Т.Қ. Қойбағарова, Р. А. Ельтинова

 
110 
Осы әдістің пайдалы жақтарымен бірге, кемшіліктері де бар, ол 
тесттердің жоғары сапалы түрде дайындау қажеттілігіне байланысты. 
Екінші мәселеге оқушылардың синтетикалық - талдаулық дағдыларын 
тексерудің күрделілігі жатады. Осындай және басқа да кемшіліктерін 
түзету  үшін  көп  нұсқалы  тесттер  мен  ашық  жауаптары  бар  тесттері 
бар  тапсырмалар  жүйесін  әзірлеу  керек.  Осындай  тесттік 
тапсырмаларды  тексеру  оқушының  жазбаша  жауабында  керекті 
сөздердің  бар  болуы  бойынша  жүзеге  асырылады.  Берілген  мәтінде 
құрылымды,  керекті  сөздерді  қарайту,  сұрақтарға  жауап  қайтару 
сияқты тесттер және басқа да әр түрлі типтегі тапсырмалар бар. 
3.6.2. Тесттік тапсырмалар  түрлері 
Тесттің көптеген түрлерін Рысс  В.А., Носов О.Л., Флоров  Т.Д., 
Тарасов  В.А.,  Тулидова  Н.Н.,  Аванесов  В.С.  және  т.б.  ғалымдар 
өздерінің  ғылыми-әдістемелік  еңбектерінде  қарастырып  дамытып 
жасаған (3.1-кесте).  
3.1-кесте. Тест тапсырмаларының түрлері 
Ғалымның 
аты-жөні 
Тестің түрі 
Анықтамасы 
Сиэппи А.О. 
Тарасов В.А. 
(1972 ж.) 
Таңдаулы  жауаптары 
бар тест 
Берілген  жауаптардың  ішінен  дұрысын 
таңдау 
Конструкталған  жау-
апты тест 
Таңдалған 
нәтижесін 
жауаптар 
жолағына жазу 
Рысс В.Л. 
(1982 ж.) 
Алтернатива – тест 
Оқушыдан  берілген  екі  жауаптың 
біреуін таңдауын талап етеді. 
Көп таңдаулы тест 
Көптеген  берілген  нұсқалардың  ішінен 
дұрыс біреуін таңдауды талап етеді. 
 
 
Аванесов В.С. 
(1994 ж.) 
Бір дұрыс жауабы бар 
тест 
Орындаушы 
берілген 
нұсқалардың 
ішінен дұрысырағын таңдайды. 
Бірнеше  дұрыс  жау-
абы бар тест 
Орындаушы 
берілген 
нұсқалардың 
ішінен бірнеше (бір, екі, үш т.б.) дұрыс 
жауапты таңдауы тиіс.  
Ашық 
формадағы 
тест 
Орындаушы  дұрыс  жауапты  өзі  жазуы 
тиіс. 
Дұрыс 
тізбекті 
құрастыруға  арналған 
тапсырма 
Дұрыс тізбекті құрастыру. 
 
 
Майоров А.Н. 
(1996 ж.) 
 
 
Ашық  типті  тапсыр-
ма: 
1.  шектеулі  жауапты 
есеп 
Орындаушыдан  дұрыс  жауапты  жазу 
талап  етіледі:  1.  берілген  тапсырмаған 
орындаушының 
еркін 
жауабы; 
орындаушы  сұраққа  өз  бетінше  жауап 
беруі  тиіс,  бірақ  олар  шектеулі  болуы 
керек. 

 
111 
Жабық  типті  тапсыр-
ма: 
1.  альтернативті  жау-
апты 
2. бірнеше таңдау 
 
Бір  немесе  бірнеше  дұрыс  жауапты 
таңдау: 
1. берілген екі жауаптан таңдау; 
2. берілген бірнеше нұсқадан таңдау; 
3. орындаушы элементті дұрыс тіздекте 
орналастыру кажет. 
 
Носова О.Л. 
Фролова Т.Д. 
(2001ж) 
 
 
Болжам – тест 
Оқушыдан  ережелер  мен  анықтамалар-
ды  білуін  талап  етеді,  дұрыс  жауапы 
таңдауды  қажет  ететін  сұрақтардан 
тұрады. 
Графикалық тест 
Сызба  арқылы  орындалатын  тапсырма-
лар. 
Таңдаулы 
жауапты 
тест 
Берілген  жауаптар  ішінен  дұрысын 
таңдау 
 
Терембекова 
А.А. 
(2003 ж.) 
Толықтыруға 
және 
еске түсіруге арналған 
тест 
 
Таңдау тесті  
Берілген  жауаптар  ішінен  дұрысын 
таңдау 
Альтернативті тест 
Берілген  екі  жауаптың  ішінен  біреуін 
аңдау. 
Конструкталған  жау-
апты  тест 
Берілген нәтижесін жауаптар жолағына 
жазу.  
 
 
Гулидов И.Н. 
(2005ж) 
Жабық 
формадағы 
тест 
Берілген жауаптар ішінен дұрыс біреуін 
таңдау. 
 
Толықтыуға  арналған 
тест 
Орындаушыдан  өз  бетінше  жауапты 
алуды талап ететін тапсырма. 
 
Дұрыс  тізбекті  құруға     
арналған тапсырма 
Тесте  берілген  процестер  мен  істің 
тәртібін көрсетуді талап етеді.  
 
Тест  –  альтернатива,  тест  – көптеген  таңдау,  тест  –  болжам, 
таңдаулы жауапты тест – бұлардың барлығы жабық формадағы тест, 
себебі  бұлардың  барлығы  берілген  жауаптардың  ішінен  дұрысын 
таңдауды талап етеді.  
Жабық формадағы тестер көп танылып, пайдаланылуда. Мұндай 
түрдегі  тестердің  кеңінен  танылуы,  ол    мөлшері  көп  пайдаланушы-
ларға  арналған.  Ал  ашық  формадағы  тестерді  қолдану  кейбір 
қиындықтарды  тудырады.  Мұндай  түрдегі  тестерді  тексеруге 
негізінен  мамандар  талап  етіледі.  Бірақ  мектеп  сыныптарында,  кіші 
топтарда осындай тест түрін қолдану өте қолайлы. 
3.6.3. Тесттік тапсырмалар жүйесінің тиімділігі және беретін 
нәтижесі 
- 
оқу процесінде барлық оқушылар түгел тартылады; 

 
112 
- 
тексеруге  оқу  материалдардан  толық  қамтуды  қамтамасыз 
етеді; 
- 
аз уақыттың ішінде барлық оқушылардың білімін анықтауға 
мүмкіндік 
- 
береді; 
- 
оқушылардың  ойлау,  есте  сақтау  қабілетін  дамытады, 
жылдамдыққа тапқырлыққа дағдыландырады; 
- 
оқушылардың пәнге қызығушылығын, ынтасын артырады; 
- 
оқушылардың  жауаптарды  салыстырып,  дұрыс  жауабын 
таңдай білуге, 
- 
өз бетінше қорытынды жасай білуге дағдыландырады; 
Тестік жүйенің беретін нәтижесі қандай? 
Оқушылардың тақырыпты қалай меңгергендіктерін анықтауға; 
Оқушыларға  өтілетін  тақырыптардың  қандай  бөліктерінің  ауыр 
тиетінін білуге; 
Оқушылардың  оқуға  жауапкершілігін  арттырып,  олардың 
өздігінен жұмыс істеуге талпындыруға; 
Оқушылардың 
іскерлігін 
арттырып, 
дүниені 
тануға 
ұқыптылығын дамытуға; 
Ең  бастысы  тесті  құрастыру  қиын  да  көп  уақыт  алатын  жұмыс 
болғанымен,  ол  оқушы  білімін  тексерудің  тездігі  арқасында,  мұғалім 
еңбегін жеңілдетуге мүмкіндік береді. 
Жүйелі  жүргізілген  тест  жұмысы,  тестіленушінің  білімін, 
біліктілігін дұрыс бағалайды. 
Тест біліктілігі тестілеуге берілген уақытқа тәуелді. Сондықтан, 
тестілеудің ұзақтығын анықтап алу өте маңызды. 
Тест біліктілігі, сондай-ақ, тест ұзақтығына, яғни тестке кіретін 
тапсырмалар  мөлшеріне  тәуелді.  Егер  тым  ұзақ  болса,  оқушы  зейіні 
кеміп, тесттің сенімділігі азаяды. Теория бойынша тест ұзақ болса, ол 
сенімді  деп  есептеледі.  Ал  практика  1,5  сағатқа  арналған  тестілеу 
тиімді екенін көрсетеді. 
Тест  сұрақтарын  құрастыруда  әрбір  сұраққа  1  ұпай  берген 
дұрыс, себебі айталық мынау сұрақ қиындау екен деп оған 2,3,4 ұпай 
бергенмен  оның  жауабын  білетін  бала  үшін  әділ  ұпай  берілгенімен, 
жауапты  білмейтін,  кездейсоқ  жауапты  таңдай  салған  бала  үшін 
ақиқат бағалаудың қатесі өсе түседі. 
Практикада  оқушының  өз-бетімен  жұмыс  жасауын  әр  түрлі 
деңгейде ұйымдастыруға болады. Тест мазмұнын түсіндіргеннен кейін 
әр  бір  оқушы  өз  қабілетіне  қарай  деңгейлік  тестілерді  өзі  таңдауына 
ерік  беріледі.  Осы  мезгілде  группада  деңгейлік  топ  құрылып,  жұмыс 
басталып  кетеді.  Тест  жауапкершілігін  алған  оқушы  әр  бір  сұрақтың