Ӛзара ауыстырымдылық, ӛлшемдер, ауытқулар және олардың

 

6 

Белгiлi  бiр  дәлдiкпен,  бiр-бiрiнен  байланыссыз  жасалынған  бiр  типтi 

тетiкбӛлшектердiң  қосымша  ӛңдеудi  қажет  етпей  ӛз  орнына  қондырылуы 

толық өзара ауыстырымдылық деп аталады. 

Толық  емес  өзара  ауыстырымдылықта  тетiкбӛлшектер  белгiлi  бiр 

геометриялық  ӛлшемдерiне  қарай  бiрнеше  топқа  бӛлiнiп,  сортталады  да, 

жинаған  кезде  барлық  бӛлшек  емес,  тек  қана  белгiлi  бiр  топтағы 

тетiкбӛлшектер қолданылады. 

Сатып    және    алмастырылып    алынған    бҧйымдардың    ӛзара  

ауыстырымдылығы сыртқы өзара ауыстырымдылық деп аталады. 

 

Бҧйымға  кiретiн  жекелеген  бӛлшектер    мен    механизмдердiң    ӛзара  

ауыстырымдылығы iшкi өзара ауыстырымдылық деп аталады. 

Функциональдық  өзара  ауыстырымдылықта  машинаның  қолданылу 

кӛрсеткiшiне  әсер  ететiн  геометриялық  ӛлшемнен  басқа,  механикалық, 

электромагниттiк 

және 

т.б. 

қасиеттер 

қарастырылады. 

Бҧл 

ӛзара 

ауыстырымдылықтың  тҥрлері  геометриялық  параметрлері,  яғни  ӛлшемдері 

бойынша анықталады.  

Сонымен  бiрге  функциональды  өзара  ауыстырымдылықта  ӛте  жиі 

қолданылады. 

Геометриялық 

параметрлері 

бойынша 

ӛзара 

ауыстырымдылық 

функциональды ӛзара ауыстырымдылықтың жеке тҥрі болып есептеледі. 

Функциональды  ӛзара  ауыстырымдылық  тек  қана  толықтай,  ал 

геометриялық – толықтай да, шектелген де болуы мҥмкін.  

Тетiкбӛлшектер  мен  қҧрастырылған  бҧйымдарды  ӛзара  ауыстыру  ҥшiн 

олардың  ӛлшемдерi  белгiлi  бiр  аралықта  болулары  керек.  Сондықтан 

ӛлшемдерге байланысты негiзгi терминдердi қарастырамыз. 

Өлшемдердің мынадай түрлері кездеседі: 

1. Номинал ӛлшем; 

2. Шекті ӛлшем; 

3. Нақты ӛлшем.   

Бұйымның      атқаратын        мiндетiне        байланысты      есептеуден 

туатын,  сызбада  көрсетiлетiн  негiзгi  өлшемдi  номинал  өлшем  деп  атайды, 

немесе  

Шектi  өлшемдердi  анықтайтын  және  ауытқудың  басты  есебi  болып 

табылатын өлшем. 

Номинал ӛлшемді D

н 

немесе d

н

 деп белгілеуге болады. 

 

Қҧрастырылған  екi  тетiкбӛлшек  ҥшiн  олардың  тесiгi  мен  бiлiгiне  ортақ 

ӛлшемдi бiрiктiрудiң номинал өлшемi дейдi.  

 

Бiрiктiрудiң номинал ӛлшемдерiн керектi сандар қатарынан алуға болады. 

        Дайын  болған  бұйымды  мүмкiндiгiнше  жоғары  дәлдiкпен  өлшеудiң 

нәтижесiнде алынған өлшемдi нақты өлшем деп атайды.  

 

Ол номинал ӛлшемнен ӛзге болады. 

жүктеу 0,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: