Қозу түрлері және Орталық жүйке жүйесі. Орталық жүйке жүйесінің қозуды

I.  Жүйке  орталығында  қозу  бір  бағытта,  яғни  сезімтал  нейроннан  аралық  нейронға, 
одан  әрі  қозғалтқыш  нейронға  өтеді.  Бұл  үшін  қозу  түйіспеден  өтерде  алдымен 
түйіспеге дейінгі мембранадан медиатор бөлінуі, соңғысы одан кейінгі мембранадағы 
қабылдағыштармен  әрекеттесуі,  осының  нәтижесінде  түйіспеден  кейінгі  қоздыру 
потенциалы пайда болады. 
II. Қозу әр түйіспеде 0.2-0.5 мс кідіріп, жүйке орталығынан баяу өтеді. 
III. Жүйке орталығын үздіксіз тітіркендіру арқылы оның ет және жүйке талшықтарына 
қарағанда  тез  қажитыны  анықталды.  Бұл,  біріншіден,  түйіспелерде  медиатор 
мөлшерінің,  екіншіден,  нейрон  денесіндегі  қуат  қорының  азаюынан,  үшіншіден, 
нейрондарға оттегі жетіспеуінен (гипоксия) болады. 
IV.  Қозудың  бастапқы  толқыны  жүйке  орталығында  баяу  өтсе,  келесі  толқыны 
жылдамырақ  өтеді.  Бастапқы  қозу  келесі  қозудың  өтуін  жеңілдетіп,  жүйке 
орталығында  із  қалдырады,    қысқасы,  бастапқы  қозу  келесіге  жол  салады,  сөйтіп 
оның  өтуін  жеңілдетеді.  Қалған  іздің  ұзақтығы  әркелкі.  Қозу  ізі  қысқа  яғни  тез 
жойылатын болса, түйіспедегі әрекеттік қосылыстарға байланысты болғаны: қозыдың 
өтуін  жеңілдететін  із  біріншіден,  түйіспе  лабилдігінің  жоғарылауынан,  екіншіден, 
ондағы  медиаторлардың  ыдырауының  баяулауынан.  Қозу  ұзақ  сақталса  тұрақты  із 
қалдырады. 
V.  Жүйке  орталығында  қозудың  жиілігі  мен  күші  тітіркендіргіштердің  жиілігі  мен 
күшіне    тең  бола  бермейді.  Жүйке  тітіркендіргіштеріне  жауап  ретінде  жүйке 
орталығында  көптеген  қозу  толқындары  пайда  болады.  Сондықтан  жүйке  орталығы 
шеткі  ағзаларға  ешқашан  жеке  дара  серпініс  жібермейді,  керісінше  сол  орталықтан 
ағзаларға буда буда болып шыққан серпіністер барады. 
VI.  Тітіркендіргіш  әсеріне  қарағанда  оған  қайырылатын  жауап  (рефлекстік  әсерленіс) 
уақыты  жағынан  әлдеқайда  ұзағырақ.  Қабылдағышты  тітіркендіру  тоқтағанымен 
жүйке  орталығында  қозу  көпке  дейін  тоқтамайды.  Бұл  үрдіс  тітіркенуден  кейінгі 
әрекет  деп  аталады.  Қозған  нейроннан  шыққан  қозу  аксон  арқылы  айналасындағы 
нейрондарға  жайылып,  олардан  алғашқы  қозған  нейрондарға  қайтып  оралады  да 
қозу  үрдісін  одан  әрі  жалғастырады.  Осындай  нейрондар  арасындағы  сақиналық 
байланысты 

жүктеу 8,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: