T irin ,
тэж1рибелш
гы лы м ретш де дами бастады. Еы лы м ны ц осы саласына
эксп ерим ента туцгы ш ен й зген HeMic гулам асы В .Вундт
(1838-1920 ж .ж .) болды.
П си хо ло ги я гы лы м ы н ы ц тарихы да 6ipiHe-6ipi цара-
ма-карсы ж огары да аталган eKi багы тты ц у з д ж й з ой-
niKip, талас-тартысына толы . М эселен , ер т е д е т грек ой-
ш ы лдары ны ц 6ipi Д ем окрит (б.з.д. 460-370 ж .ж .) со л
кезд щ езщ це-ак жанды (психика) отты ц атомдарындай
ц о зга л м а лы цасиет деп тусшд1рд1. О л ж ан н ы ц м э ц т
емест1г1н, оныц ecin, euiin отыратындыгын айтып, мате-
ри али стж туж ы ры м жасады. С ол заманны ц eKiHmi 6ip
ой ш ы лы , идеалист П ла тон (4 2 7 -3 4 7 ж .ж .), Kepicm m e,
жан м э ц п элм ей д !, эшпейдо деп туж ы ры мдады .
П с и х о л о г и я н ы ц м а ц ы з ы ж эн е о н ы ц м1ндеттер1
Е ы лы м ретш де п си хологи ян ы ц м1ндет1 - психика
лы к эм1рдщ
Herieri
зандарын зерттеу. Б у л зацдарды 6Lny
14
ep6ip адамга кажет. Психологияны зер салып зерттеген
адамнын, цай-цайсысы болса да езш щ к у п т жене осал
жацтарын кере бшед1, езш-ез1 тербиелеп, жаксы касиет-
терш жетщгцруге, кемшшштерш жоюга мумкшдш ала
ды. Психологияны уйренш бшу - адамга ецбек жене оку
1стершде тийзер кемеп мол. Ой-ерекетш жаксы тусшу-
ге, еске сактауга, зешн аударуга жол ашып бередь Адам
ныц психикалык eMipiH бейнелейтш едебиегп, тшдо, та-
рихты жене баска когамдык гылымдарды зерттеп бшуде
психологияныц мацызы зор{ Балалардыц психикалык
ерекшелштерш бшмешнше, оларды ойдагыдай окытып
тербиелеуге болмайды. Жалпы психологиямен катар пси-
хологиялык гылымныц жеке салалары да болады. Муга-
Л1мдер мен тербиешшер ушш, бала жене педагогикалык
психологияны бшудщ мацызы зор. Педагогикалык пси
хология оку-тербие жумысы процесшде балалардыц пси-
хикасын зерттеумен шугылданады. Ол окушыларды ой
дагыдай окытып тербиелеудац психикалык шарттарын
зерттейдь
Психологияныц, ecipece, мугал1мдер ушш мацызы зор.
Анатомия мен физиологияны женд1 бшмейтш дер1гердщ
жумысы кандай перменйз болатын болса, психология
ны бшмейтш мугаламнщ де окутербие саласындагы ецбе-
ri нетижел1 болмайды. Осы жайды Украинаныц аса кер-
нектапедагогы, психолог А.С. Макаренко (1888-1939 ж.ж.)
б1зге талай рет ескерген болатын. Рылыми-техникалык
прогресс ел1м1зде осы гылымныц удайы дамуына ерек
ше ыкпал жасап келед1. Кецес психологтары, ecipece
оку-агарту, тал1м-тербие меселелершщ кептеген кырла-
рына замана талабына сай зерттеулер журйздо. Мэселен,
теменп сынып окушылары окудыц жаца жуйесше кепп-
руде психологтар (Л.Б . Занков, В.В. Давыдов, Д.Б. Эль-
конин, т.б.) елеул1 ецбек й щ р д ь Психологияныц сали-
калы проблемалары Мескеу, Киев, Тбилисидеп гылы-
ми-зерттеу институттарында, университеттер мен педин-
ституттардыц арнаулы кафедраларында зерттелуде, осы
гылым саласындагы уздак гылыми ецбектер1 ушш C.JI. Ру-
бинштейнге 1940 жылы, Соколянский мен Мещеряков-
15
тарга 1980 ж ы лы М е м лек еттж сы йльщ тар берш дь Е л Ь
м1зде пси хологи я кадрлары кептеген университеттерде
даярланады. 1957 ж ы лдан бастап психологтардын, Бук1л-
одацтьщ цогамы ж ум ы с icTefli. Диссертацияльщ зерттеу-
лер yniiH пси хологи я гы лы м ы н ы ц кандидаты, докторы
деген арнайы гы лы м и атацтар берш едь
П с и х о л о г и я н ы ц эд1стер1
П сихологияда колданатын эдостер эр турл1 болады. Ба-
цы лау, эксперимент, э ц й м е л е у едкй адам кы зм етш щ нэ-
тиж есш зерттеу болы п табы лады.
Б а к ы ла у - психологияда кец тараган эдос. Зерттеупп
баска адамныц
ic-epeKeTiH,
оныц м ш ез-к улк ы н , психи-
касын, козгалысын, сейлеген сезш ж оспарлы турде бакы-
лайды . А дам н ы ц м ш ез-к улк ы н дурыс тусш е б1лудщ де
мацызы зор. М ы салы окуш ы ны ц бет-элпетш е ден коя бе-
ру д щ керег! ж ок. К ейде окуш ы зер с алы п отырган адам
ны ц кейш нде болады , а л ш ынында о л м угал1м нщ айтып
жатканы н тыцдамай отырады. Сондыктан балаларды ц
жай куш н 6Liy уш ш , оларга зер салы п карау жеткипкс1з,
баска эд1стер сураулар коюды к олд ан у керек.
Баланыц ic-epeKeTiH сабак устщ це сыныптан тыс окып
уйренуде уй imi жагдайында унем1 бакы лау жасай оты
рып, мугал1м оныц окуга, ж олдастарына, езш е ж эн е у л
кен адамдарга карым-катынасыныц кандай ек ен д М н 61-
лед i. Окуш ы га бакы лау ж асау аркы лы оныц темперамен-
й н , м ш езш , кабш етш бш уге болады.
Тэж1рибе. Еылыми-зерттеу ж у р п зу д е эксперименттш
эд1стщ маш - сы н алуш ы га зерттеуге каж ет психикалы к
процест1 э д е ш ж а са та д ы . М э с е л е н , м етш д1 д ур ы с
TyciHin, игеруде оны ок уд ы ц к о ла й л ы ш апш ацды гы н
б !л у ym iH, б е л г Ш 6ip е ц й м е ш 6ip топтагы балаларга 3
минутта, сол узшдш1 ек ш пп топтагы балаларга 5 минут-
та, ym iH m i топтагыларга 7 минутта окы ты лды . Bip катар
тэж1рибе ж асауды ц н е г Ы н д е о к у м атериалы н ж аксы
TyciHin, есте сактау ym iH окуды ц орташа каркыны дурыс
деген коры ты ндыга к е л д ь
16
Теэшрибенщ 2 Typi болады:
1. Зертханалык тояйрибе
2. Табиги тэж1рибе
Арнаулы аспаптар колданылып жасалган твж1рибе
зертханалы к тэж
1
рибе
деп аталады. Меселен, Tepi сезпш-
Достарыңызбен бөлісу: |
