12
Алдағы 10 жыл ішінде GAC-қа миллион факт жинап, кəдімгі орташа
қабілетті адамнан еш айырмасы жоқ болатындай дамыту үстінде.
Жасанды интеллект жүйелерінің бағдарламалық қамтамасыз етуі.
Интелектті мəселелерді шешу үшін арнайы тілдер жасалып жатыр. ОЛ
тілдерге LISP, PROLOG, SMAL TALK жəне басқалар жатады.
1.2.1.
Дəстүрлі бағыттар
•
Нечеткая логика;
•
Бейнелеулерді өңдеуі ;
•
Эксперттік жүйе ;
•
Оптималды
комбинаторды
проблемманың
шешім
табатын
интелектуалды қосымша;
•
Қазіргі кездегі ОЖ;
•
Əскери технологиялар;
бұл «неформалдар»- зевандаған немесе əлсіз формалданған. Жəне айтып өткен
жөн эксперттердің білімі белгілі бір адамға тəн мінезге ие.
Шығарылатын есептердің формалды еместігін жəне эверистикалық,
қолданылатын білімнің өзіндік мінезін ескере отырып, қолданушы яғни
эксперт эксперттік жүйемен қолма-қол диалогтық түрде байланысуы керек.
ЭЖ –нің қорының негізгі күші білім болғандықтан,ЭЖ білімді қабылдап алу
қасиетіне ие болуы керек. Білімді алу процесін келесі түрде бөлуге болады:
1) білімді эксперттен алу;
2) жүйенің нəтижелі жұмыс істеун қамтамасыз ететіндей, білімді
ұйымдастыру;
3) білімді түсінікті жүйеге түрде көрсету.
Білімді алу процессі былайша айтқанда ”білім инженерінің”(knowledge
engineer), яғни күрделі есеп шығаратын, экспертің жұмысының анализінің
негізінде жүзеге асады. Білімнің эвристическалық мінезі характер оның алуын
қыинрақ процесс етеді. Бұл процесстің қиындығы жəне формалды еместігі ЭЖ-
нің жəне жалпы флғанда жасанды интеллект құрғандағы ең жіңішке жер болып
келеді.
ЖИ жүйесінде жəне эксперттік жүйелерде көп жағдайда формалды емес
есептер шығарылады , яғни ЭЖ жəне ЖИ формалды есеп шешуге арналған
програмалардың құрылуын өзггертпейді жəне шек қоймайды. Ньюэллге [1969]
жəне Саймонға қарап [1973], формалды еместерге (ill-structured) келесі
мінездемелердін біреуіне немесе бірнешеуіне ие болатындай біз келесі
есептерді қарастырамыз:
1) есептер сандық түрде берілмеуі керек;
2) мақсаттық функцияда анықталғандай мақсаттар терминмен берілмеуі
тиіс;
3) алгоритімдік емеп шешімі жоқ;
4) алгоритімдік емеп шешімі бар, бірақ оны ресурстардың шектелуіне
байланысты қолдануға болмайды (уақыт,жады).
Формалды емес есептер келесі ерекшеліктерге ие:
13
1) қателік, бірмəнділік емеса, толық емес жəне нəтиженің қарама
қайшылығында;
2) қателік, бірмəнділік емеса, проблемалық аймақ пен шығарылып жатқан
есеп туралы толық емес жəне қарама қайшы білім;
3) нəтиже іздеу кезінде іздеу аймағының асып кетуі;
4) динамикалық түрде өзгеретін мəліметтер мен білім. Айтып өткен жөн
формалды емес есептер өте үлкен жəне керекті класс болып табылады
[Дородницын, 1985].
Эксперттік жүйелер мен жасанды интеллект мəліметтерді өңдеу жүйесінен
айырмашылығы, оларда символдықтүрде ұсыну, символдық шығару жəне
эверистикалық нəтиже іздеу қолданылады.
ЭЖ-дің қосымшалар спецификасы басқа жасанды интеллект жүйелерге
қарағанда айырмашылығында, біріншіден, экспертік жүйелер тек қана қиын
есептер шығаруға қолданылады; екіншіден, экспертік жүйелер нəтижеснің
сапасы жəне эффектілігі жағынан эксперт –адамнан кем емес; үшіншіден,
экспертік жүйелердің шешімі “мөлдір”яғни қолданушыға түсінікті түрдежəне
деңгейде түсіндіріледі. Эксперттік жүйелердің бұл қабілетті өзінің білімі мен
шешідері туралы ой пайымдайтын мүмкіндік береді.Төртінішіден, эксперттік
жүйелер өзінің білім қорын экспертпен диалог кезінде толықтыра алады.
Бесіншіден, эксперттік жүйелер шешу үшін қолданылатын есептер ортасы
шектелген: символдар немесе сигналдардың интерпретациясы, диагностика,
істерлі жобалау, берілген шектер бойынша обьектілердің конфигурациясын
құрастыру,
жөндеу,
инструктаж,
жүйелердің
іс-əрекетін
басқару
(интерпретация,алдын ала жобалау, түзету, басқару). Экспертік жүйелер əр түрлі
проблемалық аймақтарда қолданылады, мысалға медицина, есептеу техникасы,
программалау, генетика, акустика, спектралды анализ, геология, юриспруденция
жəне т.б.
Эксперттік жүйенің практикалық жеңістері, зерттеу аймағының үлкен
жетістіктерге жеткеннін көрсетеді. Бірақ атап айтқан жөн бұл аймақтын
ғылыми қоры толығымен толлығымен жетілмеген жəне дамудың бастапқы
деңгейде тұр. Əлі күнге дейін ,базалық принциптердің бар болуы,жаңа
қолданбаның құрылуы үлкен еңбек керек етеді(бір неше жыл) ,жəне де əр
кезде жақсы жеміс бермейді.Олай болса да,бір қолданбадан екінші қолданбаға
берілетін əдістер мен құралдар бар.
Қандай программа Эксперттік жүйе деп аталады
•
Білімге ие программа .Бұл кей алгоритмдерді орындай алатын икемдігі,
мысалға қасиет табу барысында элементтер тізімін анализдеу.Бұл кез келген
келе жатқан адамға сұрақатар тізімін беріп,одан жақсы нəтиже күтумен
сай.бірақ ерте ме кеш пе ол осы тізімде қарастырылмаған бір қиыншылықы
ұшырайды.
•
Білімге,ие программа беогілі анықталған бір аймақа шоғырлануы тиіс.
Кездейсоқ терілген аттар,күндур мен оқиға болған жерлер-бұл экспертік
анализ жасауға керекті, эксперттік жүйеге негіз болатын білім болмайды.
Білімдер белгілі бір ұйымдасу мен итерацияны ұсынады Знания — яғни
бірбірінің артынан жүретін,шынжыр түрінде байланысқан бөлек бөлек
