18
электронды түрде бекітіліп, келесі қолдануға рұқсат етіліп қалуы тиіс.
Денсаулық сақтау аймағына қазіргі заманға сай ақпараттық технолгияны енгізу
баға, сапа, жаппай қолжетерлік сияқты медициналық қызмет көрсетудің
сипатына түбегейлі әсер етуі мүмкін. Міне, осындай ұқсас жүйелерді іске
асырумен байланысты туындайтын бірнеше мәселелер.
Жиналған ақпараттардың әр текті көздерінің интеграциясы. Қажет
жасырын деңгейін қамтамасыз ететін бақылау рұқсатының құралы. Денсаулық
сақтау жұмыскерлерінің әр түрлі категориясы үщін ыңғайлы ақпаратқа қол
жеткізу интерфейсы.
4) Электронды жариялымдар.
Баспа кәсіпкерлігінде денсаулық сақтау сферасындағыдай алдағы уақытта
бірқатар терең қзгерістер күтіп тұр. Мысалы, кітаптар мен мақалаларды
электронды түрде сақтау және жоғарыжылдамдықты желілік арналар арқылы
оларды тұтынушыларға тез жеткізу мүмкін болып барады. Онан әрі, жариялым
ұғымының өзі кеңейіп келеді – құжат графикалық, аудио немесе видео-
қосылулар, аңдатпа, басқа жолдама элементтерден тұруы мүмкін. Бүгінгі күнде
қол жетерлік ақпараттың жалпы көлемі EOSDIS деректер қорының өлшемінен
асады, ал алдағы уақытта оның өлшемі бірнеше ретке өсуі мүмкін деп күтіледі.
Бұл өзгерудің табиғи салдары баспа мен білім беретін сфераны
жақындатуы мүмкін. Аз ғана студенттерге оқылатын «тірі» лекциялар орнын
«білім беретін өнімдер» алады – мәтіннен, аудио, видео мен басқа
компоненттен тұратын және интерактивтік тренинг элементінен құралған
электронды құжаттар. Мұндай өнім көптеген студенттер қажеттілігін
қанағаттандыруы мүмкін. Мұндай перспективамен байланысты келесі зерттеу
бағыттарын белгілеуге болады.
Үлкен көлемдегі, жоғары жылдамдықты мәліметтердің өңделуі мен
жіберілуі. Типтік құжат мегабайттан гигабайтқа дейінгі диапазондағы
мәліметтер объектісі өлшемінен құралған және нақты уақыт режимінде
жеткізуді талап етеді. Интелектуальды меншікті қорғау. Оны қайта сатуға
тыйым салу, ақпаратты қолданғаны үшін кішігірім ақшалай қаражатты өндіріп
алу түсіндіріледі. Үлкен көлемдегі ақпараттың ұйымы және оларға рұқсатты
қамтамасыз ету.
5) Ұжымдық жобалау.
Ірі және қиын жобалар, мысалы, ұшаққұру аймағында бүгінгі таңда
бірнеше тәуелсіз компаниялардың біріккен жігерімен іске асырылады. Осындай
ұқсас жобаларға жататын ақпараттың өмір сүру уақыты онжылдықпен
есептелуі мүмкін, себебі ол қолдауға, дамуға және модификацияға қажет.
Алдымен физикалық шындық болмас бұрын, құрастырылған шешімдер -
жұмыс қасиетін зерттеу, бұйымды құрастыру ыңғайлылығы, жұмыс жасаудың
дұрыстығы үшін компьютерді үлгілеу сатысынан өтеді. Құрастыру сұлбасының
эволюциясы бірінші бұйым шыққанға дейін басталады да, ұзақ уақытқа дейін
жалғасады, содан кейін ол ағымдағы өңдеу жағдайын, тәжірибе жүзіндегі
нұсқаны, тарихи дамуды көрсететін ақпараттық кескін үйлесімнің ұлғаюына
әкеп соғады. Әр түрлі құрастыру сферасы үшін әр түрлі үлгі және белгілеу
19
жүйесі неізіндегі әр текті құрастыру аспаптық жүйесін қолдану сипатталады.
Және де құрастыру процесі қолданылатын аспап болғанша ұзаққа созылуы
мүмкін, яғни сол бір конструкция компоненті аспаптық жүйенің әр түрлі
нұсқасының қолданысымен өңделуі мүмкін. Сол себептен, электронды
жобалаумен байланысты келесі есептерді қисынға келтіруге болады.
Кейбір бұрын аталған сфера сияқты бұл жерде де бұрынғы жиналған
ақпараттың әр текті көзінің интеграция есебі қозғалады.
Ұжымдық жобалау біріккен рұқсат басқаруының деректер қоры мен
ақпараттың бөліну механизмінің жаңа үлгісін талап етеді.
Моделдеу мен құрастыру сияқты әр текті процестің бірге орындалуын
жөнге салу үшін ұзақмерзімді транзакция арқылы анықталған өзара
әрекеттестіктің негізіндегі жұмыс ағынының басқару құралы қажет.
1.3 Мәліметтердің модельдік деңгейлері
Кез келген деректер қорын құру үшін, құрушысы бірнеше модель
жасайды. Бірінші модель - инфологиялық мәліметтер моделі. Бұл кезеңде
деректер қорын құрушы пәндік аймақ туралы мәліметтер жинақтайды және сол
жинақталған мәліметтерді табиғи тіл арқылы, кестелер арқылы, математикалық
формулалар арқылы графикалар арқылы сипаттайды. Бұл кезде ДҚ құрушы
ешқандай МҚБЖ қолданбайды. Екінші модель - мәліметтердің даталогиялық
модулі - қандайда бір МҚБЖ тілінде ДҚ сипаттау. Үшінші модель -
мәліметтердің физикалық моделі сипаттайды. Инфологиялық моделінің
мақсаты жиналған модель ақпараттық жүйелік оны ДҚ қалай сақтайтындығын
бейнелеу. Мысал ретінде мектептің базасын құруға болады.
Инфологиялық моделін иерарахиялық ER - диаграммалары немесе
(ақпараттық модель) деп те атайды. ER- диаграмаларда қолданатын
белгілер:тіктөртбұрыштың ішінде-стержн.домалақта ключ. Домалақта атрибут.
Трапецияда- харектеристика. Ромбыда – ассоция. Параллоеограмда – белгі.
Бұнда бұл белгілер үшке бөлінеді. Біреуі – стерженді. Екіншісі – ассоциясы.
Үшінші – мінездемелік. Ассоцотивті қатынастарды ішкі классқа бөлінуі –
белгілеу деп аталады.
МҚ көрсетілген физикалық нұсқаның кестесін немесе МҚ физикалық
моделін қарастырайық. Кестені физикалық түрге келтірген кезде құрылымы
инвариантты болып табылады, яғни кесте құрылымы өзгеріссіз қалады. Бірақ
кесте параметрі нақты мәнді қабылдайды.
МҚ екі кестеден тұрады, оның біріншісі – мастер кесте, екіншісі – деталь.
Олардың арасындағы қатынас бірді – көпке.
МҚ келесіден тұрады:
– МҚ кестесі;
– индекс;
– ескертулер.
Бір кестені сақтау үшін жеке файл құрылады. Осындай жеке файлдар
кесте индексімен Memo өрісті сақтауға құрылады. Бұл файлдар бірге сақталып
