Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы

жүктеу 1,76 Mb.

Pdf просмотр

бет	117/236
Дата	03.10.2022
өлшемі	1,76 Mb.
	#39472

1 ... 113 114 115 116 117 118 119 120 ... 236

8e10fd01cc60087f7a7a338573861826 (1)

қ,
ғ,
ң
) қолдан жасайды, 2 әріпті (
w, j
) латыннан алады
дейді. “Находите вы еще в киргизском языке особое тонкое
а
которое изображаете через
ă
. Я полагаю что ваше
а
по тождес-
твенности своей с тонким глухим
е
, можеть быть безо всякого
неудобство изображаемо буквою э” деп пікір түйеді. Автор
к
әрпімен <
қ>, <к>
фонемаларын,
г
әрпімен <
ғ>, <ћ>, <г>
фо-
немаларын белгілеу керек, себебі бұлармен іргелес келген дау-
ысты таңбасы жуан-жіңішке оқылуын айырып тұрады,
жүген,
кереге, қаймақ, қол
сөздерін басқаша оқу мүмкін емес деді.

Ң
фонемасын
нг
немесе
н
деп бергенді дұрыс көреді және
й
әрпі
тұрғанда латыннан j таңбасын алып қажеті жоқ екенін, сондай-ақ
[иа] тіркесін
я, [йе]-е, [иы]-йы, [йі] (ий), [йо]-йо
деп беруді,
сөйтіп
я,
ю,
ъ
әріптерін орыс сөздерін оқығанда оңай болу үшін,
және әріп үнемдеу үшін қалдыруды ұсынады. Автор <
е>
дыбы-
сын негізгі реңкі [je] деп табады.
178
179

Оқымысты тарапынан осындай сынға ұшырағанмен
Н.Ильминскийдің орыс графикасымен берген қазақ әліпбиінің
қазақ тілі дыбыстар жүйесін белгілеуде бірнеше артықшылығы
бар. Ғалым түзген графикада
е
графемасы сөз басындағы дифтонг
реңкін [je], жіңішке [й] дыбысын және жуан [e
]
-ні таңбалайды.
Және І-буындағы еріндіктен кейін [ө]-ні білдіреді: [тўсцр
].
Н.Ильминский
ә
әрпі (д) тек араб, парсы және
Бәке,
әтеке
сияқты
төл сөздерде қолданылатынын айта келіп,

тілде

жіңішкеру
бағытының күшейгенін ескертеді. Ғалым <а>, <о>, <ұ>- дан кейін
<ә>, <е>, <і> келсе, алдыңғылары велярланады дейді: [сцjерде],
[сцідеіді], [бяітйді]. Сондай-ақ <й
>
дыбысының да сөзді
жіңішкертетін қасиетін көрсетеді:
бяjум,
біідаі,
бяіда,
оілдды, баіліқ.
Сонда автор әліпбиіндегі дауыстылардың әріп-дыбыс
қатынасы төмендегідей:

жүктеу 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 113 114 115 116 117 118 119 120 ... 236