Оқулық Алматы 2005 ббк 28. 04 М 87 Оцуыцты жогары оцу орындары студенттеріне

жүктеу 8,63 Mb.

Pdf просмотр

бет	35/96
Дата	29.09.2022
өлшемі	8,63 Mb.
	#39438
түрі	Оқулық

1 ... 31 32 33 34 35 36 37 38 ... 96

ГЕНЕТИКА

^СТЕРИЛЬДІЛІП

ЦИТОПЛАЗМАЛЫҚ АТАЛЫҚ СТЕРИЛЬДІК
(¥РЫҚСЫЗДЫҚ)
Цитоплазмалық
тұқым
қуалаудың
ең
айқын
да
нақты
мысалдарының бірі - цитоплазмалық аталық стерильдік. Мұндай
құбылыс жүгері, пияз, қызылша, зығыр сияқты өсімдіктерге тән.
Жүгері өсімдігінде болатын цитоплазмалық аталық стерильдікті 30-
жылдары Америкада М.Родс, бұрынғы Кеңес Одағында М.И.
Хаджинов ашты. Жүгері өсімдігінің бір үйлі екендігі белгілі. Оның
аналық гүлдері собығында жиналады да, аталықтары шашағында
болады. Сол жүгерінің кейбір сорттарының шашағында толық
дамымаған, яғни стерильді аталық тозаңдар табылған. Зерттей келе
бұл белгі цитоплазманың бір ерекшеліктеріне байланысты екендігі
анықталды. Аталық стерильдік қасиеті бар өсімдікті қалыпты
өсімдіктің тозаңымен тозаңдандырғанның өзінде, олардан алынған
үрпақтың көпшілігі стерильді болып шыққан және мүндай қасиет
бірнеше буын бойы жойылмай қайталанып отырған. Бұл осы белгінің
цитоплазма арқылы тұқым қуалайтындығын көрсетеді.
Тозаңның
стерильдігін
қамтамасыз
ететін
цитоплазма
ЦИТБ
(стерильді цитоплазма) белгісімен, фертильді, яғни ұрықтандыруға
қабілетті тозаңы бар өсімдіктердің цитоплазмасы ЦИТЫ (қалыпты
цитоплазма) белгісімен белгіленеді. Стерильдік қасиетті рецессивті rf
ген, ал фертильдікті доминантты RF гені анықтайды. Демек, өсімдік
генотипінде рецессивті r f гені гомозиготалы (rf rf) күйінде болса ғана
цитоплазма тозаңның стерильді болуын қамтамассыз етеді. Ал егер
генотипінде доминантты гомозигота (RF RF) немесе гетерозигота (RF
96

rf) болса өсімдіктің тозаңы қалыпты, яғни фертильді болады.
Цитоплазмалық аталық стерильдіктің тұқымқуалау нұсқасы 13-
суретте берілген.
9
^СТЕРИЛЬДІЛІП
I

жүктеу 8,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 31 32 33 34 35 36 37 38 ... 96