Морф сессия (НС)


 Иіс сезу мүшесінің гистофизиологиясы



жүктеу 8,23 Mb.
Pdf просмотр
бет13/297
Дата06.02.2022
өлшемі8,23 Mb.
#37359
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   297
2 курс,Сессия НЕРВ

3. Иіс сезу мүшесінің гистофизиологиясы
Иіс сезу анализаторы - негізгі және вомероназальді бөліктерден түрады. Бұлардың әр 
қайсысы  үш  бөлікке:  шеткі  (иіс  сезу  мүшесі).  аралық  (өткізгіш  жолдары),  орталық 
(гиппокампта орналасқан) болып бөлінеді. 
Иіс  сезу  бөлігіне  (or  olfactus)  мұрын  сүйегінің  астын  және  мұрын  пердесінің  бетін 
тыстап жатқан кілегейлі қабықтың сезімтал аймағы жатады, Иіс сезу аймағының түсі 
респираторлы  бөлігіне  қарағанда  ерекшеленген  -  сары  түсті  болып  келеді. 
Вомероназальді  (Якобсонов)  бөлігінің  түрі  жұп  эпителиальді  түтікше  түрінде  болып 


келген,  түтікшенің  бір  ұшы  түйық,  ал  екінші  үшы  мұрын  куысына  ашылады,  Адамда 
бұл  мүше  мұрын  пердесінің  1/3  алдыңғы  бөлігінің  дөнекер  тінінде  орын  алады 
(сошник пен шеміршек перденің арасында). 
Дамуы.
  Ұрықтың  бас  бөлігіндегі  эктодермасының  алдыңғы  жуанданған  жері 
плакодтан  дамиды.  Төрт  айлық  адам  нөрестесінде  (иіс  сезу  шүңкырында  )  тіректік 
жәие нейросенсорлы эпителиоциттер пайда бола бастайды. 
Құрылысы.
  Негізгі  иіс  сезу  мүшесінің  шеткі  анализаторы  қалыңдығы  60-90  мкм  кеп 
қатарлы  эпителийден  тұрады.  Бұл  эпнтелийдің  құрамында  иіс  сезу  нейросенсорлы, 
тіректік  және  базальды  жасушалары  болады.  Эпнтелий  қабаты  базальді  мембранаға 
бекінген.  Эпителийдің  мұрын  қуысына  караған  беткейі  үнемі  кілегейлі  секретпен 
суланып  тұрады.  Нейросенсорлы  немесе  рецепторлы  иіс  сезу  жасушаларының  шеткі 
бөлігінде  (апнкальді)  қысқа  дендриттері,  ал  базальді  полюсінде  аксоны  болады. 
Адамдарда мүндай жасушалардың саны алты миллиондай болса. ал иттерде 225 млн. 
Иіс  сезу  жасушаларының  шеткі  бөлігіндегі  талшықтарының  (дендрит)  ұшы  түйреуіш 
тәрізді  жуанданып  (clava  olfactoria),  бұдан  10-12  иіс  сезу  кірпікшелері  шығады.  Бұл 
кірпікшелер  құрамында  шеткі  9-жұп,  2-орталық  ,  базальді  деиешіктен  шыққан 
фибриллалары  бар.  Кірпікшелер  тітіркеніп  иіс  беретін  заттардың  молекулаларына 
антенна сияқты қозғалыс қимыл береді. Нейросенсорлы жасушалардың ядросы ашық 
түсті,  құрамындағы  1-2  ядрошығы  жақсы  байқалады.  Жасушалардың  базальді 
полюсінен тараған аксондардан құрамында 20-40 миелиисіз нерв талшықтар бар шіс 
сезу нерві түзеді (fila olf). Бұл нерв талшықтары тор сүйегі арқылы ніс сезу тәмпешігіне 
бағытталады. (44- сурет). 
Тіректік  жасушалар  -  көпкатарлы  болып  орналасып,  ніс  сезу  жасушаларыиың 
арасынан орын алады. Тіректік эпнтелиоциттердің апикальді полюсінен биіктігі 4мкм 
болатын микробүрлер шығады. Бұлардың метаболизмдік қызметі жоғары, апокринді 
секрециялық  қызмет  те  атқарады.  Тіректік  жасушалардың  цитоплазмасыида  сары 
түсті пигменті болғандықтан жалпы иіс сезу аймағы сары түске ие. 
Базальді  эпителиоциттері  (жасушалары)  цитоплазмалык  өсінділермен  базальді 
мембранаға бекінеді. Бұл эпителиоциттер көбіне регенерациялық қызмет атқарады. 
Вомероназальді  мүшенің  эпителиі  рецепторлы  және  респираторлы  больп  бөлінеді. 
Рецепторлы  эпителиі  ніс  сезу  эпителніне  ұксас  болып  келген,  тек  айырмашылығы 
апикальді  полюсіндегі  кірпікшелері  қозғалмайды.  Иіссезу  мүшесінің  аралық  немесе 
өткізгіш  жолдары  құрамында  20-40  шақты  миелинсіз  талшықтары  бар  иіссезу 
(аксондар)  нервінен  тұрады.  Бұларды  леммоциттер  қоршайды.  Иіс  сезу  жүйесінің 
орталық бөлігі - мн қыртысындағы аппокамп немесе гиппокамп сайында орналасқан. 

жүктеу 8,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   297




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау