«Медициналық диагностика құралдары»

«Медициналық диагностика құралдары»

пәні бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus)

Бағдарлама 20__ж. «___»________бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының негізінде әзірленді.

Кафедра меңгерушісі ___________ Ш. Қ. Биболов 20__ж. « » ________

Досумбеков Қайрат Рахметоллаұлы – Физика және аспап жасау кафедрасының аға оқытушысы

Кафедра бас ғимарат корпусында, А-313 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны: 67-36-26
2 Пән туралы мәліметтер

Пән 15 апта, 6 семестрде оқытылады. Пәннің жалпы еңдек сйымдылығы 2 кредит, 90 сағат, олардың ішінде 30 сағат – аудиториялық, 60 сағат – студенттердің өздік жұмысына (СӨЖ) арналған.

Осы пәнді меңгеру нәтижесінде студенттердің:

- медико-биологиялық сигналдарды түрлендірудің негізгі әдістері, олардың сипаттамалары;

- ақпаратты берудің нақты тәсілдері;

- медициналық диагностика, терапия және хирургия приборлары мен аппараттарының техникалық параметрлері мен жұмыс істеу принциптері;

- медициналық жабдықтың және медициналық тағайындалған бұйымдардың ақаулықтарын анықтау және жою әдістері жөнінде түсініктері болуы;

- сигналдарды түрлендіру теориясының негізгі қағидаларын;

- медициналық өлшегіш және ақпараттық жүйелердегі ақпаратты түрлендіру әдістері мен құралдарын;

- аппараттар жұмысы мен медико-биологиялық жүйелердің физикалық принциптері;

- диагностика, терапия және хирургия приборлары мен аппараттарын құрудың негізгі принциптерін;

- медициналық диагностиканың техникалық құралдарының ақаулықтарын анықтауды және жоюды білуі;

- медико-биологиялық параметрлерді тіркеудің физикалық принциптерін, әдістерін және құралдарын дұрыс таңдауға;

- диагностика және емдеу құралдарының құрылымдық схемаларын құруға;

- қойылған техникалық есепті шешудің тиімді нұсқасын таңдауда жаңа ақпараттық қорды қолдануға;

- техникалық диагностика құралдарының ақаулықтарын анықтау және оларды жою әдістерін таңдауға, медициналық техника бұйымдарын сыртқы әсерлерден қорғау әдістерін қолдануға икемді болуы;

- медициналық диагностиканың құралдарының ақаулықтарын анықтап, оларды жөндеуде;

- диагностика және емдеу құралдарының құрылымдық схемаларын оқуда және құруда;

- медициналық диагностика құралдарымен жұмыс істеуде практикалық машықтарды иемденуі қажет.

Пәнді меңгеру үшін келесі пәндерді оқу барысында иеленген білімдері, іскерліктері және дағдылары қажет: жоғары математика, физика, химия, информатика, электротехника, электроника негіздері, автоматика негіздері, материалтану, физикалық өрістер теориясы, ақпарат алудың физикалық негіздері.

Пәнді оқу барысында студенттердің алған білімі, іскерлігі және дағдысы өндірістік практика өту кезінде, дипломдық жұмыс жазуда, мамандық бойынша магистратурада оқылатын пәндерді жетік меңгеруде қажетті.

«Медициналық диагностика құралдары» пәні мамандықтың оқу бағдарламасына сәйкес ЖОО компонеті пәндерінің тізіміне кіреді. Қазіргі кезде медицинаны медициналық диагностика құралдарынсыз елестету мүмкін емес. Ұсынылып отырған курста физикалық өрістердің биологиялық объекттермен өзара әсерлесу негіздері, медико-биологиялық сигналдарды талдау және түрлендіру, диагностика мен терапияның әдістері, приборлары, аппараттары және кешендері қарастырылады.

Физикалық өрістер туралы жалпы мәліметтер. Физикалық өрістердің түрлері. Иондаушы сәулеленудің физикасы. Рентген сәулелері мен гамма-сәулеленудің биологиялық объектімен өзара әсерлесуі. Ультрадыбысты толқынның биологиялық тканьмен өзара әсері. Ультрадыбысты эффектілердің биофизикасы. Ультрадыбыстың жылулық механизмі. Ультрадыбыстың жылулық емес әсерінің механизмі. Лазерлық сәулеленудің биологиялық объектке әсері. Ультрадыбыстық сәулеленудің биологиялық объектке әсері. Интенсивтілігі төмен электрмагниттік өрістің биологиялық әсері. Тұрақты электр өрісінің биологиялық объектпен өзара әсерлесуі. Тұрақты магнит өрісінің биологиялық объектпен өзара әсерлесуі. Тұрақты токтың, төмен жиілікті импульсты токтың, төмен, жоғары және аса жоғары жиілікті кернеудің биологиялық объектке әсері.

Биологиялық тканьдердегі ядролық-магниттік резонанс. ЯМР медициналық техникада диагностика үшін қолданылуы. Позитрондық-эмиссиялық томография физикасы.

2 тақырып. Медико-биологиялық сигналдарды талдау және түрлендіру

Сигналдар мен деректердің классификациясы, көздері және сипаттамалары. Детерминирленген, кездейсоқ, аналогты кванттық, сандық сигналдар. Медико-биологиялық сигналдардың спецификалық ерекшеліктері. Диапазон және сипаттамалар. Детерминирленген сигналдар. Детерминирленген сигналдарды түрлендіру әдістері.

Сигналдарды дискреттеу. Есеп теориясы. Ақпаратты жазу мен қайта жаңғырту жүйелерін сандық бағалау. Шулар. Шудың сандық сипаттамалары. ЭКГ-сигналды өңдеу. Жазу және енгізу, сүзу. Медицинадағы бейнені реконструкциялау. Жылулық сәулеленудің сигналдары. Рентгендиагностикалық жүйелердегі сигналдар. Ақпаратты қабылдағыштар. Рентгендік трансмиссиялық компьютерлік томографиядағы сигналдар. Рентгендік трансмиссиялық компьютерлік томографиядағы сигналды түрлендіру. Ядролық-магниттік-резонанстық жүйелердегі сигналдарды түрлендіру.

3 тақырып. Клиникалық диагностиканың, терапияның әдістері, приборлары, аппараттары және кешендері

Функционалдық диагностика аппаратурасы.

Жүрек-қан тамырлары жүйесінің биопотенциалын тіркеу және талдау үшін приборлар, құрылғылар. Электрокардиография, фонокардиография, реография және векторкардиография үшін приборлар кешені. Биосигналдарды жіберу жүйелері. Жүректің электрлік және магниттік белсенділігін түйіспесіз талдау техникасының даму перспективалары.

Мидың электрлік белсенділігін өлшеу үшін приборлары. Сигналдар параметрлері, сигналдарды өткізу жүйелері, өңдеу әдістері. Диагностикалық мүмкіншіліктер. Бұлшық еттердің электрлік белсенділігін өлшеу приборлары. Ағзаның электрлік емес параметрлерін өлшеу приборлары. Биотелеметрия приборлары. Дыбыстық белсенділікті өлшеу приборлары. Қантолтырылуды, қысымды және пульстың қанағысының жылдамдығын және акустикалық шуларды өлшеу приборлары. Оперативтік дәрігерлік бақылаудың ақпараттық жүйелері. Интенсивті бақылау жүйелерін қолдану. Тыныс алу параметрлерін, артериалдық қысымды, жүрек жұмысының параметрлерін, дене қызуын бақылау. Ағзаның баяу өзгеретін процестерді өлшеу приборлары. Дененің сыртқы бетіндегі ішкі мүшелермен (асқазан, ішек, несептамыр) шығарылатын биопотенциалдарды өлшеу. Температура мен биологиялық құрылымдардың түсін өлшеу приборлары.

ЭКГ, ФКГ, ЭЭГ, ЭМГ тіркеу үшін электронды полиграфтар, сфигмограммалар, реоплетизмограммалар, торакоспирограммалар.

Ультрадыбысты аппаратура. Ульрадыбысты диагностика приборларының ажырату қабілеті. Бір жиілікті және екі жиілікті үзіліссіз импульсты эхография негізіндегі ультрадыбыстық приборлар. Рентген-УД томография приборлары. Офтальмологиялық аппаратура. Спектрзоналық зерттеулер мен фотография жасау приборлары. Электрондық және физикалық оптика приборлары. Телевизиялық, инфрақызыл және лазерлық медициналық техника. Голографиялық приборлар. Тыныс алу аппаратурасы. Өкпенің функционалды диагностикасына арналған прибор. Радиоизотоптық аппаратура. Диагностикалық зерттеулерде радиоактивтік изотоптарды қолдану әдістері.

Рентгендің аппаратура. Рентгеноскопия, рентгенография жүйелері. Жалпыға тағайындалған РДК. Флюорографтар. Маммографтар. Компьютерлік тамографтар. Сандық рентгенодиагностикалық компьютерлік жүйелер.

Эндоскопиялық аппаратура. Оптикалық эндоскоптар. Талшықты жарық өткізгіштер. Талшықты оптикалы иілгіш эндоскоптар.

Оптикалық приборлар және көру аппараты үшін приборлар.

Терапия аппаратурасы. Физикалық әсер ету факторы бойынша классификация. Электр-, жарық-, су-, жылумен емдеу, аэрозольтерапия, механотерапия аппаратурасы. Тұрақты ток және төмен жиілікті токтармен терапия аппараттары. Жоғары жиілікті терапия аппараттары. Диадинамикалық токтармен емдеу аппараттары. Магниттерапия аппараттары. Терапевтикалық ультрадыбыстық приборлар мен аппараттар. УВЧ-терапия аппаратурасы. Терапиялық лазерлық қондырғылар. Радиологикалық және рентгенологикалық терапевттік аппаратура. Жарықпен емдеу және жылумен емдеу аппараттары.

• 
  оқу процесіне белсенді қатысу;
  
• 
  тапсырмаларды уақытымен және толық орындау;
  
• 
  ішкі тәртіп ережелерін бұзбау;
  
• 
  сабаққа кешікпеу және сабақты босатпау.
  
• 
  босатылған сабақтарды оқытушымен белгілеген уақытта өтеу;
  
• 
  курстастарымен және оқытушылармен тілектес, іскер стильді ұстану.
  

Курсты оқу барысында студенттердің білімін рейтингілік бағалау жүйесі қолданылады.

1. Семестрдің ортасы мен соңында 100 балдық шкала бойынша пәннің оқылған модулі бойынша студенттің ағымдағы үлгерім (АҮ) бағасы анықталады. АҮ бағасы – бұл келесі жинаған балдардың қосындысы:

1) дәрістік бақылау рейтингісі;

2) тәжірибелік сабақтар рейтингісі;

3) үй тапсырмасын орындау рейтингісі;

4) өздік жұмыс рейтингісі кіреді.

Дәрістік бақылау рейтингісіне дәріске қатысу және дәріс сабақтарының тапсырмаларын орындау кіреді.

Тәжірибелік сабақтар рейтингісі – бұл тәжірибелік сабақтарда зертханалық жұмыстарды орындау, қорғау.

Үй тапсырмасының рейтингісі – бұл үй тапсырмасын орындауды бағалау.

Өздік жұмыс рейтингісі – бұл өздік жұмыстарын орындауға және қорғауға қойылатын баға.

Барлық тапсырмалар белгіленген мерзімде орындалу қажет. Егер студент сабақ үстінде тәртіп ережесін бұзса, ол қатаң түрде жазаланылады, тіпті аудиториядан босатылады. Сабақты босатқан үшін келесідей айып салынады:

Сабақ себепсіз босатылса - 0 балл; әрбір өтелмеген сабақ үшін 0 балл; уақытында тапсырылмаған тапсырмаға төмен балл қойылады.

Егер де сіз қандайда бір себептермен бақылау шарасына қатыспасаңыз, онда сізге оқытушымен кеңесу кезінде бақылауды жазуға мүмкіндік беріледі, керісінше жағдайда 0 балл қойылады.

Рейтингілік балдар бақылау шараларының күнтізбелік графигінде көрсетілген.

2. Межелік бақылау да (МБ) 100 балдық шкала бойынша анықталады.

Студенттің пән бойынша (Р1 және Р2) рейтингтері АҮ және МБ бағаларының қорытындысы бойынша анықталады

3. Пән бойынша студенттің рұқсат рейтингісінің (РР) бағасы семестр бойынша мынаған тең:

РР=(Р1+Р2)/2.

4. Студенттердің пән бойынша оқу жетістіктерінің деңгейі қорытынды рейтингісімен (Қ) анықталады. Қорытынды рейтинг салмақтық үлестерін ескерумен рұқсат рейтинг (РР) және қорытынды бақылау (ҚБ) бағаларының қосындысынан құралады

Негізгі

2) Кореневский Н. А., Попечителев Е. П. Проектирование электронной медицинской аппаратуры для диагностики и лечебных воздействий. Курск : СПб., 1999. ­ 324 с.

3) Ливенсон А. Р. Электромедицинская аппаратура. ­ М. : Мир, 1983. ­ 544 с.

4) Микрокомпьютерные медицинские системы. Проектирование и применение / Пер. с англ. – М. : Мир, 1983. ­ 544 с.

5) Осипов Л. В. Ультразвуковые диагностические приборы : Практическое руководство пользователей. ­ М. : Видар, 1999. ­ 256 с.

6) Хилл К. Применение ультразвука в медицине : Физические основы : Пер. с англ. / Под ред. К. Хилла. ­ М.: 1989. ­ 568 с.

7) Сахаров В. Л. Методы и средства анализа медико-биологической информации : учебно-методическое пособие. Таганрог : ТРТУ, 2001. ­ 79 с.

8) Физика визуализации изображений в медицине. В 2-х т. / Под ред. С. Уэбба. ­ М. : 1991. ­ 431 с.

Қосымша

9) Берлиен Х. П., Мюллер Г. Й. Прикладная лазерная медицина : учебное и справочное пособие / пер. с нем. ­ М. : Интерэксперт, 1997.

11) Квашнин С. Е. Теория, расчет и проектирование низкочастотных ультразвуковых медицинских инструментов : учебное пособие. ­ М. : МВТУ, 1989. ­ 34 с.

12) Коггл Дж. Биологические эффекты радиации. ­ М. : Энергоатомиздат, 1986.

13) Кудряшов Ю. Б., Бернфельд П. С. Основы радиационной биофизики. ­ М. : МГУ, 1982.

14) Лундин А. Т. Федин Э. И. ЯМР : основы и применение. ­ Новосибирск : Наука, 1980.

15) Манкин Р. Б., Павлов Ю. Д. Электрокардиография и фонокардиография. 2-е изд. ­М. : Медицина, 1981.

16) Применение методов и средств лазерной техники в биологии и медицине. ­ Киев : Навукова думка, 1981.

17) Романов С. Н. Биологическое действие вибрации и звука : Парадоксы и проблемы ХХ века. ­ Л. : Наука, 1991. ­ 158 с.

18) Соловьева Г.Р. Магнитотерапевтическая аппаратура. ­ М. : Медицина, 1991. ­ 174 с.

19) Улащик В. С., Чиркин А. А. Ультразвуковая терапия. ­ Мн. : Беларусь, 1983. 25 с.