ПоәК 042-14 07 20. 55/03-2013 Баспа №1 03. 09. 2010ж. №2 28. 08. 2013 ж басылым

Терезе түрлері. Тереземен жұмыс.

"Жарлық" ұғымы.

"Жолсерік" программасы

Стандартты программалар: Блокнот, WordPad, Paint.

Барлдық файлдар дисклерде (дискеталар немесе қатты диск) сақталынады, әр дискінің өз аты бар. WINDOWS 95 операцияның жүйесінде әрбір программаға немесе документке сәйкес пиктограммалар бар (сурет, программаны немесе документі мінездейтін сурет).

1. Windows жүйесінің негізгі функциялары

Кез келген операциялық жүйе сияқты Windows мынадай мәселердің орындалуын қамтамасыз етуі тиіс:

• 
  компьютердің барлық опараттық құрал-жабдықтары басқару;
  
• 
  файлдың жүйемен жұмыс істеуді қамтамасыз ету;
  
• 
  қолданбалы программаларды іске қосу.
  

• 
  бір уақытта бірнеше программалардың жұмыс істеуін;
  
• 
  әртүрлі программалар арасында мәліметтер алмасуды;
  
• 
  масштабталатын қаріптерді қолдауды;
  
• 
  мультимедиа мүмкіндіктерін пайдалануды;
  

2. Windows жүйесінің негізгі ұғымдары

Терезе - Windows жүйесіндегі ең негізгі ұғым болып саналады, Windows сөзінің нақты аудармасы “терезелер” екені осыны білдіреді.

Терезе – экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, онда әртүрлі программаларорындалады, кез келген мәліметтер өңделіп түзетіледі және басқару әрекеттері жүргізіледі Windows терезесінің экранды толығымен жартылай немесе белгілі бір бөлігін ғана қамтуы мүмкін.

Терезе шекаралары- бұл терезенің периметрі бойынша өтетін тік және көлденең сызықтар. Терезенің жолының сол жағында жүйелік меню батырмасы орналасқан, ал оң жағында терезенің аймағын өзгертуге арналған батырмалар бар.

Экран бетіндегі программалар мен құжаттар орналасатын терезелер үш түрлі болады:

• 
  толық экранды терезе яғни терезе экранды толығымен алып тұрады.
  
• 
  Қалыпты күйегі терезе яғни терезе экранның белгі бір бөлігін алып тұрады.
  
• 
  Белгіше (пиктограмма) түрінде яғни яғни терезе кішірейтіліп белгішеге айналып кеткен.
  

Жұмыс столы ұғымы қазіргі барлық операциялық жүйелер интерфейсін элементі болып саналады. Әдеттегі өзіміздің жұмыс столымызды алайық. Жұмыс столында кітаптар, мәліметтер салынған бумалар құрал жабдықтар. (қалам, өшіргіш, қарындаш т.б) орналасуы мүмкін. Олар, біздің қалауымызша столда әр түрлі күйде орналаса алады. Windows ортасында жұмыс столының рөлін диспелей экраны атқарады. Онда жұмыс істейтін программалардың терезелері, құжаттардың жеке файлдары белгілері түрінде орналасқан.

WINDOWS 95-тің негізгі жұмысы Desktop жұмыс столінде өтеді, ол интерфейс элементтерінің орналасу тәртібін сақтайды. Элементтер пикторграммалармен (астында түсіндірме жазуы бар) белгіленген. Кез-келген жұмыс столінде келесі элементтер орналасқан:

Менің компьютерім (My computer) – компьютерлердегі барлық папкаларды шартты түрде көрсететін ағаш тәріздес;

Желілік аймақ (Network Neighborhood) – компьютер желіге қосылған кезде, желілік ресурстарды көрсетеді;

Қапшық (Recycle Bin) – папкалармен файлдарды өшіреді;

Енгізілетін (Inbox) – электронды пошта арқылы келетін ақпараттарды сақтайтын пошталық жәшік;

Портфель (My Brifcase) – бірден бірнеше компьютерде өңделетін файлдарды синхрондайды;

The Microsoft Network – Microsoft желісін қосуға және қолдануға мүмкіншілік жасайды;

The Internet – Internet-пен жұмыс жүргізу.

Сонымен қатар экранда Есептер тақтасы (Taskbar) орналасқан, мұнда негізгі менюді қосатын Пуск (Start) кнопкасы мен іске қосылған барлық программалардың белгілері көрінеді.

Басты меню көмегімен кез-келген программаны немесе документті ашуға болады, себебі мұнда ішкі менюлердің сан алуан түрлері кездеседі. “Пуск” жолының көмегімен кез-келген керек файлды тауып алуға болады. “Настройка” пунктінің көмегімен кез-келген программаны немесе документті тез және қолайлы түрде іске қосуға арнап “жұмыс століне” ярлыгын қоюға юолады. Сонымен қатар қолданушы контексті меню көмегімен де ярлык құра алады.

Контексті меню келесі мүмкіншіліктерді орындай алады: қиып алу, көшіру, құру, болдырмау, қою, ашу, өшіру, жіберу, орналастыру. Бұлар жұмыс століне жаңа мүмкіншіліктер береді.

Жұмыс столінің түрі қолданушы жұмыс істеу стиліне тікелей байланысты, оны керек емес қағаздармен толтырмай, оларды реттеп (My computer) папкасына салып, жұмыс столінде таза, негізгі керек қосымшаларды ғана қалдыруға болады.

Белгішелер, жарлықтар, бумалар.

Белгіше ( I )-бұл экран бетіндегі қысқаша жазуы бар кішірейтілген графикалық бейне. Ол дисплей экранындағы программаны, терезені функцияны, файлды, т.б бейнелеп тұруы мүмкін. Әр белгіше белгілі бір терезеге сәйкес келеді және ол қажет болғанда айналады Экрандалі мынадай белгішілер кездеседі:

• 
  қосымша программалар белгішесі
  
• 
  белгілі бір топтар белгішесі
  
• 
  функциялар белгішесі
  

Мүндай қосылған анықтамалар WINDOWS-қа (Win Help. Exe) көмегімен кіреді, сондықтан бұл анықтаманы қолдану үшін осы программаның файл дерегін қалдырса болғаны.

WINDOWS-ң қосылған анықтамалы-ң қосылған анықтамалығы – гипертекст принципіне негізделген: белгісіз терминдерді түсіндіретін және керек ақпаратты тез арада анықтайтын тоғысқан сілтемелер.

“Тышқан” тәрізді графикалық сілтеме.

Windows ортасында пернелер тақтасының көмегімен жұмыс істеуге болады, бірақ тышқан тетігімен басқарылатын графиктік сілтемені (Point) немесе олардың комбинацияларын қолдану өте тиімді. Стол бетімен тышқанды жылжыту экран бетіндегі тышқан сілтемесінің, яғни курсорының жылжуымен сай келеді.

Тышқан тетігінің екі немесе үш батырмасы болады. Жұмыс барысында негізінен оның сол жақтағы, ал онда- санда оң жақтағы батырмасы пайдаланылады. Тышқан тетігінің ортаңғы батырмасы Windows ортасының тек кейбір программаларымен жұмыс істеуде пайдаланылады.

Келесі операция – шерту (click). Бұл операция сілтемені экран бетіндегі қажетті элементке апарғаннан кейін ғана орындалады. Мысалы, сілтемені графиктік элементтің белгішесіне жеткізіп, шерту операциясын орындауға болады. Шерту деп тышқанның сол жақ батырмасын бір рет басып, қайта жылдам қоя беруді айтады. Жоғарыда айтып өткеніміздегі, Windows жүйесінде әдетте жұмыс істеу кезінде негізінен тышқанның сол жақ батырмасы кеңінен қолданылады. Сондықтан, алдағы уақытта, тышқан батырмасын басып жылдам қайта қоя беру. Бұл әрекет меню пункттерінің бірін таңдау, обьектілерді елгілеу немесе жол курсорын қалаған орынға жедел көшіру кездерінде және терезелерді екпінді етіп жұмысқа қосу кезінде және т.б. қолданылады.

Келесі операция- тасымалдау (Drag & Drop). Ол терезелер мен шарт белгілердің орнын ауыстырады, яғни басқа орынға тасымалдайды және терезелердің ұзындығы мен енін өзгертуде қолданылады. Обьектілердің тасымалдау амалы былай орындалады: сілтемені орны ауыстырылатын элементке апарып, тышқанның сол жақ батырмасын басып, оны сол басулы күйінде ұстап тұрып, сілтемені қалаған жаңа орынға жеткіземіз, сонан соң батырманы қоя береміз. Осы айтылған тышқан тетігі көмегімен орындалатын операциялар Windows жүйесін басқаруға толық мүмкіндік береді.

Мәлімет алмастыру буфері

Өзінің жұмыс істеу кезінде Windows жүйесі программалар мен құжаттар арасында мәліметтер алмасуға арналған компьютердің жедел жадының арнаулы бөлігін алмастыру буфері (Clipbaard) ретінде пайдаланады. Буфер әр түрлі программалар немесе құжаттар арасында керекті жағын көлемді мәліметтерді тасымалдап, олардың фрагменттердін бір- біріне ауыстырып отыру үшін пайдаланылады. Алмастырылатын мәліметтер ретінде мәтін үзінділері, сурет, кесте және т.б. обьектілер алынуы мүмкін.

Windowsты іске қосу

Windows 98 операциялық жүйесі компьютер қосылысымен жедел жадқа жүктеле бастайды. Ал, Windows 3.х жүйесі MS- DOS үстіндегі тапсырма жүйе болғандықтан әдеттегі қарапайым программа тәрізді жүктеледі, яғни оны іске қосу командалық қатарда Win командасын теріп, енгізу пернесін басқанда ғана жүзеге асады, мысалы, С:> Win командасын тергеннен кейін экранға Windows жүйесі жүктелу кездегі стандартты белгі шығады. Оның толық жүктелу уақыты 1-2 минутқа созылады. Егер мұндай уақыт өткенде де стандартты бегіне экранда тура берсе, онда жүйенің жұмыс істеуінде ақау болғаны, мұндай мамандар көмегі қажет болады.

Windows жүктелгеннен кейін экранға “жұмыс столы” шығуы тиіс, Windows 3.х жүйесінде Программа диспечері шығады да, Windows 98-де жарлықтары мен белгішелері бар қалыптағы көрініс пайда болады.

Windows жүйесімен жұмысты аяқтау

MS (РС) DOS жүйесінде немесе сол тәрізді басқа операциялық орталарда компьютердігі сөндіру ісі оп- оңай орындалады, оның ток келетін қосқымын ажыратса болғаны.

Windows жүйесімен жұмыс істеу барысында компьютерді өшірмес бұрын мұндай әрекет орындау қажет:

• 
  жұмыс істеп тұрған программаларды табу ( аяқтау)
  
• 
  Windows тен тығып жұмысты аяқтау ісін орындау.
  

1. 
   Тышқан курсорын Программа диспетчерінің жүйелін батырмасына алып барып, оны екі рет шерту керек немесе бір шерту арқылы жүйелік менюді бейнелеп, оның операцияларының ішінен Жабу командасын таңдау қажет.
   
2. 
   ОК басқару батырмасын таңдап тышқанды шерту керек.
   

Windows 98 жүйесінде.

1. 
   Тышқан курсорыніске қосу батырмасына алып барып, оны бір рет шерту керек те, меню командаларының ішінен Windows- пен жұмысты аяқтау командасын таңдау қажет. Мұнан кейін Windows-бен жұмысты аяқтау атты сұхбат терезені экранға шығады. Бұл терезені Alt + F4 пернелері арқылы да шығаруға болады. Alt + F4 пернелері кез – келген терезені жабу ісін атқарады.
   
2. 
   Экранға сұхбат терезесінде көрініп тұрған ауыстыру тобындағы “Компьютерді” өшіру жолын таңдап алып, Иә басқару батырмасын басу керек.
   

3. 
   Windows жүйесінің аяқтап терезені жапқанша күте тұрып соқынан компьютерді сөндіру қажет.
   

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

1.ОЖ-ның керектігі?

2. ОЖ –ні жүктемелеу процесі қалай жүреді?

3. Windows мүмкіншіліктерін ата?

4. Операциялық жүйе дегеніміз не?

Ұсынылатын әдебиеттер :

негізгі Әдебиеттер

1.Ермеков Н., Информатика: Алматы, Жазушы, 2002

2.Исаев С.Ә., Компьютерлік технология негіздері курсына арналған практикум: Әдістемелік оқу құралы. Алматы: Абай атындағы АМУ. 2000

3.Информатика. Учебник под ред. проф. Н.В. Макаровой, 2001

4.Фигурнов В.Э. IВМ-РС для пользователей. М.: Финансы и статистика, 2002

5.Бөрібаев Б., Информатика және компьютер. Алматы: Білім, 2001

1.Тусупова С. А., Основы профессиональной работы на ПК под управлением MS

WINDOWS 9x: Учебный курс-Алматы, 2001

2.Информатика Физика Математика журналы: Алматы, 1998-2004

Microsoft Ехсеl 97. Шаг за шагом: пер. с анг. - М.: Эконом, 2002

3.Экономическая информатика /под ред. Проф. В.В. Евдокимова -СПб,2001

4.Лавренов С.М. Ехсе1. Сборник примеров и задач. М: Финансы и статистика, 2001.

5.Золотова С.И. Практикум по Ассеss, М.: Финансы и статистика, 2001.

6.Н.Николь, Р.Альбрехт. Ехсеl 5.0. Электронные таблицы. М.,Эконом, 2002

7.Нортон П. Программно-аппаратная организация компьютера IВМ-РС. Киев, 2001

8.Балапанов 30 сабақ информатика. Алматы, 2004
11-Дәріс. MS Word мәтіндік редактор

Дәріс сабағының мазмұны:

MS Word қосымшасының мiндеттерi.

Құжатпен жұмыс iстеудiң негiзгi кезеңдерi: құру, ашу, түзету.

Шрифттi форматтау.

Абзацты форматтау.

Компьютерді қолдану немесе өңдеу қәзіргі заманғы есептеу техникасының даму интенсивтігіне әкеп соғады мұнда мәтіндік құжаттарды құру үшін редактордың дайындау түрлері көп қолданылады. ІBM- типіндегі компьютерлерге сәйкес ең көп тараған мәтіндік редакторлардың бірі WORD. Бұл WІNDOWS операциялық жүйесінің комерциялық қосымшасы болып табылады. WORD мүмкіншіліктері тек мәтін құрумен ғана шектелмейді. Ол одан да көп операцияларды жасайды. Бірақ бұл программалық қабықшаны оқып үйрену үшін тізбектей жәй түрінен күрделі түріне өту керек.

Қосымшамен жұмыс айақтау үшін тақырып жолының оң жағында орналасқан “Закрыть- Жабу” басқышын басу керек. Бұдан кейін қосымшаның жұмысы айақталады. Редакторланатын құжаттармен жұмыс істеп болғаннан кейін ол қосымшадан шыққыңыз келген жағдайда автоматты түрде оны сақтау керек па жоқ па жайындағы ақпарат шығады. Яғни құжаттардағы өзгертуді сақтайын ба деген терезе.

Word терезесі негізінен терезе тақырыбы және терезе басқыштары, меню жолдары, инструменттер панелі, сызғыштар, айналдыры сызықшалары және жолдар күйінен тұрады.

состоит из: Заголовка окна и кнопок окон, строки меню, панелей инструментов, линеек, полос прокрутки и строки состояния .

Бас меню немесе негізігі меню деп аталатын менюде келесі пункттер орналасқан, онда олар өзіндік мәндері бірдейлері бойынша біріккен. Кез – келген әрекеттер осы менюде орналасқан пункттер арқылы орындалатындығын есте сақтаған дұрыс. Меню пункттерінде біріккен қосымша пункттердің белгіленуі:

“Файл” - файлдармен байланысты барлық операциялар соның ішінде баспаға шығару және беттер форматы;

“Правка” - алмасу буферімен байланысты барлық операциялар соның ішінде жолдарды ауыстыру және өзгерту, сондай – ақ соңғы орындалған операцияларды қайталау немесе болдырмау;

“Вид” - құжат варианттарын қарауға және оларға колонтитулдар беруге мүмкіндік беретін операциялар;

“Вставка” – обьектілерді енгізе отырып қосуға байланысты операциялар;

“Формат” - абзацқа, шрифтке және форматтауға байланысты барлық операциялар;

“Сервис” - тасымал, синоним, орфографиясын тексеруге арналған қосымша функциялар , сондай – ақ Word-ты орналастыру;

“Таблица” – кестелерді өңдеу мен құруға байланысты барлық операциялар;

“Окно” - Word-тың екіншілік терезесіне байланысты операциялар, соның ішінде бірнеше құжаттармен жұмыс істеу кезінде;

“ ? ” - анықтамаға қатыстының барлығы.

Айналдыру сызықтары өзінің кішігірім нюанстар болмаса стандартты сызғыштардан өзгешелігі аз. Горизанталды сызықтың сол жағында кішкентай төрт басқыш орналасқан. Бұл басқыштар құжатты көру режимына жауапты. Ал вертикалды айналдыру сызықтарында біріншілік элементтерден басқа екілік үшбұрышты екі басқыш орналасады. Ол басқышқа басу арқылы экран бетін бір бетке төмен немесе жоғары жылжытуға болады.

- ағымдағы бет;

- ағымдағы бөлім;

- ағымдағы бет / құжат бетінің жалпы саны.

- ары қарай курсордың ағымдағы орыны бейнеленеді:

- құжаттың жоғарғы шетінен арақашықтығы;

- жол ( ағымдағы позициясынан бастап санағанда);

- курсордың сол жағындағы символдар саны немесе бағандар.

Келесі өрісте редакторлаудың ағымдағы режимі бейнеленеді. Сондай – ақ күйлер жолында басқыш функциялары мен меню қосымшалары жайында анықтама немесе ағымдағы операция шығады.

Контексті – тәуелді меню деп пайдаланушы қолданатын ең көп кездесетін командаларға қатынас жасайтын, тышқанмен кез келген жерде шақырылатын менюді атаймыз. Оны контексті – тәуелді деп атау себебі, тышқан қай обьектіні көрсетсе сол обьектімен жүргізілетін әрекеттер тізімі шақырылады.

Word игеретін ақпараттық анықтамаларға тоқталу керек. Анықтаманы шақыру берілген қосымша үшін Mіcrosoft жүйесін шақырады.

Программа жайындағы және Mіcrosoft фирмасының пайдаланушыларының жүйесі жайлы және техникасы жайлы барлық ақпаратты Mіcrosoft Word-қа хабарлайды.

Өзіндік мүмкіндік бере отырып мәтіндік редактор секретар жұмыс автоматтандырады.

Сериялық құжат құру этаптары үш этаптан тұрады:

1. 
   Құжаттың өзгермейтін бөлігін көрсететін, шаблонды файл құру
   
2. 
   Берілген құжаттың өзгеретін бөлігін сақтау базасы болатын, деректер көзін құру
   
3. 
   Дайын құжаттарды біріктігу
   

Шаблонды құжат құру үшін құрудың екі түрін қолдануға болады:

1. 
   Кейінірек құжат шаблонына қойылатын стилдер жиынын қалдыру арқылы. (Формат-Стиль)
   
2. 
   Ескі құжат негізі арқылы.
   

Сериялы құжаттарда сервистік функцияларды қолдану үшін, соның ішінде жиі кезесетін мәтіндерді қою үшін сервистік функциялардың бірінің арнайы кодын көрсететін, қойылым полелерін қолдана отырып істеуге болады. Ондай кодтарды шақыру үшін Ctrl+F9 басқыштарының комбинациясы қолданылады. Функция коды экран бетінен шығатын фигуралы жақша жұбына жазылады. Кодты өңдеу үшін курсорды фигуралы жақшаның ішіне орналастырып F9 басқышын басу керек.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

1. 
   WORD редакторы қандай программалық пакет құрамына кіреді?
   
2. 
   Қандай мәтіндік редакторларды білесіз?
   
3. 
   Мәтіндік құжат дегеніміз не?
   
4. 
   Айналдыру сызықтары және ползунок дегеніміз не?
   
5. 
   Мәтінді форматтау дегеніміз не?
   
6. 
   Форматтаудың қандай түрлері кездеседі?
   
7. 
   Алмасу буфері дегеніміз не және оның қолданылуы?
   

1.Ермеков Н., Информатика: Алматы, Жазушы, 2002

2.Исаев С.Ә., Компьютерлік технология негіздері курсына арналған практикум: Әдістемелік оқу құралы. Алматы: Абай атындағы АМУ. 2000

3.Информатика. Учебник под ред. проф. Н.В. Макаровой, 2001

4.Фигурнов В.Э. IВМ-РС для пользователей. М.: Финансы и статистика, 2002

5.Бөрібаев Б., Информатика және компьютер. Алматы: Білім, 2001

1.Тусупова С. А., Основы профессиональной работы на ПК под управлением MS

WINDOWS 9x: Учебный курс-Алматы, 2001

2.Информатика Физика Математика журналы: Алматы, 1998-2004

Microsoft Ехсеl 97. Шаг за шагом: пер. с анг. - М.: Эконом, 2002

3.Экономическая информатика /под ред. Проф. В.В. Евдокимова -СПб,2001

4.Лавренов С.М. Ехсе1. Сборник примеров и задач. М: Финансы и статистика, 2001.

5.Золотова С.И. Практикум по Ассеss, М.: Финансы и статистика, 2001.

6.Н.Николь, Р.Альбрехт. Ехсеl 5.0. Электронные таблицы. М.,Эконом, 2002

7.Нортон П. Программно-аппаратная организация компьютера IВМ-РС. Киев, 2001

8.Балапанов 30 сабақ информатика. Алматы, 2004

12-Дәріс. MS Excel кестелік процессор

MS Excel қосымшасының мiндеттерi.

Негiзгi ұғымдар: жатық жол, бағана, ұяшық, жұмыс парағы, ұяшық атаулары.

Кестенi форматтау.

Кесте ұяшығындағы текстi және санды форматтау.

Негiзгi функциялар: математикалық, статистикалық, логикалық, қаржылық.

Диаграмманың негiзгi түрлерi

Microsoft фирмасының Excel программасы - кестелік процессорлар немесе электрондық кестелер тобына жататын ең кең тараған программалық кестелердің бірі. Бірақ Excel жәй ғана программа емес, оны көптеген математикалық амалдарды, күрделі есептеулерді көрнекті жеңілдету үшін пайдалануға болады. Ол кестедегі мәліметтердің негізінде, түрлі-түрлі диаграммалар тұрғызып, мәліметтер тұрғызып, мәліметтер базасын даярлап, олармен жұмыс істеуді, сандық эксперимент жүргізуді және т.б. қамтамасыз ете алады.

Excel мүмкіндіктерінің көпжақтылығы оны тек экономика саласында ғана емес, сондай-ақ оқып-үйренуде, ғылыми-зерттеу істерінде, әкімшілік және жәй шаруашылық жұмыстарында да кеңінен пайдалануға мұрсат береді.

MS EXCEL программасының жаңа версиясындағы негізгі жетістігіне 3 өлшемді құжаттардың пайда болуын жатқызуға болады. Файлдар мен кестелер арасындағы байланыстар жеңілдетілді, жанама меню пункттері кеңейтілген, ал қосымша программалық құралдар күрделі есептерді шешуге мүмкіндік береді.

Әр тұрлі көмекшілер жұмыс істеп отырған адамға функциялар мен нұсқаулар беріп, шығарылып жатқан есептің жеңіл жолын ұсынады.

MS EXCEL программасында кез келген уақытта анықтама беретін ішкі жүйе ұйымдастырылған. Осындай енгізілген жаңалықтар жұмыс істеуде жеңілдіктер береді және программаны игеруді тезедетеді.

Ең маңызды программаның кеңейтілулеріне профессионалдарға арналған Visual Basic (VBA) программалау ортасы жатады. VBA толық программалау пакеттерін әзірлеуге мүмкіндік береді.

Бұдан басқа EXCEL программасына енгізілген жаңалықтарға

• 
  Файлдар –менеджері, файлдар туралы толық ақпарат береді;
  
• 
  Сұхбаттық терезелер - регисторлар;
  
• 
  Форматтауға арналған шарт белгілер;
  
• 
  Диаграммаларға тез активтендіруге арналған Drag&Plotмеханизмі.
  

Электрондық кестенің жұмыс аймағы жолдар мен бағаналардан (тік және жатық жолдар) тұрады. Жолдардың максималдық саны 16384-ке, ал бағаналар саны 256-ға тең. Әрбір бағана мен жолдың қиылысуы ұяшықты құрайды, ол ұяшыққа мәліметтерді (мәтін, сан, формула) енгізеді.

Негізгі ұғымдар: жатық жол, бағана, яұшық, жұмыс парағы, ұяшық атаулары

Жол нөмірі – электрондық кестедегі жолды анықтайды. Ол көлденең орналасқан жұмыс аймағының сол жақ шекарасында нөмірмен белгіленген.

Бағана әрпі – электрондық кестенің бағаналарын (тік жолдарын) анықтайды. Әріптер жұмыс аймағының жоғарғы шекарасында орналасқан. Бағаналар мынадай ретпен белгіленеді: А – Х, содан соң АА – АZ, одан кейін ВА – ВZ жәні т.с.с.

Ұяшық – электрондық кестенің мәлімет енгізілетін ең кіші элементі. Әрбір ұяшықтың бағана әрпі мен жол нөмірінен тұратын адресі бар. Мысалы, В3 адресі В бағанасы мен нөмірі 3 жолдың қиылысындағы ұяшықты анықтайды.

Ұяшық көрсеткіші – ағымдағы ұяшықты анықтайтын көмескіленген тіктөртбұрыш. Көрсеткішті пернелер көмегімен немесе тышқан арқылы кесте бойынша ұяшықтан ұяшыққа орын ауыстыруға болады.

Ағымдағы ұяшық – көрсеткішпен белгіленіп тұрған ұя. Келісім бойынша мәліметтер енгізу операциясы және басқа іс-әрекет осы ағымдағы ұяшыққа жатады.

Блок (ұялар жиыны, аймағы) – тіркесе орналасқан ұяшықтардың тіктөртбұрышты аймағы. Блок бір немесе бірнеше жолдардан, бағаналардан тұрады. Блок адресі қос нүктемен бөлінген қарама-қарсы бұрыштар координатынан тұрады. Әр түрлі формулалар енгізу кезінде немесе командаларды орындау сәттерінде блокты диагональ бойынша қарсы орналасқан торлар адрестерімен немесе экран бетінде тышқанмен (пернелермен) белгілей отырып енгізуге болады.

Жұмыс парағымен жұмыс. Excel-де электрондық кесте үш өлшемді құрылымнан тұрады. Ол кітап секілді парақтардан (16 парақ) тұрады. Экранда тек бір парақ – кітаптың ең үстіңгі ашық тұрған беті көрініп тұрады. Парақтың төменгі шетінде кітаптың қалған беттерінің нөмірлері жарлық ретінде бейнеленеді. Тышқан курсорымен сол көрініп тұрған жарлықтардың нөмірлерін таңдау арқылы кез келген бетті ашып көруге болады.

MS Excel мәліметтер түрлері. Excel-де кестенің кез келген ұяшықтарына мәліметтердің үш типін енгізуге болады: мәтін, сан және формула. Мәліметтерді ұяшыққа енгізу үшін теңбілторды сол ұяшыққа алып барып, керекті мәліметтерді пернелерде (240 таңбаға дейін) теріп, соңынан Enter пернесін немесе бағыттауыш тілсызық пернелердің бірін басу жеткілікті. Excel енгізілген мәліметтердің формула, сан немесе мәтін екенін оның бірінші таңбасына қарап анықтайды. Егер бірінші символ - әріп немесе “’” (апостроф) болса, онда ұяшыққа мәтін енгізіледі деп есептеледі. Егерде бірінші символ цифр немесе “=” болса, онда ол ұяшыққа формула немесе сан енгізілетінін білдіреді.

Енгізілген мәліметтер ұяшық ішінде немесе формула жолында бейнеленеді және оларды енгізу Enter пернесін немесе бағыттауыш тілсызық пернелердің бірін басқан кезде аяқталады.

Мәтін енгізу. Мәтін – кез келген символдар жиынтығы, егер мәтін цифрдан басталатын болса, онда енгізуді «’» символынан бастау керек. Егер мәтін ені ұяшықтың енінен артық болса және оң жақтағы ұяшық бос болса, онда мәтін сол ұяшыққа да орналасады. Ал, егер оң жақтағы ұяшықта мәтін бар болса, онда ол мәтін экранда қиылысады.

Орандалған әрбір әрекетті болдырмай алып тастауға болады. Егер жұмыс барысында сіздің жоспарыңызда жоқ амалды байқамай орындап жіберсеңіз, оның әсерін ПравкаОтмена командасын пайдаланып алып тастауға болады немесе одан да жеңіл орындалатын Стандартты аспаптар тақтасының оралмалы бағыттауыш тәрізді батырмасын басу жеткілікті. Бұл батырманы бір рет басу ең соңғы орындалған бір әрекеттің орындалу әсерін жоқ қылады, біртіндеп соңғы орындалған бірнеше амал әсерін де алып тастау мүмкіндігі бар.

Сандарды енгізу. Электрондық кестеде ұяшықтарына сандарды =, +, - таңбаларымен немесе оларсыз да енгізуге болады. Егер енгізілген санның ені экрандағы ұяшықтың енінен артық болса, Excel санды экспоненциал формада бейнелейді немесе ол санның орнына #### символдарын қояды.

Әдетте экранда санның ең үлкен және ең кіші шамалары экспоненциалды формада беріледі. Мысалы, 501 000 000 саны ЭЕМ-де 5.01Е+08 болып жазылады, яғни ол 5,01*10⁸ дегенді білдіреді. Ал 0,000 000 005 саны 5Е-9 болып жазылады. Аралас сандардың бүтіні мен бөлшегі нүкте не үтірмен бөлініп жазылады, қандай айыру таңбасын пайдалану Excel программасын орнату кезінде бекітілген келісімге байланысты болады.

Ұяшықтағы мәліметтерді түзету. Мәліметтерді түзету оларды ұяшыққа енгізіп жатқанда немесе енгізіп болған соң да жүзеге асырылады. Егер мәліметтерді ұяшыққа енгізу кезінде қате жіберілсе, онда дұрыс енгізілмеген символдарды BackSpase пернесінің көмегімен өшіріп, керектілерін қайта тере отырып өзгерте аламыз. Esc пернесі ұяшыққа енгізілген мәліметтерден бас тартып, оны қайта теруге мүмкіндік береді.

Мәліметтерді енгізуді аяқтағаннан кейін оны түзету үшін көрсеткішті керекті ұяға ауыстырып, түзету режиміне көшу үшін Ғ2 пернесін басу керек немесе тышқан курсорын формула жолындағы мәліметтер арасына алып барып, оны шерту қажет. Одан кейін керекті мәліметтерге түзетулер енгізіп, ең соңында Enter пернесін немесе бағыттауыш тілсызық пернелердің бірін басса болғаны.