« Қызыл кітап » және оның рөлі

 
84
 
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ 
ПРОБЛЕМАЛАРЫ
  
Оқу құралы
 
 Ғылым  мен  техниканың  дамуыны  байланысты    жер 
бетіндегі  табиғаттың  бүлінуі,  экологиялық  зардаптардың 
әсерінен  табиғи ландшафттардың жасанды ландшафттарға 
айналды.  Осыған  байланысты  жер  бетінде  табиғатты  
қорғау,  табиғат  ресурстарын  тиімді  пайдалану,  табиғат 
байлықтарын  болашақ  ұрпаққа  тиімді  жеткізу  мәселелері 
қалыптасты және дамыған мемлекеттерде табиғат қорғауға   
басты  назар  аударды.  Кейбір  мемлекеттерде    қорықтар, 
ұлттық      саябақтар  құрылған.  Алғаш  рет  1948  жылы 
«Халықаралық  табиғат    қорғау    ұйымы»  құрылды. 
Ұйымның  мақсаты  дүние  жүзіндегі    сиреп    немесе   
жоғалып    бара  жатқан      аң  мен  құстарды  және 
өсімдіктердің  «Қызыл  кітабын»  ұйымдастыру  болатын. 
Оған  жер  бетінен  біржола    құрып    кеткен    аңдар  мен  
құстар енгізілді. 
«Қызыл  кітап»  туралы  пікірді  ағылшын  табиғат 
зерттеушісі  Питар  Скотт  айтқан  болатын.  1963  жылы 
халықаралық «Қызыл кітаптың» алғашқы басылымы, одан 
соң  1966-1975  жылдар  аралығында  5  томы  жарық  көрді. 
1966  жылға  дейінгі    Халықаралық  «  Қызыл  кітапқа» 
сүтқоректілердің  211,  құстардың  312  түрі,  1972  жылы 
сүтқоректілердің  236  түрі,  құстардың  287  түрі  енді. 
Халықаралық  «  Қызыл  кітапқа»  СССР  аумағын 
мекендейтін  жануарлардың  26  түрі,  енгізілді.  Оның 
құрамына    Қазақстанда  тіршілік  жасайтын  қызыл  қасқыр, 
көк  суыр,  жұпар  тышқан,  ақ  тырна,  гепард  т.б  жануарлар 
бар  болды.      1978  жылы  КСРО  –  ның    «Қызыл  кітабы» 
шықты.  Онда  Қазақстанның    сүтқоректі    жануарларының 
62 түрі, өсімдіктердің 63 түрі енгізілді. 1978 жылы қаңтар 
айында Қазақ ССР Министрлер Советі «Қазақстанда  сирек 
кездесетін  және  жойылып  кету  қауіпіндегі  өсімдіктер  мен 
жануарлардыі  «Қызыл  кітабын»  бекіту  туралы  қаулы 

 
 
85 
қабылданды.    Сол  жылдың  екінші  жартысында  Қазақстан 
жануарларының «Қызыл кітабын» жарыққа шығарды. Бұл 
кітапқа  Қазақстанның  сиреп  және  жоғалып  бара  жатқан  
жануарларынан  сүтқоректілердің  31  түрін,  құстың  43 
түрін, балықтың 4 түрін, бауырымен жорғалаушылардың 8 
түрін  енгізді.  Қазақ  КСР-ның  алғашқы  Қызыл  кітабының 
жануарларға  арналған  бөлігі  1978  жылы,  ал  1981  жылы 
өсімдіктерге  арналған  бөлігі  жарық  көрді.  Қазақстанның 
«Қызыл  кітабы»  1991-1996  жылдары  өңделіп,  қайта 
басылып,  ұсынылды.  
«Қызыл  кітапты»  ұйымдастыру  үшін  Қазақстан 
Республикасының Ұлттық Ғылым академиясының бірнеше 
ғылыми зерттеу институттарының ғалымдары ұзақ жылдар 
бойы  еңбек  етіп,  ғылыми  практикалық  конференциялар 
ұйымдастырылды.  «Қызыл  кітапқа»  енетін  әрбір  өсімдік 
және жануарға  ғылыми түрде сипаттама берді.  
«Қызыл  кітапқа»  белгілі  бір  түрді  енгізу  үшін 
ғалымдар  әр  жануарлардың  немесе    өсімдіктің  5  санатын 
(категориясын)  анықтаған.  Осы  санатқа  сәйкес  келген 
жағдайда  ғана  ол  түр  «Қызыл  кітапқа»  енгізілген.  Ол 
санаттар төмендегідей: 

жүктеу 7,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: