92
қана жеке сынақ емес, ойланып жасалған, бақылаудың басқа
нысандарымен келісілген сынақтар жүйесі де береді.
Өздік жұмыс информатика сабағының білімін тексеру бойынша
бақылаудың көптеген қалыпты нысандарының бірі болып табылады.
Өздік жұмыстың ерекшелік сипаттамасы, сабақтағы тапсырмаларды
оқушының оқытушының көмегімен және басқару нұсқауларымен
емес, өздігімен орындауында болып табылады. Оқушы өзінің
жіберетін уақытын есепке ала отырып, тапсырманы орындау үрдісінде
өзінің іс-әрекетін өз бетімен жоспарлап, жұмысының нәтижесін
бағалауы керек. Өздік жұмыс кез келген жас шамасында, сонымен
бірге білімді бақылау өткен материал бойынша ғана емес, жаңа
тақырыпты оқып үйренгенде де жемісті түрде пайдаланылуы мүмкін.
Бағалау технологиясы – баға қою бойынша және (немесе) сапалық.
Ұйымдастыру тәсілі бойынша - өздік бақылау және оқытушының
бақылауы.
Жазбаша бақылау жұмысы – оқушылардың жазбаша түрде
орындайтын тапсырмалары және (немесе) есептерінің тізбесінен
тұрады. Осындай бақылау жұмысы талдауды, пайымдауды,
негіздемені, құрылымын және т.б. талап ететін сұрақтардан тұрады.
Бағалау технологиясы – баға қою бойынша. Ұйымдастыру тәсілі
бойынша - оқытушының бақылауы.
Пікірсайыс
–
ауызша
да,
жазбаша
да
нұсқамен
ұйымдастырылуы мүмкін, сауал қою, әңгімелесу, байқау немесе
рецензиялау әдістерін бірлестіре отырып пайдаланылады, ал, бағалау
үшін оқытушының сараптамалық қорытындысының негізінде сапалық
технология қолданылады.
Байқау – оқытудың барлық кезеңдеріндегі іскерлікті, дағдыны
қалыптастыру және жұмысты қабылдау кездеріндегі негізгі бақылау
нұсқасы болып табылады. Байқау, негізінде, машықтандыру
сабақтарында қолданылады. Бағалау үшін баға қою және сапалық
технология қолданылады, бақылауды оқытушы жүзеге асырады және
өзаралық бақылау пайдаланылады. Бақылауды ұйымдастырудың әр
түрлі нысандары ұсынылады, олар ақпаратты тасымалдаушылар
бойынша электрондық және қағаздық болып бөлінеді. Тестік
бақылауларды дайындау үшін кез келген дайын сабақты пайдалануға
болады немесе оқушыларға тестті дайын күйінде ұсынуға болады.
Уақытша, ресурстық және басқа да шектеуліктерге қатысты, сонымен
қатар, мұғалімнің де өзінің жеке таңдамаларымен бірге, осы екі
нұсқаны да пайдаланудың мәні зор деп айтуға болады.
93
3.1.2. Бақылаудың функциялары және түрлері
Бақылау және оқушылардың білім бағасы дидактикалық
сұраныс бойынша бірнеше функцияға бөлінеді:
Коррекциялы бақылау функциясы – кері байланысты
ұйымдастырады «оқытушы-оқушының».
Бақылаудың оқыту функциясы – тексеру процесінде
оқушылардың білім деңгейі, материалды жаңғырту кезеңінде
байқалады.
Білім беру функциясы. Тексеру, бақылау, есепке алу оқытудың
тығыз байланыстағы құрамдас бөліктері болып табылады, олардың
мақсаты білім деңгейін анықтау, белгілеу ғана емес, білім алуға ықпал
ету, қателіктерді түзету, бұдан әрі жылжуына жәрдемдесу.
Ынталандыру фунциясы білім беру фунциясының логикалық
жалғасы мен қосымшасы сияқты, бақылау оқушы әрекетінің шырқын
бұзбай, керісінше, жаңа мақсаттарға, оқу мен дамудың жоғары
деңгейіне жетуде сенімділік ұялатуын қамтамасыз етуі тиіс.
Талдау-коррекциялау функциясы мұғалімнің педагогикалық
рефлексиясымен, өзін-өзі талдау, жоспарлауды жетілдіру және
оқытуды ұйымдастыруымен байланысты.
Тәрбиелеуші және дамытушы функция өзін-өзі баламалы
бағалауды, жауапкершілікті, ұмтылысты, шығармашылық қатынасты,
өзін-өзі ерікті бағыттауды, өз қабілеттерін дамытуға деген
ұмтылысты, білім алу кезінде кеткен кемшіліктерді уақытылы
анықтау және мінез-құлықтың басқа да әлеуметтік құнды қабілеттері
мен қасиеттерін қалыптастырумен байланысты.
Бақылаушы функция жетістік деңгейін белгілеуді, оның
нормалар мен стандарттарға сәйкестігін, сондай-ақ даму және білімді
игеруде жоғары деңгейге жетуді қамтамасыз етеді.
3.1.3. Бақылаудың негізгі түрлері
Қазіргі бақылау жүйесінде білімді тексеріп бағалаудың
(диагностикалаудың) алуан түрі қолданылады.
Уақытша фактор бойынша бақылаудың келесі түрлерін бөліп
қарауға болады: алдын ала (кіріспе, қорытынды, алдын ала), ағымдық,
кезеңдік
(тақырыптық,
сатылы,
аралық)
және
қорытынды
(емтихандық).
Алдын ала бақылау оқу басында оқушылардың білімдерін,
ептіліктері мен дағдыларын, сондай-ақ даму деңгейін анықтауға
арналған бақылау. Көбінесе оқу басында немесе жаңа тақырыпты
(бөлімді) оқыту алдында қолданылады. Сыныпқа жаңадан келген
оқушыларға да қатысты пайдаланылады.
94
Ағымдық бақылау – бұл оқушылардың білімдері, ептіліктері
мен тәжірибелік дағдыларын жүйелі тексеру, әдетте оқу барысында
қолданылып, көптеген құрама сабақтардың маңызды бөлігі болып
табылады. Білімнің, ептіліктер мен дағдылардың, практикалық
әрекеттің қалыптасу деңгейін, тереңдігін, беріктігі мен толықтығын
дәл анықтауға мүмкіндік береді. Мұғалім бұл жағдайда ағымдағы оқу
материалын тексеріп қана қоймай, өткен тақырыптардан алған
білімдерін қайталауды қамтамасыз етеді. Ауызша сауалнама, жазбаша
тексеру жұмыстары, фронталды әңгімелесу түрінде жүзеге асырылады.
Кезеңдік бақылау – үлкен бағдарламаны немесе ұзақ мерзімді оқу
кезінде алған білімдерін ағымдағы бақылау бағаларын ескере отырып
бағалау. Бақылау жұмыстары, әңгімелесу, сынақтар немесе тестілеу
түрінде өткізіледі.
Қорытынды бақылау оқытудың соңғы нәтижелерін анықтауға,
бұдан әрі оқуды қамтамасыз ететін даярлықтың қажетті көлемін
белгілеуге арналған. Курстың немесе белгілі бір оқу кезеңі (тоқсан,
жартыжылдық, семестр, оқу мерзімінің соңы) аяқталған кезде өткізіледі.
Оның түрлері – сынақтар, рефераттарды, курстық және дипломдық
жұмыстарды қорғау, ауыспалы немесе бітіру емтихандары.
3.1.4. Үздіксіз бақылау моделі
Бақылау жүйесін ұйымдастыру кезінде толықтық және
жанжақтылық, тұрақтылық және жүйелілік, объективтілік және
валидтілік
есепке
алынады.
Бақылау
оқу
үрдісін
құрастырушыларының бірі болып табылатындықтан, ол оның негізгі
атқаратын қызметтерін, мысалы, білім беру, тәрбиелеу және дамыту
жақтарын ашып көрсетуі керек. Осы талаптарға дифференциялық
тәсілді,
функциялық
өзін-өзі
бақылаудың
дамуын
және
пайдаланылуын қосуға болады.
Толықтық пен жан-жақтылықпен – оқу бағдарламасына
енгізілген дайындық деңгейінің талаптарын есепке ала отырып,
барлық тараулар мен тақырыптар бойынша өздік және бақылау
жұмыстарын, тексеру кешендерін жасау қамтамасыз етіледі.
Тұрақтылық және жүйелілік – оқытудың барлық кезеңдерінде
мерзімділік пен үздіксіздіктің сақталуымен байланысты болады.
Объективтілік және валидтілік бақылау жүйесінің негізгі
сипаттамасы болып табылады, олар арқылы бақылау кезінде алынған
ақпараттың растығы дәлелденеді және сапалық кепілдік беріледі.
Бақылау үрдісінде терминдерді, қағидаларды және түсініктерді,
тұжырымның мәнін, ғылыми білімділікті және жаңалық ашуды түсіну
және меңгеру бойынша тексерулер, сонымен қатар, машықтандыру
Достарыңызбен бөлісу: |
