Технологиялық процестің сипаты жəне шығаратын өнімнің, жұмыстар мен көрсетілетін
қызметтердің біртектілігіне қарай, қосымша өндіріс қарапайым жəне күрделі болып
бөлінеді.
Құрал-жабдықтарды пайдалану мен күтіп-ұстауға кеткен нақты шығындарды
таратқан кезде, оның сол тиісті бөлігіне жататын ақауының өзіндік құнын ескерту қажет.
Бұл шығыстар ақаудың өзіндік құнына сметалық мөлшерлемені анықтаған кезде
есептелінген нормативтік қатынас бойынша өндіріс жұмысшыларының жалақысына
пропорционалды енгізіледі. Мысалы, ақауда жөндеумен айналысатын жұмысшының
күндік жалақысы 1800 теңге болса, ал оның сметалық нормативтік мөлшерлемесі 750
теңгені құраған. Бұл соңғы құрал-жабдықтың күтіп-ұстау шығысына ақаудың тиісті
сомасы арқылы анықталған. Қосымша өндірістің күрделілігі, сондай-ақ шығарылатын
өнімнің біртектілігі немесе біртекті еместігі көмекші өндірістің көрсеткен қызметтің
өзіндік құнын есептеу үшін əртүрлі əдісті қолдануға мəжбүр етеді. Қосымша өндірістегі
есепті ұйымдастыру өндірістің технологиялық ерекшелігіне байланысты.
Бухгалтерлік стандарттың талаптарына сəйкес құжаттарды толтыруымен қатар, бұл
өндірістегі бухгалтерлік шоттар жазбасы төмендегідей болады:
№
Операция мазмұны
Дебет
Кредит
1
Өндіріске босатылған материалдар
8030
1310, 1330, 1350
2
Өндіріс
жұмысшыларының
еңбекақысы
8030
3350
3
Еңбекақыдан аударылған аударымдар
8030
3150, 3210, 3220
4
Негізгі құралдарды жөндеу
8030
1310, 3310
5
Негізгі құралдардың құнсыздануы
8030
2420, 2740
6
Коммуналдық төлемдер
8030
3310, 3340, 3390
7
Шығындар
жиынтығын
негізгі
өндіріске жатқызу
8010
8030
Келесі есептік жылдың басында қаржылық бухгалтериядан өндірістік бухгалтерияға
беріледі, ол кезже 8030 «көмекші өндірісə шоты дебеттеліп, 1340 « Аяқталмаған өндіріс»
шоты кредиттеледі.
Көмекші өндірістің көрсеткен қызметін жəне атқарған жұмысын тұтынушылар
бойынша тарату үшін « Көмекші өндірістің көрсеткен қызметін тарату» деп аталатын
кестені жасайды. Онда əрбір көмекші цехтардың жиынтық шығындары, өндірілген
өнімнің саны көрсетіледі: су қайнататын қапзан цехы бойынша-будың тоннасы,
қондырғы-қысылған ауаның куба метрі, электростанция-киловват/сағаты, автокөлік-
тонна/километр. Содан соң, жұмыс пен қызметтің өзіндік құнының бірлігі анықталады.
Өзіндік құнның бірлігін анықтаған соң, жұмыс пен қызметті тұтынушыларға таратады.
Нақтылай айтқанда, осы екі əдіс бойынша, яғни іс жүзіндегі өзіндік құны бойынша да,
есептеп шығару жолымен де бағалауға болады.
Бірінші əдіс кезінде жөндеу жұмыстарына, тапсырыстарға, не өнімнің жекелеген
түрлерін дайындауға кеткен шығындар бойынша есептеп щығарылады. «Негізгі
материалдар», «Қосалқы материалдар», «Негізгі жəне қосымша жалақы» жəне т.б. баптар
бойынша шығындар бастапқы құжаттардың деректері бойынша тікелей есептеледі.
Қосымша шығындар оларды бөлу тəртьібімен белгіленген көлемде аяқталмаған өндіріске
жатқызылады.
Екінші əдіс кезінде түгендеу деректері бойынша аяқталмаған өндіріс объектілерінің
саны жəне норма-сағаты олардың дайындық деңгейімен анықталады. Норма-сағаттардың
санын есептеп шығарып жəне бір норма-сағаттың жоспары өзіндік құныарқылы
аяқталмаған өндірістегі жалақының үлесін табады.
Қосалқы немесе көмекші өндіріс құрылыс нысанының жұмысының белгілі бір үлесіне
тиесвілі қызмет көрсетумен қатар, өздерінің мүмкіншіліктерін пайдаланып, басқа жда
тапсырыс берушінің талабын немесе сұранысын қанағаттандыруға құқылы. Қосалқы
өндіріс шығындары есепті кезең соңында, 8030 шоттың суб-шотындағы сомалар
жинақталып 8030 негізгі шотқа жатқызылады. Бухгалтерлік шоттар жазбасында
төмендегідей көрсетіледі.
№
Операция мазмұны
Дебет
Кредит
1
Өндіріске алынған материалдар
1350
8030*
2
Өндіріске алынған қалдық
1350
8030*
3
Өндірістен
алынған
жартылай
шикізат
1340
8030*
4
Өндірістен алынған дайын өнім
1320
8030*
5
Негізгі өндірісте пайдаланылған
материалдар
8010
8030*
6
Жалпы
өндірістік
мақсатқа
пайдаланылған материалдар
8040
8030*
7
Сатылған өнімнің құны
7010
8030*
8
Негізгі құралдарды жөндеу
8040
8030*
9
Құрылыс-монтаж жұмыстарындағы
ақауды жөндеу
8040
8030*
10
Əкімшілік шығындар
7210, 7440
8030*
11
Аяқталмаған
өндіріс
құнының
қалдығы
1340
8030*
*Əрбір суб-шот кəсіпорынның есеп саясатымен анықталады
6. ПРАКТИКАЛЫҚ,
СЕМИНАРЛЫҚ,
ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ
САБАҚТАР
ЖОСПАРЫ
№ Тақырып атауы
Сараман сабақтарының мазмұны
1
Құрылыс
өндірісіндегі
бухгалтерлік есеп
Тікелей есеп материалдарымен жұмыс.
2
Құрылыс
саласындағы
келісім шарттар
Бухгалтерлік есептің тұжырымдамалары мен
принциптері бойынша мысалдар қарастыру. Тікелей
есеп материалдарымен жұмыс.
3
Құрылыс
шығынының
топталуы жəне оның есебі
Тікелей есеп материалдарымен есеп шығару, есептер,
мысалдар. Баланс құрастыру.
4
Құрылыс
материалының
есебі
Бухгалтерлік есепшоттары жəне екі жақты жазу əдісі
бойынша есептеулер жəне есеп шығару. Тікелей есеп
материалдарымен жұмыс.
5
Еңбек ақы шығынының есебі
Есептік кезеңмен қаржылық есеп беруді дайындау.
Тікелей есеп материалдарымен жұмыс. Тікелей есеп
материалдарымен жұмыс.
6
Құрылыс
машиналарымен
механизмдерге
жұмсалған
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру бойынша мысалдар
қарастыру. Тікелей есеп материалдарымен жұмыс.
Достарыңызбен бөлісу: |
