З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

§19. ЋАЗАЋСТАНДА ОТАРШЫЛДЫЋ ЕЗГIНIЃ

жүктеу 44,75 Mb.

Pdf просмотр

бет	165/481
Дата	04.01.2022
өлшемі	44,75 Mb.
	#36216

1 ... 161 162 163 164 165 166 167 168 ... 481

a7e3c8ceae024defa23fe189d0091236

1. Жаѓаелек шебiнiѓ ћџрылуы (1810–1822 жылдар).

§19. ЋАЗАЋСТАНДА ОТАРШЫЛДЫЋ ЕЗГIНIЃ
КЉШЕЮI
Патша љкiметi ХIХ ѕасырдыѓ екiншi жартысында Ћазаћстан
аумаѕындаѕы отаршылдыћ iс-ќрекеттерiн кљшейте тљстi. Мџныѓ
зi, еѓ алдымен, ћазаћтардыѓ жерiн тартып алудан айћын крiндi.
Жердi барынша аућымды клемде тартып алу Елек зенi аймаѕында,
Ор жќне Троицк ќскери бекiнiстерiнiѓ аралыѕында орын алды.
1. Жаѓаелек шебiнiѓ ћџрылуы (1810–1822 жылдар).
Патша љкiметi
Елек зенiнiѓ бойындаѕы Кiшi жљз ћазаћтарыныѓ жерiн тартып алды.
Жаѓадан ћџрылѕан шекара шебiнiѓ Жаѓаелек деп аталуыныѓ себебi
де, мiне, осында жатыр едi. Кiшi жљз ћазаћтарыныѓ мџндаѕы жер-
лерiн тартып алудыѓ ресми сылтауы
тџз тасылатын кљре жолдардыѓ
ћауiпсiздiгiн ћамтамасыз ету деп тљсiндiрiлдi. Бџл аймаћ ежелден
берi
тама
жќне
табын
рулары кшiп-ћонып жљретiн дќстљрлi мал
жайылымы болатын. Олар мџнда тџз ндiрумен айналысатын, шбi
шљйгiн жайылымдарды пайдаланатын. Бџл ѓiрдегi клдердiѓ суы
мен батпаѕыныѓ наућастарѕа шипа болатын ћасиетi бар едi. Бџл
жнiнде ХIХ ѕасырдаѕы орыс зерттеушiлерiнiѓ бiрi И.С. Хохлов бы-
лай деп жазды:
«Бџл аймаћћа орыстар келмей тџрып-аћ кп бџрын
жаздыкљндерi ћырѕыздар (ћазаћтар. – авт.) Електiѓ тџзды клдерiне

123
тљсiп, шомылып жататын, оныѓ тџзды суыныѓ толып жатћан ауруѕа
шипа болар ћасиетi бар деп бiлетiн».
Ќрi ќлсiз, ќрi патша љкiметiнiѓ жергiлiктi кiмет органдарыныѓ
ћатаѓ баћылауындаѕы хан билiгi Ресей империясы тарапынан ћазаћ-
тардыѓ жерiн тартып алу ќрекеттерiне ћарсылыћ жасай алмады.
1810
жылы патша љкiметi
Жаѓаелек шебiн
жасауѕа кiрiстi. Мџныѓ зi ше-
кара шебiн ћазаћ даласыныѓ iшкi жаѕына ћарай тереѓдете жылжыту
арћылы жљргiзiлдi. Сйтiп ол
Жайыћ, Елек, Ћџралай
жќне
Бердянка
зендерi аралыѕын ћамтыды. Ћазаћтардыѓ 600 мыѓ
десятинаѕа
жуыћ
жерi патша љкiметiнiѓ пайдасына межелеп блiп берiлдi. Бџл жер
телiмi Кiшi жљз ћазаћтарыныѓ еѓ тамаша шџрайлы жайылымдары
болатын. Жаѓаелек шекара шебiнiѓ ћџрылысы 1822 жылы аяћталды.
Ћазаћтар ол жерлерден кљшпен ыѕыстырылды. Ол жерлердiѓ бџрын-
ѕы заѓды иелерiнiѓ бџдан былай тџз ндiру еркiндiгi де кљрт шектелдi.
Елек зенiнiѓ бойында
Изобильная, Боранды, Жаѓаелек, Линев, К-
мiрлi, Вятлянская
жќне
Бердянская
сияћты бекiнiс-ћорѕандардыѓ
негiзi ћаланды. Олардыѓ тѓiрегiне айналдырыла ор ћазылды, кедер-
гiлi жал тџрѕызылды. Жаѓа аймаћтыѓ аумаѕына ќскери адамдар
мен казактар ћоныстандырылды. Ол жерлерге сонымен ћатар жер
аударылып келгендер мен Ресейдiѓ iшкi аудандарынан ћоныс аудар-
ѕан шаруалар да орналастырылды. Олар кейiннен казактар тобы-
на кшiрiлдi.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 161 162 163 164 165 166 167 168 ... 481