И. И. Жумагулов, А. А. Бегалина

Жылу режимі және топырақ қасиеттері

жүктеу 1,36 Mb.

Pdf просмотр

бет	72/222
Дата	16.01.2022
өлшемі	1,36 Mb.
	#32946

1 ... 68 69 70 71 72 73 74 75 ... 222

аг негиздери

Жылу режимі және топырақ қасиеттері.
Топырақтың су режимі
мен  жылу  режимі  тығыз  байланыста.  Ол  ӛз  кезегімен  жылудың
топыраққа келуінен, шоғырлануынан, жылуды беруінен және топырақта
жылжуынан
тҧрады.
Топырақ
жылуына
ауылшаруашылық
дақылдарының  ӛнімділігі,  топырақтағы  кіші  ағзалардың  тіршілігі
тікелей  тәуелді.  Келіп  тҥсетін  жылудың  кӛлемі  ӛсімдіктің  дамуын:
тҧқымның  ӛнуін  және  ӛскіндердің  пайда  болуын,  тамыр  жҥйелерінің
дамуын,  кезең  (фаза)  аралықтарының  және  ӛсінді  кезеңінің  ҧзақтығын,
фотосинтездің қарқындылығын анықтайды.
Жылудың  негізгі  кӛзі  –  кҥн  сәулесі.  Кҥн  сәулесі    топырақтың
бетіне  сіңіріледі  және  жылу  қуатына  айналады,  ол  ӛз  кезегімен
топырақтың  тӛменгі  қабаттарына  ауысады  және  атмосфераға  таралады.
Жылу  режимінде  екі  –  тәуліктік,  жылдық  режимді  ажыратады.
Тәуліктікте де, жылдықтықта да екі ағын (қызу және салқындау) болады
және  тереңдеген  сайын  олар  кешеуілдейді,  неғҧрлым  терең  болса,
соғҧрлым кешеуілдей тҥседі. Температураның тәуліктік ӛзгеруі 50-60 см
тереңдікке  жетсе,  жылдықта  –  15-18  см  дейін.  Қысы  қатаң  аймақтарда
топырақтың
тоңазуы
байқалады.
Оның
тереңдігі
ауаның
температурасына
және
қардың
қалыңдығына
қарай
бірнеше
сантиметрден бірнеше метрге жетуі мҥмкін. Кӛктемде топырақтың жібуі
қар  кетпей-ақ,  тӛменнен  басталуы  мҥмкін.  Топырақ  беті  қардан
босауына қарай ол тӛменнен жіби бастайды. Тоңазу тереңдігіне және ол
қабаттың  температурасына  байланысты  толық  жібуі  кӛктемде  немесе
жаздың  ортасында  аяқталуы  мҥмкін.  Жерге  келіп  тҥсетін  жылудың

54

кӛлемі  минутына  8,154  дж/см
2
болады,  бірақ  топырақ  бетіне  жететін
жылу  мӛлшері,  атмосферада  шашырайтындықтан  және  жер  ҥстінен
кейін шағылысатындықтан қашанда азырақ болады.
Топырақтың негізгі мынадай жылулық қасиеттері бар:

жүктеу 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 68 69 70 71 72 73 74 75 ... 222