М. Е. Лобашев к. В. Ватти

Алдыңғы үр-пақтағы мейозда ажырап кеткен гомологиялық хромосомалар кариогамия 
нәтижесінде  зиготаның  бір  ядросына  қайтадан  бірігеді.  Жыныстық  көбеюде 
хромосомалардың диплоидты жиынтығы осылай калпына келеді. 
Өсімдіктердегі 
ұрықтану. 
Өсімдіктердегі 
үрықтаиу 
процесі 
негізінен 
жануарлардағыларға ұқсас, дегенмен бірқатар ерекшеліктері де бар. 
Бұрын  айтылғандай,  ёкі  спермия  түзілумен  микрогаметогенез  аяқталады,  ол  екі 
спермия  нетозаң  дәнінде,  немесе  тозаң  түтігінде  тозаң  дәиінің  өсуі  кезінде 
қалыптасады.  Тозаң  түтігі  өсіп,  ұрық  қалтасыыың  микропилесіне  дейін  жетеді  де 
жұмыртқа аппаратымен — жұмыртқа клеткасымен  және синергидтер- 
 
19-сурет. Өсімдіктегі қос қабат ұрықтану схемасы: 
1
—  тозяң  түтігінің  ұрың  ңапшығына  енуі; 
2
—■  тозаң  түтігіндегі  заттың 
ұрықтапшыныға  құйылуы; 
3
—  ұрықтанғаннан  кейінгі  ұрынапшығы  мен  түйіседі  (19-
сурет, 
1). 
Тозаң түтігінің ұшы синергидтермен түйіскеннен кейін  
тозаң  түтігі  жарылады  да  синергидтер  бүлініп  ыдырап  кетеді.  Тозаң  түтігімен 
жүріп,  жылжып  келе  жатқан  генеративті  екі  ядро  —  спермиялар  —  түтік  өсе  түсіп, 
жарылғаннан кейін, оның барлық заттарымен бірге ұрық қалтасының ішіне құйылады 
(19-сурет, 
2). 
Ұрық қалтасына енген екі  спермияның  біреуі  жұмыртқа  клеткасының 
гаплоидты ядросымен қосылып бірігеді (19-сурет, 
3). 
Спермия ядросының жұмыртқа 
клеткасы ядросымен қосылып бірігуі өсімдіктердегі нағыз ұрықтану болып табылады. 
Ұрықтанған  жұмыртқа  клеткасында  —  зиготада  —  хромосомалардың  диплоидты 
жиынтығы қалпыыа келеді. Зиготадан түқым ұрығы өсіп-жетіледі. 
Өсімдіктерде  де,  жануарларда  да  спермиялар  ұрық  қалтасына  кірер  алдында 
аналық ядро әр түрлі стадияда болуы мүмкін, ал кариогамия мейоз аяқталғаннан кейін 
ғана орындалатынын атап өту қажет. 
Жабық  түқымды  өсімдіктер  тұқымында  ұрықтан  өзге,  эмбриональдық  қосымша 
орган  — 
эндосперм 
өсіпжетіледі,  ол  үрықтың  азық  қоры  болып  табылады. 

Эндоспермнің  дами  бастауы  екінші  рет  ұрықтанудан  басталады.  Тозаң  түтігіндегі 
екінші  спермия  ұрық  қалтасына  түскен  соң,  ұрық  қалтасындағы  орталық  клетканың 
диплоидты  ядросымен  қосылып  бірігеді.  Бүл  кезде  хромосомалар  саны  үш  есе  көп 
клетка  түзіледі:  оның  құрамында  аналық  организм  хромосомаларының  екі  есе 
жиынтығы және аталық организм хромосомаларының бір есе жиынтығы болады (19-
сурет, 
3). 
Бір спермияның жүмыртқа клетка-сымен, екінші спермияның орталық клетка 
ядросының  құйылып  қосылуын 
қосарынан  ұрықтану 
деп  атайды.  Қосарынан 
ұрықтануды 1898 жылы біздің отандасымыз С. Г. Навашин ашты. 
Жануарлар  мен  өсімдіктердегі  ұрықтану  процесінін,  жалпы

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: