7
қатысуымен орындалады. Республикамызда дене тәрбиесі және спорт
жұмыстарын басқарып, бағыт беріп отыратын арнаулы мемлекеттік екі
министрлік бар. Бірі – Қазақстан үкіметінің Туризм және спорт министрлігі.
Бұл министрлікке республикалық спорт мекемелері, ұлттық ғылыми іс-
тәжірибелік орталығы, облыстық дене тәрбиесі және спорт басқармалары,
спорт мектептері, спорт интернаттары бағынады. Бұл министрлік негізінен
жоғары
жетістіктер
спорты
мәселелерімен
айналысады.
Аудандық,
облыстық, республикалық, халықаралық жарыстар өткізу, спортшыларды сол
жарыстарға дайындап, қаржыландыру – осы министрлік, мекеме
басқармаларының
міндеті.
Мемлекетіміздегі
Ұлттық
Олимпиада
Комитетімен бірігіп еліміздің құрама командасын төрт жылда бір болатын
Азия ойындары мен Олимпиада ойындарына дайындау, қатысу да осы
министрлік басқармаларының, мекемелерінің жұмысы.
Екінші, дене тәрбиесі мен спорт жұмыстарына жауап беретін министрлік
– Білім және ғылым министрлігі. Бұл министрліктің қарауындағы облыстық,
қалалық, аудандық білім басқармалары, балалар, оқушылар, студенттер
арасында мектептерде, колледждерде, институттар мен университеттерде
жүргізілетін дене тәрбиесі сабақтары мен барлық спорттық жұмыстарға
жауап береді. Дене тәрбиесі сабақтары мектепке дейінгі балалар
мекемелерінде, мектептерде, орта және жоғарғы оқу орындарында және
басқа да мемлекеттік, қоғамдық мекемелерде ұйымдастырылады. Сабақ
мемлекеттік бағдарлама, ресми кесте бойынша жүргізіледі. Ол үшін арнайы
уақыт белгіленіп, қаржыландыру мәселесі шешіліп, материалдық база
жасалады. Дене тәрбиесі сабақтары мен спорт түрлерінен жаттығуларды,
жарыстарды,
басқа
да
көпшілік
спорт
жұмыстарын
арнайы
мамандандырылған
мұғалімдер,
оқытушылар,
сондай-ақ
кәсіби
жаттықтырушылар, нұсқаушылар жүргізеді.
Қоғамдық
ұйымдастыру
барлық
жастағы
адамдарды
дене
шынықтыру мен неғұрлым көбірек қамтуға бағытталған. Елімізде
көптеген ерікті спорт қоғамдары жұмыс істейді. Ол ерікті спорт
қоғамдарында қоғам мүшелері өздерінің қосатын жарналары мөлшерін
белгілеп, басқаратын адамдарын жиналыс негізінде сайлайды. Қоғамдық
ұйымдастыру түрінің ең бастапқы ұйымы – спорт клубы. Бұл ерікті спорт
қоғамдары Кеңес дәуірінен келе жатқан ерікті спорттық қозғалыс түрі. Ол
кезеңде республикамызда ауыл-село ерікті спорт қоғамы «Қайрат», студент
жастар қоғамы «Буревестник», т.б. әрбір шаруашылық салаларының ерікті
спорт қоғамдары болған. Қазіргі кезде де осындай қоғамдық спорт
қоғамдары жандана бастады. Мысалы, Ішкі істер министрлігі қызметкерлері
үшін құрылған «Динамо» ерікті спорт қоғамы жұмыс істейді, жалпы білім
беретін мектептерде, арнайы орта оқу орындарында оқушылардың ерікті
спорт
қоғамы
«Жастар»,
ауылдық
жерлерде
спорт
жұмыстарын
ұйымдастыратын «Жігер» құрыла бастады.
Кейінгі жылдары жеке, дербес жаттығу түрінің маңызы артты. Жер-
жерлерде жеке меншікті өзін-өзі қаржыландырған клубтар, тренажер
залдары, боулинг, аэробика, шейпинг т.б. денсаулық нығайту, спорт
8
жаттығулары арқылы халықтың көңілін көтеру, сауықтыру кешендері
жұмыс істей бастады. Денсаулықты сақтауға бағытталған көптеген
қозғалыстар, клубтар пайда болды. Бұл – жеке, дербес жаттықтыру түрінің
ерекшелігі, мекемелердің өзін-өздері қаржыландыруларында, жеке меншік
түрі екенінде. Жеке адамдардың бір ғимаратты, спорт зал, бассейнді жеке
меншігіне сатып алып, сол жерде өз мүмкіншілігі бойынша қаржыландырып,
спорт түрлерінен жаттықтыру жұмыстарын ұйымдастыруы. Жеке меншік
түрі өзін-өзі қаржыландыратын болғандықтан ол жаттығулар міндетті түрде
ақылы болады. Жеке жаттығу ұйымдары әрбір адамға ұнайтын спорттың
түрімен әр түрлі, белгіленген уақытта айналысуына мүмкіндік береді.
Мемлекеттік, қоғамдық және дербес спорттық ұйымдар бірін-бірі
толықтырып отырады.
Дене тәрбиесі жүйесінің жұмыс істеу жағдайы материалдық база мен
мамандарға көп байланысты. Дене тәрбиесі мамандарын Алматыдағы Спорт
және туризм академиясы, еліміздегі жоғарғы оқу орындарындағы
университеттер мен педагогикалық институттардағы дене тәрбиесі
факультеттері, көптеген арнаулы орта оқу орындарында, колледждерде
дайындайды. Арнаулы курстар мен семинарларда қоғамдық кадрлар (спорт
төрешілері мен нұсқаушылары, жаттықтырушылар) білім алады. Жоғары,
орта білімді мамандардың әрбір бес жыл жұмыс істеген мезгілі толған
сайын еліміздегі білім көтеру институттары ол мамандардың білімдерін
толықтыру, жаңалықтармен таныстыру, білім деңгейлерін жоғарылату
курстарын өткізіп тұрады. Қазіргі кезде дене тәрбиесі жүйесінің
материалдық-техникалық базасы нығайып келеді.
2. Оқу пәні мазмұнының құрылымы
Оку пәні мазмұнының
құрылуы
ірі дидактикалык бірліктердің
ерекшеліктерімен жүргізіледі (модуль, бөлім). Оқу пәнінің мазмұнына:
кіріспе, бөлімдер (модульдер), оқу сабақтарының тақырыптары кіреді. «Дене
шынықтыру» пәнінің оқытуға 16 кредитке бөлінген, оның ішінде дәрістік,
практикалык сабақ, сондай-ақ қызығушылықтары бойынша клубтарда және
спорттық секциялардағы қосымша сабақтар, бұл студенттер аптасына 8-10
сағат қозғалыс режимінде жүреді дегей сөз.
Оқу бағдарламасының мазмұны келесі концептуалды позицияларда
негізделеді:
- дене шыныктыру процесінің жалпы білім беру бағыты;
- дене шынықтырудың интегративті функцияларыы;
- оқу-тәрбие процесінің жүйелілігі;
- дене шынықтырудың кәсіби-қолданбалы бағыты;
- дене шынықтыру және спорт саласында студенттердің білімділігін
нормативті және әдістемелік қамту;
- дене шынықтыру бойынша студенттердің кезеңді және қорытынды
аттестациясы.
