М. Е. Лобашев к. В. Ватти

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	242/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 238 239 240 241 242 243 244 245 ... 275

Lobashev

Медициналық-генетикалық
консультациялар.
Медициналық
генетиканың  тағы  бір  игі  міндеті  —  генетикалық  консультация  беру,  бұл
нұсқау  даму  кезінде  тұқым  қуалайтын  немесе  туа  пайда  болатын
бұзылыстардың көрінуін алдын ала болжауға көмектеседі.
1883 жылы ағылшындық натуралист Ф. Гальтон «жақсы босану» немесе
«жақсы  туу»  туралы  ілімді
евгеника
деп  атауды  ұсынды.  Ол  адамдарды
жақсарту  белгілі  бір  некені  қолдап,  ал  снді  біреуін  тежеп  отыруға
байланысты болады деп санады.
Үстіміздегі  ғасырдың  20—30-жылдарында  прогресшіл  жұртшылық
арасында евгеникаға мүлде қарсы болу орын алды. Мү-ның себебі фашизм
соғыс  пен  халықтарды  тонауды  ақтау  мақсатында  өзінің  идеологиясының
негізіне  нәсілдік  теорияны  алған  болатын.  Нәсілдік  теория  белгілі  бір
нәсілдердің  және  халықтардың  басқаларға  қарағанда  рухани  және
интеллекту-алды
артықшылығы
болады
және
ол
артықшылық
генетикалық  қамтамасыз  етілген  деген  мүлде  қате  түсінікті  негізге  алады.
Ол  ол  ма,  бүл  теория  материалдық  және  әлеуметтік  теңсіздіктің  себебі
кедей таптардың генетикалық толық бағалы еместігінен деп те санайды.
Шын мәнінде жер шарындағы адамзаттың анатомиялық, физиологиялық
және  интеллектуалдық  жағынан  алғандағы  қа-сиеттері  мен  белгілерінің
түқым  қуалай  өзгеру  резерві  біркелкі  болады.  Бүл  адамның  шығу  тегінің
монофилетті  болғандығымен  түсіндіріледі;  цивилизацияның  және
қоғамдық өндірістің дамуы бастамасынан бері қарайғы кезеңде өмір сүрген
адам үрпақта-ры тым аз, демек адамдардың интеллектуалды қасиеттерінде
ірі  генетикалық  айырмашылықтар  орын  ала  қоятын  уақыт  бол-ран  жоқ;
цивилизацияның  дамуына  қарай  панмиксия  барған  сайын  өсті  және
изоляттар  саны  азайды.  Соның  ішінде  европа  халықтары  панмиксиялық
популяцияға  жатады  және  осыған  орай  олардың  арасында  оқшауланған

популяцияның — нәсілдің болу мүмкіндігі шамалы. Мүны тарихтың өзі де
дәлелдеп  отыр:  кластық  қоғамның  дамуы  барысында  әрбір  ұлт  пен
мемлекеттің  ішінде  кедей  таптар  талай  рет  үстем  тапқа  айналып  өзінің
генетикалық толық бағалы екендігін дәлелдеп отырды.
Терісінің  түсінде,  шашының  формасында,  дене  мен  бас  сүйек
қүрылысында  байқалатын  өзгешеліктер  жекелеген  тендер  бо-йынша
кездесетін  генетикалық  дрейфтің      нақты  көрінісі  ғана,бірақ  ол  тұтас
генотиптің  көрінісі  емес.  Бұған  түрлі  нәсілдер  арасындағы  метистердің
бәрінің  де  үрпақ  беретіні,  кариотипте-рінің,  қан  топтарының  толық
ұқсастығы,  бас  миының  құрылы-сының  және  басқа  белгілерінің  ұқсас
келетіні дәлел болады.
Сонымен  нәсілдік  теория  үшіи  ешбір  генетикалық  негіз  бол-ран  емес
және болып отырған жоқ.
Адамзат  қоғамының  денсаулығын  жақсарту  үшін  санитарлық-ағарту
шараларын жүзеге асыру керек, олар анатомия, физиология лоне адамның
түқым  қуалаушылығы  жөніндегі  бі-лімді  тереңдете  түседі  және  тұқым
қуалаушылықтарында ауыр ақаулары  бар  семьяларды бала  туу  мәселесін
дұрыс шешуге, сонымен бірге ондай балалардың ауруларының алдын алу
мен  емдеу  шараларын  алдын  ала  белгілеуге  және  Іске  асыруға  себін
тигізеді.
Қазіргі  кезде  медициналық-генетикалық  консультациялар  берумен
қатар
пренатальдыщ  диагностика
саласындағы,  яғни  баланың  ана
қүрсағында  жатқан  кезінде  тұқым  қуалайтын  ауруларды  жедел  және
гетерозиготалылықты  анықтау  бағытын-дағы  зерттеулер  өте  жедел
қарқынмен  өрістей  түсуде.  Бірнеше  ондаған  қатты  ауруларды  анықтауда
практикалық  табысқа  қол  жетті.  Бүлар  ең  алдымен  хромосомалық
аурулар және белгілі бір ферменттердің ақаулары болуымен байланысты
кездесетін аурулар.
* * *

Сонымен,  адамның  биологиялық  тағдыры  (аурусырқатты  жеңуі  және
өмірін ұзартуы), оның әлеуметтік тағдыры сияқты, оның өз қолында болып
отыр.
IX бөлім

Селекцияның генетикалық негіздері

Генетика  селекцияныц  теориялық  негізі  болып  табылады.  Сонымен
бірге  селекцияның  өзіндік  мақсаты,  зерттейтін  тақырыбы  мен  әдістері
болады.  Селекция  қоғамның  ендіргіш  күштерінің  даму  деңгейіне  лайық
келетін  мал  тұқымдары  мен  өсім-дік  сорттарын  жетілдіру  мен  шығарудың
теориясын  және  әдісте-рін  жасайды.  «Селекция»  деген  сөзді  аударғанда
«сұрыптау» деген мағына бергенімен оның мазмұны тек қана сұрыптаумен
шектелмейді. Селекцияныц мақсаты жануарлардың тұымын, өсімдіктердің
сорттарын  және  микроорганизмдердің  штаммала-рын  шығару  және
жетілдіру, үй жануарларымен қолдан өсірі-летін өсімдіктер эволюциясының
заңдылықтарын зерттеу. Н. И. Вавиловтың айтуынша,  селекция дегеніміз
адам басқара-тын эволюция.
Казіргі кезде жер  шары халқының жедел қарқынмен өсуіне байланысты
селекцияныц  алдына  ерекше  міндеттер  қойылып  отыр.  2000  жылға  қарай
Жер  бетіндегі  халық  екі  есе  көбейіп  6—7  млрд.  адам  болады  деп
есептелінуде.  Бұл  жағдайда  азық-түлік  ресурстарын  молайту,  егістік  жер
көлемін  ұлғайту,  ауыл  шаруашылық  жануарлар  санын  көбейту  арқылы
емес,  әсірудің  және  бағып-күтудің  индустриялы  жағдайларына
бейімделген ерекше жоғары өнімді есімдік сорттарын, мал тұқымдарын жә-
не микроорганизмдер штаммаларын қысқа мерзімде шығару негізінде ауыл
шаруашылығын  неғүрлым  тез  интенсификация-лау  арқылы  мүмкін
болады.

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 238 239 240 241 242 243 244 245 ... 275