңге (1-7 апта 270 балл және 30 балл сабаққа қатысу; 8 – 15 апта – 270 балл және 30 – балл – сабаққа қатысу). Аралық бақылауды жүргізуге 270 баллдың 70 баллы беріледі. Оқытушы студенттің пәнді оқу барысында орындайтын жұмыс түрлеріне қарай 200 баллды өз қалауы бойынша бөле алады;
  
• 
  Қорытынды емтиханға 400 балл.
  

Кесте 2

4. 
   
   
5. 
   
   
6. 
   
   
7. 
   
   
   1. 
      
      
      1. 
         Өмір-тіршілік қауіпсіздігі: оқулық / Құраст. С. Арпабеков.- Алматы, 2004.
         
      2. 
         «Тіршілік қауіпсіздігі» курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқу құралы. І кітап / ТЖ және АҚ Республикалық курстары.- Алматы, 2008.
         
      3. 
         «Тіршілік қауіпсіздігі» курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқу құралы. ІІ кітап / ТЖ және АҚ Республикалық курстары.- Алматы, 2008
         
      4. 
         Приходько Н.Г. Безопасность жизнедеятельности. Высшая школа, Алматы 2004, 458с.
         
      5. 
         Безопасность жизнедеятельности. Защита населения и территорий в чрезвычайных ситуациях: учеб. пособие / [Авт.: Я.Д.Вишняков и др.].- 2-е изд.- М., 2008, 256с.
         
      6. 
         Буралев, Ю.В. Безопасность жизнедеятельности на транспорте.-М.,2004, 320с.
         
      7. 
         Безопасность жизнедеятельности. Безопасность в чрезвычайных ситуациях природного и техногенного характера /Акимов В.А.-М.,2006, 280с.
         
      8. 
         Основы безопасности жизнедеятельности. Учебное пособие. АЧС РК, Алматы, 2004,232с.
         
      9. 
         Учебное пособие. Основы медицинских знаний. Республиканские курсы ЧС и ГО. Алматы, 2004, 123 с.
         
      10. 
          Учебное пособие для занятий по ЧС и ГО. Республиканские курсы ЧС и ГО. Алматы, 2004, 124 с.
          
      11. 
          Григорьева И.Я. Практикум по ОБЖ. Семипалатинск, 2008, 216с
          
      12. 
          Григорьева И.Я. Лекционный курс «Основы безопасности жизнедеятельности»,- Семей, 2007, 157с.
          
   2. 
      Қосымша әдебиеттер
      
      1. 
         Тайжанов С. Өмір қауіпсіздігі негіздері. – А., 2004
         
      2. 
         Абайла: сынап!: (Сынап төгілген кездегі әрекеттер жөнінде халыққа арналған жаднама).- Алматы, 2005
         
      3. 
         Жер сілкінісі болған кезде болуы мүмкін жағдайларға баға беру әдістемесі/ ТЖ және АҚ Республикалық курстары.- 2-ші бас.- Алматы, 2007
         
      4. 
         Нысандарда сейсможаттығуға даярлық және өткізу жөніндегі ұсыныстар/ ТЖ және АҚ Республикалық курстары.- Алматы, 2005
         
      5. 
         Террористік акті қауіпі кезінде халықтың іс - әрекеттері бойынша жаднама. V -бөлім / ТЖ және АҚ Республикалық курстары.- Алматы, 2006.
         
      6. 
         ТЖ-зардап шеккендерге психологиялық көмек көрсету бойынша жаднама (ІІІ-бөлім)/ ТЖ және АҚ Республикалық курстары.- Алматы, 2008
         
      7. 
         Төтенше жағдайлар жүйесінде қолданылатын орысша-қазақша терминдер сөздігі/ ТЖ және АҚ Республикалық курстары.- Алматы, 2008.
         
      8. 
         Ұйымдарда сел жаттығуларына даярлық және өткізу жөніндегі әдістемелік нұсқаулықтар/ ТЖ және АҚ Республикалық курстары.- Алматы, 2005