З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

Ћазаћтарды Жайыћтыѓ iшкi жаѕына жiберу туралы 1808 жыл-

жүктеу 44,75 Mb.

Pdf просмотр

бет	129/481
Дата	04.01.2022
өлшемі	44,75 Mb.
	#36216

1 ... 125 126 127 128 129 130 131 132 ... 481

a7e3c8ceae024defa23fe189d0091236

1808 жылѕы 23 мамырда Орынбордыѓ ќскери губер- наторы кiнќз Г.С. Волконскийдiѓ

2. Ћазаћтарды Жайыћтыѓ iшкi жаѕына жiберу туралы 1808 жыл-
ѕы жарлыћ.
Ћайыршыланѕан ћазаћтардыѓ Жайыћ жќне Орынбор
шекара шебiне шоѕырлана топтасуы, жаппай ашаршылыћ Орын-
бор басшылыѕын шошындырмай ћала алмады. Мiне, мџндай жаѕ-
дайда патша љкiметi бџрын-соѓды болып крмеген теѓдесi жоћ ћадам
жасауѕа барды.
1808 жылѕы 23 мамырда
Орынбордыѓ ќскери губер-
наторы кiнќз
Г.С. Волконскийдiѓ
атына жолданѕан жарлыћ шыѕар-
ды. Ол жарлыћ
«Орынбор шекара шебiне таяу кшiп-ћонып жљрген
ћырѕыздарды (ћазаћтарды. –
авт
.) iшкi жаћћа жiберу туралы»
деп
аталды. Жарлыћ бойынша ћазаћтарды Жайыћтыѓ оѓ жаћ iшкi бетiне
мынадай шартпен жiберу кзделдi: ћазаћтар iшкi жаћћа ткен соѓ
тек ћана башћџрттардыѓ, яѕни мџсылмандардыѓ арасына жайѕасуы
тиiс. Iшкi жаћћа ткен ќрбiр ћазаћћа жер телiмдерi берiледi жќне
оны он жыл бойы «алым-салыћтан, басћадай ћызмет тљрлерi љшiн
тлемдерден» жеѓiлдiкпен пайдалануына рџћсат етiледi. Iшкi жаћћа
ћоныс аударушылар аѓ аулауѕа ѕана жарайтын садаћ пен жебеден

97
зге ешћандай ћару-жараћ тљрлерiн алып тпейтiн болуы керек. Бџл
жарлыћтыѓ шыѕуы ћазаћтардыѓ Жайыћтыѓ оѓ жаћ бетiне жаппай
туiн љдетiп жiбердi.
1820
жылы шекара шебiнiѓ iшкi жаѕына ткен
ћазаћтардыѓ жалпы саны мыѓдаѕан адамѕа жуыћтады.
Ол ћазаћтардыѓ басым кпшiлiгi башћџрт кантондарында (ќкiм-
шiлiк-аумаћтыћ блiнiс) тџрды. Тiптi «Байсаћал» деген атпен ћазаћ
ауылы да пайда болды. Онда 1818 жылы 300-ге жуыћ ћазаћ тџрды.
Олардыѓ бќрi де башћџрттар ћатарына ттi. Байсаћалдыћтар бейне
бiр љлгi-тќжiрибе ћауымдастыѕы сияћты едi. Алайда олардыѓ ара-
сында елеулi ћылмыскерлер мен тќртiп бџзѕан жазыћтылар да бар
болатын. Солай бола тџрса да, олар егiншiлiкпен айналысатын оты-
рыћшы мiр салтына кшуде згелерге љлгi-неге крсете бiлдi.
Орынбор мџраѕатындаѕы материалдарѕа ћараѕанда,
«олар здерiне
љй-жай салып алѕан, мешiт пен училище ашћан, егiншiлiкпен айналыс-
ћан, шама-шарћына ћарай мал да сiрген».
Ћазаћтардыѓ кпшiлiгi
башћџрттарѕа жалданып жџмыс iстеген. Ал башћџрттар белгiлi бiр
аћы тлеу арћылы здерiнiѓ орнына ћазаћтарды ќскери ћызмет боры-
шын теп ћайтуѕа жiберуге тырысћан.
Ћазаћтардыѓ iшкi жаћћа ћоныс аударуы оларды ашаршылыћ
апатынан аман алып ћалды, бiраћ олардыѓ башћџрттар арасында
топтасып, отырыћшы мiр кешуi ћиыншылыћћа тљстi. Gйткенi ћа-
заћтар мен башћџрттардыѓ арасында 1755 жылѕы оћиѕаларѕа бай-
ланысты ескi ћыжыл бар болатын. Башћџрт старшындары ћазаћ-
тарѕа жер телiмiн блiп бермеуге ќрекет етiп баћты. Бiр жаѕынан
башћџрттардыѓ здерi де жер тапшылыѕын сезiнуде болатын.
Олар жерлерiн орыс помещиктерiне су тегiнге дерлiк жаппай са-
тып жiберген едi. Ћазаћтардыѓ башћџрттар ћатарына енуi оларды
кп жылдар бойы ќскери ћызмет борышын теуге мiндеттi еттi.
Оныѓ љстiне, кшпелi ћазаћтардыѓ бiтiм-болмысы отырыћшы
мiр салтына тзе алмайтынын да џмытуѕа болмайтын. Олардыѓ
едќуiр блiгi з даласына ћайта оралды, ал ћалѕандары жалѕа жер
алып, немесе башћџрттарѕа жалданып жџмыс iстедi. Кейiнiрек
олардыѓ кпшiлiгi француз басћыншыларына ћарсы соѕыста
орыс армиясы жаѕында ерлiкпен шайћасты.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 125 126 127 128 129 130 131 132 ... 481