Рекомбинантты ДНҚ молекуласын (рДНҚ) жасушаға ендіру

19
мембраналарында  қуыстар  пайда  болып, жасушалардың  ДНҚ-ын  жақсы
қабылдауына  мүмкіндіктер  туылады. Құрамында  ДНҚ  бөліктері  бар  плазмидалар
ішек таяқшасы жасушасына енеді. Құрамына көп ДНҚ бөліктері бар плазмида енген
соң, ішек таяқшасы бактериялары əртүрлі гендермен байытылады.
Кейіннен, рекомбинантты ДНҚ молекуласы бар бактериялары, осындай қажетті
жасушалардың (рДНҚ-лы) селекциясын  қамтамасыз  ету  үшін  керек  болатын,
арнайы  антибиотиктермен  байытылған, ЕПА (етті-пептонды  агар) қоректік
ортасына  себіледі. Трансформация  жиілігі  көп  болмайды. Көбінесе  бір
трансформант 10
5
  себілген  жасушаларынан  пайда  болады. Егерде  вектордың  тегі
фагтан  шықса, жасуша  трансфекциясын (бактериялар  немесе  ашытқылар) фагпен
жүргізеді.
Жануарлардың денелік (сомалық) жасушаларына келетін болсақ, олардағы ДНҚ
трансформациясын, плазмалық мембранадан ДНҚ-ның тез өтуін қамтамасыз ететін
арнайы химиялық заттардың көмегі арқылы жүзеге асырады. Сонымен бірге құрбақа
ооциттеріне, қоректік  ортада  өсіріліп  жатқан  денелік (сомалық) жасушаларына
немесе  сүт  қоректілердің  эмбриондарына  рДНҚ-ын  тікелей  егу (иньекциялау)
жолымен ендіруге де болады.
Қоректік (селективтік) ортада  арнайы  өсірілген  трансформант  колониялары,
қажетті геномның немесе кДНҚ бөлшектері (гені) бар жасушалар жиынтығы болып
табылады. Осындай клондар коллекцияларын ДНҚ кітапханасы деп те атайды жəне
олар гендік-инженерлік жұмыстарында кеңінен қолданылады.
Гендерді  клондау  жұмыстарының  соңғы  кезеңдерінде, қажетті  гендері  бар
бактериялар түрлі əдістер арқылы бөлініп алынады жəне тексеріліп болғаннан  соң,
құрамында  рДНҚ-сы  бар, қажетті  ақуызды  синтездеуді  бақылай  алатын  құнды
колониялары ары қарай пайдаланылады.
Вектор  ретінде  плазмидалармен  қатар  əртүрлі  бактериофагтар, хайуандар  мен
өсімдіктер  вирустарын  да  пайдалануға  болады. Алайда, хайуандар  мен  өсімдіктер
жасушаларында  хромосомалар  құрамы  мен  гендер  əрекеттері  бойынша
бактериялардан  бірталай  айырмашылықтары  болуы  себепті, бұларда  гендік-
инженериялық манипуляциялар жүргізу жұмыстары қиынырақ келеді.

жүктеу 4,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: