Еркін  тақырыптар философиялық немесе адамгершілік мәселесі  бойынша эссе жазуды болжайды Эссенің  еркін тақырыбын

284 
жағдайда өз ұстанымын көркем туындылардың мазмұнына, сондай-ақ, өзінің 
өмірлік тәжірибесіне (жеке әсерлеріне, өзіндік ойларына, білі-міне және т.б.) 
сүйенуімен дәйектеуге болады.
Тақырыптардың біріне 
пікір-эссе
жазған кезде білім алушы көр-кем 
туындылардың мазмұнына да, өзіндік өмірлік тәжірибесіне де (се-зімі мен 
тақырыпқа қатысты ойларына және т.б.) сүйенумен дәйектер келтіруі 
мүмкін. Мәдениет өкілдерінің бірінің пікірін білдіретін дәйек-сөз түрінде 
тұжырымдалған эссе тақырыптары еркін пайымдауды не-гіздейді, ол пікірдің 
әділдігін растайтын дәйектерді де, сондай-ақ, бас-қа көзқарастың болу 
мүмкіндігін дәлелдейтін қарама-қарсы дәйектерді де қамтуы мүмкін. 
Оқушылар өздері таңдаған тақырып бойынша көлемі 250-300 сөзден 
тұратын эссе жазады. Оқушылар шимай парақты қолдана ала-ды. Эссенің 
композициясын мұқият ойластыру қажет. Эссені анық жә-не түсінікті етіп, 
сөйлеу тілі нормаларын сақтай отырып жазу қажет.
Эссе құрылымы оған қойылатын мынадай талаптармен анық-талады: 
- эссе авторының ойлары проблема бойынша қысқа тезистер ретінде 
беріледі; 
- ойлар дәлелді болуы тиіс, сондықтан тезистерден кейін дәйектер 
жазылады. 
Дәйектер – қоғамдық өмірден алынған фактілер, оқиғалар, өмірлік 
жағдайлар мен өмірлік тәжірибелер, ғылыми дәлелдер, ғалым-дардың 
пікірлеріне жүгіну және т.б. Әрбір тезиске екі дәйек келті-ріледі, себебі бір 
дәйек келтіру көп жағдайларда жеткіліксіз, үш дәйек ықшамдыққа және 
көркемдікке бағытталған жанрда жазылған шығар-маны «ауырлатуы» 
мүмкін. 
Сонымен, эссенің құрылымы (тезистер мен дәйектердің саны 
тақырыпқа, құрылған жоспарға, ойды дамыту логикасына байланысты 
болады): кіріспе; тезис, дәйектер; қорытынды. 
Кіріспе және қорытынды бөлімдерде қарастырылып отырған 
проблемаға назар аударуы қажет (кіріспеде мәселе қойылады, қоры-тындыда 
автордың ойы нақтыланады). Эссе тіліне эмоционалдық, экспрессивтік, 
көркемдік тән екенін оқушылардың түсінулеруі аса ма-ңызды. Сонымен 
қатар, эсседе сленгті, шаблонды фразаларды, сөздер-ді қысқартудан аулақ 
болу қажет. Эссені жазуда қолданылатын тіл жеңіл қабылданатындай болуы 
тиіс.
Эссені жазудың формальді ережесіне сәйкес атауының болуы-мен 
ерекшеленеді. Эссенің ішкі құрылымы еркін болуы мүмкін. Бұл жазба 
жұмысының шағын түрі болғандықтан, соңында қорытынды-лауды міндетті 
түрде қайталау талап етілмейді, олар негізгі мәтіннің немесе атауының ішіне 
енгізілуі мүмкін.

жүктеу 2,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: