ПоәК 042-18-21 15/03-2015. 09. 2015ж. №2 басылым

1.Дипломдық жұмысты орындау ережесі туралы , сіздің пікіріңіз .

2. Ереженің қандай пунктері ең маңызды деп санайсыз?
Ұсынылған әдебиет:

1. Джалилов А.Х. Основы учебно-исследовательской работы студентов.А.,1989,190с.

2. Трифонова М.Ф. Основы организации научных исследований в сельскохозяйственных вузах, М., 1985,67 с.

3.Бегімбеков Қ.Н.,Нұрғазы Қ.Ш Ғылыми зерттеу әдістемесі Алматы 2006ж

4.1 Студенттің өзіндік жұмысын ұйымдастырудың методикалық ұсыныстар.

Жұмысқа кіріспес бұрын, жұмыстың мақсатын және оның мәнін, не істеу керектігін мұқият оқу, оны безендіру, ұсынылған әдебиет бойынша теориялық материалын оқу. Тапсырмаларды орындау, жұмыстың барысын сипаттау және сәйкесінше қорытынды жасау.Жұмыстың соңында бақылау сұрақтарына жауап беру. Тәжірибелік сабақтар студенттің жұмыс дәптерінде жазылады:

-кіріспе (жұмыс мақсаты, жабдықтар және материалдар, зерттелетін обьекьтілер);

-жұмыс барысы;

-қорытынды (мәліметтер);

-бақылау сұрақтарына және тапсырмаларына жауаптар және қорытынды

Бағалауда ойы, ақпараттылығы ескеріледі.

0. 
   4.2 Реферат тақырыптарының тізімі немесе студенттердің білімін бақылау сұрақтары
   

   №	Тақырыптар
   	аудиториялық	№	Аудиториядан тыс
   1,2	Ғылым туралы жалпы түсінік	1	Экспериментальді зерттеу ерекшеліктері
   3	Ғылым дамуы	2,3	Бақылау нәтижелерін сипаттау
   3	Экспериментті қою	4	Тәжірибені қоюда методиканы таңдау
   4,5	Бақылауды өткізу методикасы	5	Тәжірибе өткізу схемасы
   6,7	Әдіс және әдістеме	6,7	Тәжірибе нәтижелерін биометриялық өңдеу
   8	Рефератты дайындау және әзірлеу	8	Дәлділігі
   9	Дипломдық жұмысты дайындау және әзірлеу	9,10	Эксперменттің методологиялық принциптері
   10,11	Тәжірибе нәтижесінің экономикалық тиімділігі	11	Индекс туралы түсінік және сараптаманың индекстік тәсілінің мәні
   12,13	Статистика туралы жалпы түсінік	12,13	Ғылыми жұмыстың сараптамасы
   14,15	Статистикалық көрсеткіштерді өңдеу әдістері	14	Есепті құру құрылымы
   		15	Әдебиеттің сараптамасы

1. 
   
   
2. 
   
   

1. 
   Тәжірибе ісінің қысқаша тарихы.
   
2. 
   Ғылыми ұйымдарды міндеттері мен құрылымы.
   
3. 
   Зоотехникалық зерттеудегі терминдер және негізгі түсініктері.
   
4. 
   Ғылми зерттеу түсінігі және оның кезеңдері.
   
5. 
   Ғылыми зерттеу түрлері және дәрежесі.
   
6. 
   Зоотехникалық зерттеулерде жалпы ғылыми әдістерді қолдану.
   
7. 
   Зоотехникалық зерттеу әдістерінің негізгі классификациясы.
   
8. 
   вегетационды және зертханалық зерттеу әдістері және жүргізу ерекшеліктері.
   
9. 
   Тәжірибеге қойылатын негізгі талаптар: типтілік,бір айырмашылық принциптері, қайта өндіргіштік және қателерді төмендету тәжірибе нақтылығын жоғарылату
   
10. 
    Ғылыми –зерттеу өндірістерінде және ұйымдарда жүргізілетін тәжірибе мінездемесі
    
11. 
    Рендомизация әдістерінде тәжірибе нұсқаларын орналастыру ерекшеліктері.
    
12. 
    Тәжірибеде стандарттарды орналастыру ерекшеліктері.
    
13. 
    Тақырыпты таңдау, мақсатын анықтау, міндеттері және зерттеу обьектісі.
    
14. 
    Жұмыс гипотезасын қою және оқылатын сұрақтың қазіргі жағдайына сараптама жасау.
    
15. 
    Сұрақтың өзектілігі, жаңалығы және сұрақтың тәжірибелік мәні.
    
16. 
    Тәжірибе бойынша құжаттар: бірінші және негізгі.
    
17. 
    Ғылыми есепке қойылатын талаптар.
    
18. 
    Бақылаудың негізгі талаптары және тәжірибе есебі және жалпы жоспарлау принциптері.
    
19. 
    Ғылыми эксперимент. Мал шаруашылығындағы ғылыми зерттеу түрлері.
    
20. 
    Зоотехнияда ғылыми зерттеу тәсілдері мен әдістері.
    
21. 
    тәжірибеге қойылатын негізгі методикалық талаптар.
    
22. 
    Нұсқа, тәжірибе схемасы. Тәжірибе қатесіне нұсқа санының әсері және тәжірибе дәлдігі.
    
23. 
    Тәжірибеде стандарттық әдістерді орналастыру нұсқасы. Олардың жетістіктері және басқа әдістермен салыстырғандағы жетіспеушіліктері
    
24. 
    Тәжірибеде жүйелеу нұсқасын орналастыру. Жүйелеу нұсқасын орналастыру кемшіліктері
    
25. 
    Рендомизация техникасы.
    
26. 
    Тәжірибе қатесі туралы түсінік. Қате түрлері, пайда болу себептері және алдын-алу шаралары.
    
27. 
    Тәжірибені жоспарлаудың негізгі кезеңдері.Ғылымның дамуында жұмыс гипотезасының ролі және оны тексеру тәсілдері
    
28. 
    Сапа және сан нұсқасымен бірфакторлы тәжірибені жоспарлау
    
29. 
    Көпфакторлы тәжірибе.толық факториальді тәжірибе.
    
30. 
    Тәжірибенің көп факторларын жоспарлау.
    
31. 
    Тәжірибе ісінде математикалық статистика міндеттері және мәні.
    
32. 
    Зоотехния зерттеулерінде таңдалған әдіс. Бас және іріктеме жиынтығы
    
33. 
    Таңдау түрлері және оларға қойылатын талаптар.
    
34. 
    Эмпирикалық және теориялық бөлу. Бөлу заңдылықтары.
    
35. 
    Ықтималдық деңгейлері туралы ұғым, мәні және сенімді деңгейлер.
    
36. 
    Тәжірибе қатесі туралы түсінік.
    
37. 
    Тәжірибедегі статистикалық мінездеме.
    
38. 
    нолдік гипотеза түсінігі. Параметрлерді орналастырудың нақты және интервалді бағасы.
    
39. 
    Тәжірибенің бірінші өңдеу нәтижесі .Ковариационды сараптаманың мәні.
    
40. 
    Негізгі тәжірибенің ақиқаттығы және маңыздылық арасындағы түсінік айырмашылығы.
    
41. 
    Егісітік тәжірибенің есебі және құжаттары.
    

4.3 Список учебно – методических пособий, методических указаний, книг и т.д

1. Викторов П.И. Методика и организация зоотехнических опытов, М., ВО «Агропромиздат», 1991

2. Овсянников А.И. Основы опытного дела в животноводстве, М. «Колос», 1976

3. Джалилов А.Х. Основы учебно-исследовательской работы студентов.А.,1989

4. Меркурьева Е.К. Биометрия в селекции и генетике сельскохозяйственных животных, М., «Колос», 1970

5. Трифонова М.Ф. Основы организации научных исследований в сельскохозяйственных вузах, М., 1985

6. Бегимбаев К. Н., Нургазы К. Ш. Методика научных исследований, А. 2006.

1. Викторов П.И. Методика и организация зоотехнических опытов, М., ВО «Агропромиздат», 1991

2. Овсянников А.И. Основы опытного дела в животноводстве, М. «Колос», 1976

3. Джалилов А.Х. Основы учебно-исследовательской работы студентов.А.,1989

4. Меркурьева Е.К. Биометрия в селекции и генетике сельскохозяйственных животных, М., «Колос», 1970

5. Трифонова М.Ф. Основы организации научных исследований в сельскохозяйственных вузах, М., 1985

6. Бегимбаев К. Н., Нургазы К. Ш. Методика научных исследований, А. 2006.

№ 6 тәжірибелік сабақ Тақырып: «Танаптық тәжірибеден алынған өнім мәліметтерін алғашқы өңдеу»

Сабақтың мақсаты – Танаптық тәжірибеден алынған өнім мәлімет- терін алғашқы өңдеуді және өнім кестесін құруды үйрету Сабаққа арналған материалдар мен оқу нұсқаулары:

79

Танаптық тәжірибеден алынған мәліметтерге агрономиялық баға беріп, әдестемені және танаптық тәжірибені жүргізу ережесін талдап, барлық жазылған жазуларды (күнделік, журнал, түсіп қалған сандарды орына келтірген соң) тексергеннен соң, эксперименттердегі деректерді өңдеуге кіріседі: 1. Мөлдектегі өнімді гектарынан центермен алынған өнімге айландыру. 2. Өнімді стандатты ығалдылыққа келтіру. 3. Дақыл дәнінің тазалығын 100% тазалыққа айландырып, орташа өнім мен қосымша өнімді есептеу. Бұл өңдеу кезеңі өнім кестесін жасаумен аяқталады (1-кесте). Өнім кестесін жасау. Қойылған кез-келген тәжірибеде алғашқы өңдеуді мөлдектегі өнімді 1 га цетнермен алынған өнімге айналдырудан бастайды. Бұл есептеуге мынандай деректер қажет: мөлдектің есеп жүргізілген көлемі және одан жиналған өнім. Өнімді стандартты ылғалдылыққа және таза дәнге аудару да алғашқы өңдеуге жатады. Алынған өнімді алғашқы өңдеуге кірісейік. Өнім кестесіне мөлдектердегі өнімдерді түсіру керек. Өнім кестесін жасағанда сандар үш таңбалы болу керек екенін ескеру керек.

1-кесте. Өнімді алғашқы өңдеу кестесі

Тәжіри бе танап- тары

Қайта- лаудағы өнім, ц/га

Ылғал- дылғы, %

14% ыл- ғалды- лыққа аудару коэфф.

Ылғал- дылығы 14% өнім, ц/га Дәннің таза- лығы 100%

14% ылғал- дылық,100% тазал. лықта, ц/га

Орташа өнім, ц/га

Бақылау нұсқадан айырма- шылығы

а б в г д=б·г е ж=е · д/100 З=∑ж/4 ц/га % А( St) 4,0 4,2 4,3 4,0 20,1 20,3 20,6 20,3 0,926 0,927 0,923 0,927 3,71 3,89 3,92 3,72 97,6 98,0 98,0 97,6 3,62 3,81 3,89 3,63 ∑ж=14,96 3,7 - 100

В

7,8 8,1 8,1 7,3

0,943 0,941 0,945 0,943

7,35 7,62 7,65 6,88

97,3 97,5 96,5 96,5

7,5 7,42 7,38 6,63 ∑ж=28,58

7,4

100

С

9,1 10,2 9,7 8,9

0,933 0,935 0,936 0,934

8,49 9,54 9,09 8,33

97,7 97,8 96,9 97,6

8,30 9,33 8,90 8,13 ∑ж=34,66

8,7

135

6,1 9,7 8,3 9,5

20,1 19,9 19,5 19,6

0,929 0,931 0,936 0,936

5,66 9,03 7,82 8,89

97,6 97,8 97,6 98,0

5,52 8,83 7,63 8,71 ∑ж=30,69

7,8

110

2-кесте. Өнім кестесі

Тәжірибе нұсқалары

Мөлдектердегі өнім, ц/га Қосын- дысы, Х

Орташа өнім, х 1 2 3 4 Тыңайтқышсыз 3,62 3,81 3,89 3,63 14,93 3,7 Көң 40 т 8,30 9,33 8,90 8,13 34,66 8,7 Р К 7,35 7,62 7,65 6,88 29,50 7,4 Р К 5,66 9,03 7,82 8,89 31,40 7,8 Қосындысы 24,93 29,79 28,17 27,53 110,52 х= 6,90 Бақылау сұрақтар:

1. Өнімді алғашқы өңдеуге не жатады? 2. кг алынған өнімді гектардан алынған өнімге қалай аударады? 3. Өнім кестесін қалай жасайды? 4. Тәжірибе бойынша орташа өнім қалай анықталады?

№ 7 тәжірибелік сабақ Тақырып: «Өнім кестесінен түсіп қалған мәліметтерді орнына келтіру»

Сабақтың мақсаты – Бақылау кезінде түсіп қалған міліметтерді орны- на келтіруді үйрету. Сабаққа арналған материалдар мен оқу нұсқаулары:

81

1.Үлгілер: Тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар: 1. Түрлі түсті слайдтар

1-кесте. Тәжірибедегі бір мәлімет түсіп қалған кесте

Тәжірибе нұсқасы

Қайталау бойынша өнім, ц/га Х Х

Х

1 2 3 4 А 362 311 205 165 1043 - Б 550 489 А 341 1380 460 В 562 508 375 289 1734 - РА+В 924 819 580 454 2197 366,2 ХРА+В 462 409 290 227 РА+Б+В 1474 1308 580 795 Х=4157

82

Бақылау сұрақтар:

1. Өнім кестесінен түсіп қалған мәліметтерді қалай орнына келтіреді? 2. Ағылшын ғалымы Дж. У.Снедокор қандай формуланы ұсынды?

№ 8 тәжірибелік сабақ Тақырып: «Іріктеу әдісі. Жиынтық және іріктеу»

Сабақтың мақсаты – Іріктеу әдісімен таныстырып, жиынтыққа сипат- тама беруді үйрету. Сабаққа арналған материалдар мен оқу нұсқаулары: 1.Үлгілер: Тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар: 1. Түрлі түсті слайдтар, үлестіріліп берілетін материалдар

Агрономияда зерттелетін нысаналардың кешенділігіне байланысты, жалпы ғылыми-зерттеуде қабылданған тәсілдер - бақылау мен эксперимент қолданылады, олар ерекшеліктеріне қарай белгілі әдістемемен жүргізіледі. Бақылау кезінде агрономиядағы зерттеу нысаналардың көлемділігіне байланысты зерттеудегі топтарды түгелдей бақылау мүмкін емес. Сондық- тан, агрономияда барлық зерттелетін жиынтыққа қорытынды жасайтын зерттеу әдісін іріктеу әдісі дейді (22-сурет). Іріктеу әдісі агрономиядағы бүтіл эксперименттік жұмыстардың - тәжірибенің, танаптық және зертханалық, бақылау мен есептеулердің негізі болып есептеледі. Зерттеуге алынған барлық нысаналардың тобын – жиын- тық немесе бас жиынтық деп атайды да, ал нысананың тексеруге түскен учаскесін, зерттеу-іріктелген жиынтық немесе іріктеу дейді. Іріктеудегі элементтер санын бақылаудың көлемі деп, оны -мен белгілейді. Мысалы: іріктеудің ерекше түрі танаптық тәжірибе. Оның нұсқалары – l = 6, қайталау саны – п = 4 болғанда, бақылаудың көлемі,

І-қайталау

4

1

3

6

83

5

2

6

1

ІІІ-қайталау

1

3

6

5

4

6

4

3

2

22-сурет. Танаптық тәжірибенің нобайлық жоспары: 1,2,3,4,5,6 –нұсқалар; І, ІІ, ІІІ, ІV - қайталаулар; Мөлдектер ені – 5 м, ұзындығы – 50 м; Мөлдектің жалпы көлемі – 5 · 50 250 м2; Мөлдектің есепке алынатын көлемі - 4,2 · 42  176 м2.

яғни мөлдек саны  = l · n = 6· 4 = 24 болады. 24 мөлдектің жалпы (5·50=250 м2) көлемінің ішінен тек есепке алынатын учаскесінің көлемі анықталынады 4,2·42  176 м2. 15-суретте көрсетілген мөлдектің қорғаныш алқаптарын · 42  176 м2) бас жиынтық болады. Тәжірибе нобайлары рендомизді тәсілмен орналасқан. Іріктеу негізінде алынған нәтижелер жоғары сенімділікті көрсетуі қажет. Жоғары сенімділікті іріктеуге алынатын көлем мөлшері зерттелетін ныса- налар, яғни бас жиынтық үшін репрезентативті болғанда ғана көрсетеді. Репрезентативтілікке таңдаудың кездейсоқ болуымен ғана әрбір жиынтық нысананың іріктеуге тең түсетін мүмкіндігін қамтамасыз етумен, іріктеудің

84

85

1. Іріктеу деген не? 2. Іріктеудің көлемі қандай болады? 3. Жалпы жиынтық немесе бас жиынтық дегеніміз не? 4. Іріктеудің репрезентативтілік көрсеткіші деген не? 5. Репрезентативтіліктің қателігі мен іріктеу көлемі арасындағы бай- ланыс қандай?

№ 9 тәжірибелік сабақ Тақырып: «Сандық құбылмалылықтардың зерттелетін бақылау мәнінің сенімді интервалын анықтау»

Сабақтың мақсаты – Сандық құбылмалылықтардың зерттелетін бақы- лау мәнінің сенімді интервалын анықтауды үйрету. Сабаққа арналған материалдар мен оқу нұсқаулары: 1.Үлгілер: 2.Түрлі түсті плакаттар слайдтар. Тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар: 1. Түрлі түсті слайдтар.

Көптеген зерттеулер көбінесе кең цифрлі материалдардан басталады. Оларды жүйеге келтіру мен кесте және график түрінде беру жеңілдік туғызады. Сандық өзгергіштіктердің белгілеріне - кг, дана, пайыз, см және т.с.с. бірліктерімен сипатталатын көрсеткіштер жатады ( өнім, кг; дәннің, сабақтың саны, данамен; биіктігі, см; белоктың құрамы, % және т.с.с.). Агрономиядағы нысаналардың сандық белгілерінің өзгергіштігін зерт- тегенде жалпы жиынтықты (айталық көлемі 4м х 20 м мөлдектің ішіндегі өсімдіктің санын) есепке алу мүмкін емес. Сондықтан, жалпы жиынтықтың ішінен, оны толық сиппаттайтындай етіп, іріктелу жүргізіледі. Іріктеліп алынған көрсеткіштердің жиынтығын іріктелген жиынтық деп атаймыз және бұл тәсіл - іріктеу тәсілі деп аталады. Мысалы: Есепке алу көлемі 4 м х 20 м мөлдектің ішіндегі күздік бидайдың масақтану кезіндегі орташа биіктігін өлшеп шығу керек, ал мөлдектің ішіндегі барлық бидайдың биіктігін өлшеу мүмкін емес, себебі 1м2 –та 400 өсімдік болса, 80 м2 жерде 32000 өсімдік бар. Егер нұсқалардың санын 5, ал қайталауды 4 рет деп алсақ, онда 20 мөлдектен 640000 өсімдіктің биіктігін өлшеуге тура келер еді. Сондықтан, әр мөлдектен жалпы жиынтықты сипаттайтындай етіп, бірнеше өсімдік іріктеніп алынадыда, сол арқылы жалпы жиынтыққа баға беріледі. Бұл мысалда әрбір жеке бөлік үшін жалпы жиынтық 32000 болса, іріктелген жиынтық тексеруге алынған санға тең.

86

Үлкен іріктеу

Сандық белгілердің өзгергіштігінің статистикалық көрсеткіштерін анықтауда төменгідей есептеу шараларын қолданамыз: 1.Іріктеуден алынған мәліметтер, Х , Х…Хп- вариациялық қатар. Масақтану кезеңіндегі күздік бидайдың биіктігі (см) жазылған вариа- циялық сандар қатары:

65 64 62 55 70 66 71 66 55 56 65 67 55 60 49 58 58 60 53 63 50 71 63 71 74 72 52 70 73 53 52 77 60 68 62 40 54 67 59 67 72 46 63 67 59 71 80 50 66 67 58 63 65 44 66 68 60 65 66 46

2. Вариациялық қатардағы ең жоғарғы (Хмах) және ең төменгі (Хmіn) сан анықталады және астын сызып белгілейді. 3. Іріктеудің көлеміне байланысты топтар (кластар - К) саны белгілінеді.

Класстар саны түбір астындағы іріктеу көлеміне жақын:

Іріктеу көлемі ( п ) Топтар (класстар) саны = К 30 …. 60 6 …. 7 60 … 100 7 … 8 100 … жоғары 8 … 15

Біздің мысалда п = 60, сондықтан К = √ п оны 7-8 топқа бөлген тиімді. 4. Варияциялық қатардың аумағы анықталады ( R ) R = Xmax- Xmіn = 80 - 40 = 40 см. 5. Төменгі фомуламен класстық интервал (арақашықтық) - і анық- талады: і = Xmax- Xmіn/ топтар саны= R : К = 40 / 8 =5 см

87

6. Топтардың кіші және үлкен шекаралары анықталады. Әрбір топтың соңғы саны келесі топтың бастапқы санынан өлшеудің дәлдігіне сай дәрежеден төмен болуы керек. Бірінші топтың бастапқы санына бүтін сан алынса, есеп жеңілдейді. Біздің мысалда бастапқы сан 40. Екінші топ 45-тен, үшінші топ - 50-ден басталады т.с.с. Топты интервалға бөлгенде, төмен- дегідей 8 топ шығады. 40-44 50-54 60-64 70-74 45-49 55-59 65-69 75-79

1-кесте. Қосымша есептер мен кездесу жиілігін топтау

Топ- тар

Кездесу жиілігі, f

Топтың орташа мәні, Хv

f • Хv

f • Хv2

Бұл қосынды іріктеу көлеміне (п) тең болуы керек. Кестедегі соңғы үш қатар вариациялық қатардың негізгі статистикалық сипаттамасын есептеу үшін керек.

88

9. Іріктеудегі сандық өзгергіштіктің негізгі статистикалық көрсеткіштерін есептеуге кірісеміз. Өлшеудің орташа арифметикалық мәнін табамыз, х х = E (f ·Хv) : п = 3770,0 60 = 62,83 см Корректорлау факторы, С С = (f · Хv)2 : п = 3770,02 : 60 = 236881,7 Дисперсия (шашырауы), S2 S2= (f · Хv)2-С :п-1= (241122-236891,7) : 59 = 71,9 Орташа квадраттық ауытқу, s s = √s2 = 71,9 = 8,48 см Вариациялық коэффициент, V,% V= (s : x) ·100 = (8,48 :62,83) · 100 = 13,5% Іріктеу ортасының абсолюттік қателігі, Sх Sх = S : п = 8,48 : 60 = 1,09 Іріктеу ортасының салыстымалы қателігі, Sх% sх% = (s : x) · 100 = (1,09 : 62,83) · 100= 1,7% Сенімді интевалдар x  t · Sх мұндағы: х - өлшеудің оташа арифметикалық мәні t - Стьюдент китерийінің мәні қосымша деректегі кестеден еркіндік дәрежелерінің санына (п-1) байланысты алады. sх - іріктеу ортасының абслюттік қателігі. Біздің мысалда 5 % мәндік деңгейдегі сенімді интервал: x  t05 · Sх = 62,83 + 2,01 ·1,09 = 62,83 + 2,19 (60,04 ч65,02) 1% - мәнді деңгейдегі сенімді интервал: x  t01 · Sх = 62,83 + 2,68 · 1,090 = 62,83+ 2,92 (59,91ч65,75) аралығында.

1. Вариациялық қатар деген не? 2. Сандық белгілердің негізгі статистикалық көрсеткіштері. 3. Дисперсия нені көрсетеді? 4. Орташа квадраттық ауытқу нені көрсетеді? 5. Вариациялық коэффициент нені көрсетеді? 6. Іріктеу ортасының абсолюттік қателігі қалай анықталады? 7. 5% және 1% - мәнді деңгейдегі сенімді интервал қалай есептеледі?

№ 10 тәжірибелік сабақ Тақырып: «Сапалы құбылмалылықтардың зерттелетін бақылау мәнінің сенімді интервалын анықтау»

Сабақтың мақсаты – Сапалы құбылмалылықтардың зерттелетін бақы- лау мәнінің сенімді интервалын анықтауды үйрету: Сабаққа арналған материалдар мен оқу нұсқаулары:

89

1.Үлгілер: 2.Түрлі түсті плакаттар слайдтар. Тапсырманы орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар: 2. Түрлі түсті слайдтар.

90

91

Бақылау сұрақтары:

1. Сапа белгілерінің өзгергіштігіне не жатады? 2. Сапа белгілерінің өзгергіштігінің ең көп кездесетін түрі. 3. Сапа белгілерінің өзгергіштігінің статистикалық көрсеткіштері.

№ 1 Тәжірибе сабағы