2-сурет – Электрондардың дифракциялық
электронограммасы [12]
Эксперимент нəтижесі
Жарық фотондарының толқындық қасиет-
тері интеренференция немесе дифракция құбы-
лыстарының негізінде дəлелденсе, Рентген сəу-
лесі үшін дифракциялық құбылысты туғызатын,
қажетті мөлшердегі саңлауды жасау мүмкін
емес. Сондықтан Рентген сəулесінің толқындық
келбеті оның қатты дененің ақаусыз криста-
лынан өту барысында шашырауын пайдалану
арқылы өндіріледі [12]. Осы əдісті пайдаланып,
электрондардың толқындық қасиеттеріне көз
жеткізілді, нəтижесінде Луи де Бройль жора-
малының дұрыстығы, яғни толқындық қасиет
фотондармен қатар элементар бөлшектерге де
тəн құбылыс екендігі белгілі болды [13].
Кейін дифракция құбылысы атомдар мен
молекулалар жəне нейтрондар үшін де бай-
қалды. Басқаша айтқанда, материяның өте ұсақ
бөлшектері кейбір құбылыстарды бақылау ке-
зінде өзін толқын түрінде бейнелейтіндігі анық-
талды [14]. Осы тəжірибелер қарапайым бөл-
шектердің қатысуымен туындайтын дифрак-
циялық процестерді сипаттау үшін қажетті
жəне тиесілі толқын ұзындығын анықтауға негіз
болды. Толқынның ұзындығы бөлшектің мас-
сасы мен жылдамдығының көбейтіндісіне кері
ISSN 1563-0315
Recent Contributions to Physics. №4 (63). 2017
65
Мұқашев Қ.М., Алиева М.Е.
пропорционал екендігі, яғни Луи де Бройль
өрнегімен толық сəйкестігі табылып, ал пропор-
ционалдық коэффициент Планк тұрақтысы
екендігі дəлелденді [15].
Əдетте, Планк тұрақтысы өте кішкене шама
с
Дж
h
34
10
62
.
6
, сондықтан, массасы үл-
кен бөлшектер үшін Луи де Бройль толқыны да
өте қысқа болып келеді. Мысалы, массасы
кг
m
10
10
62
.
6
,
1
м/с жылдамдықпен
қозғалыстағы тозаң бөлшегі үшін (3)
теңдедуден
м
m
h
24
10
34
10
10
62
.
6
10
62
.
6
толқын ұзындығы сəйкес келеді. Бұл шама атом
ядросының өлшемінен миллиондаған есе төмен.
Сондықтан де Бройль толқындарын класси-
калық механика тұрғысынан байқау ешбір
мүмкін емес [16]. Керісінше, массасы тозаңның
массасынан əлдеқайда төмен болатын электрон
үшін, немесе кез-келген атом үшін де Бройль
толқыны да бір талай көрнекі мəнге көтеріледі.
Мысалы, жылдамдығы
c
м
5
10
, массасы
кг
m
31
10
1
.
9
электрон үшін ұзындығы
м
9
5
31
34
10
3
.
7
10
10
1
.
9
10
62
.
6
Достарыңызбен бөлісу: |