Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 128/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) мен ұштастыра қарады. Олардың  ойынша, социологиялық әдіс өзі нің  зерттеу обьектісіне өнердің маз- мұнын алса, формальдық әдіс-фор- масын тексереді, яғни екі әдіс бір- бірін толықтырады деп есептеді. Бұл  әдебиет тарихы мен классикалық  мұ раны зерттеуде біржақтылыққа  ұрындырды. Әдебиеттің көрнекті  бір өкілінің творчествосын талдауда  «тұр пайы социологизм» басшылыққа  алынып, шығармаларын тексерген- де әлеуметтік, таптық негізін ашу  мен идеясынан саяси астар іздеуде  жазушының қай таптан шыққанына  көп көңіл аударылды. Классикалық мұраны игеруде бұ- рыннан азды-көпті тәжірибесі бар  орыс әдебиеттану ғылымы мен сы- нының өзі осы концепцияларға бой  алдырып отырғанын байқасақ, әде- биеттану ғылымы мен сыны туып,  қалыптасып үлгермеген ұлт респу- бликаларына тиген әсерінің өте қатты  болғаны айтпаса да түсінікті. Классикалық мұра – қандай ха- лықтың болсын ұлттық мәдениетін  дамытуда ерекше ықпал жасайтын  рухани байлық. Классикалық дәс түрі  мен тарихи сабақтастығынан айы- рылған әдебиет өзінің ұлттық тамы- рынан да қол үзіп, өсу, даму жолын  жоғалтар еді. Міне, сол себептен осы  1920 жылдары Қазақстанда да әдеби мұраны иге- руге деген жаңа ықылас пен ынта  біртіндеп пайда бола бастады. 1920  жылдардың бас кезінде мерзімді  баспасөз бетінде өткен дәуірдегі әде- би мұраларды жариялау ісі қол ға  алынып, халық қадірлеп, үлгі тұтқан  ақындар мен жыраулардың шығар- малары басыла бастады. С. Нұр- жа новтың құрастыруымен «Абай  термесі» (1917), Б. Күлеев бастырған  «Адасқан өмір» (1922) мен Ә. Ди- ваев құрастырған «Жеті батыр»  жинағында С. Торайғыровтың по- эмалары (1924), Қазан мен Ташкент- те Абай өлеңдерінің толық жинағы  (1921, 1924), Х. Досмұхамедовтің  құрастыруымен «Мұрат ақын сөз- дері» (1924), «Исатай-Махамбет»  (1925), «Аламан» (1926) сияқты жи- нақ тардың жарық көруінен бастал ған  игілікті іс жалғаса түсті.  Бұл жұмысқа халық ортасы- нан шыққан фольклорлық-этногра- фиялық экспедициялар басшылық  жасап, ел ауызынан жазып алынған  және мерзімді баспасөз бетінде  жарияланған шығармаларды жинақ- тай отырып, Бұқар жыраудың, Ба- зар жыраудың, Шернияз ақынның,  Ы. Шөрековтің өлеңдер жинағы  ба сылып шықты. 1930 жылдар- дан бастап қазақ кеңес әдебиетінің  ақын-жазушылары да қызу аралас- ты. С. Сейфуллин құрастырып, ал- ғысөзін жазған Ақмолланың (1935),  Ы. Алтынсариннің (1935), Ақан  серінің (1935), І. Жансүгіров шы- ғар ған Сүйімбайдың (1935), Қ. Жұ- малиев бастырған Махамбеттің,  Ре по зи то ри й Ка рГ У 145 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз