Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі «Дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығы

235 
 
жұмысын жақсартуына мүмкіндік береді, оқушылардың барынша тиімді оқу 
жолдарын түсінуіне көмектеседі . 
6.  Оқу  әңгімелері.  Оқушылардың  тапсырмаларды  өзара  талқылауы  -  
оқушылардың  көбірек  үлес  қосуына  мүмкіндік  береді,  оқушылардың  бір-
біріне білім мен дағдыларды үйретуіне жетелейді, тақырыпты терең түсінуіне 
жол  ашады,  оқушылардың  өз  үлгерімі  туралы  ойланып,  әрі  қарай  не  істеу 
керектігі  туралы  шешім  қабылдауына  мүмкіндік  береді,  тапсырманы 
күрделендіріп, оқушылардың уәжін арттырады. 
7. 
Электронды  оқу  және  жаңа  технологияларды  пайдалану. 
Технологияларды  пайдалану  -  белсенді  оқудың  қызықты  тәсілдерін  ұсына 
алады,    уәжді  арттыра  алады,  зерттеу  жүргізу,  қарым-қатынас  жасау, 
ынтымақтастық  орнату  және  тапсырмаларды  тиімді  іске  асыру  үшін 
қолданылады, оқушылардың ақпарат іздеп, өз тәсілдерін табуына мүмкіндік 
бере отырып, олардың өз үлесін қосуына септігін тигізеді, сыныптан тыс өз 
бетінше білім алуға мүмкіндік береді.  
8.  Модельдеу.  Іске  асып  жатқан  ойлау  үдерістерін  түсіндіре  отырып  мысал 
ұсыну  -  оқушыларды  бір  мезгілде  пән  мазмұны  туралы  ойлануға  және 
сарапшы  ретінде  әрекет  етуге  жетелейді,  оқушылардың  өз  бетінше  жұмыс 
істеуіне  көбірек  мүмкіндік  беріп,  тапсырманы  кезеңдерге  бөледі,  үдеріс 
туралы ойланып, рефлексия жасауға ынталандырады.  
Күтілетін  нәтижеге  қол  жеткізудің  тағы  бір  жолы  -  білім  мазмұнының 
жаңаруымен  қатар,  критериалды  бағалау  жүйесін  енгізу  болып  табылады. 
Бағалау  жүйесі  де  түбегейлі  өзгеріске  ұшырап,  критериялық  бағалау 
жүйесіне өтеді. Жалпы бағалау түрлері:  
*  қалыптастырушы  бағалау  -  оқушыларды  оқу  және        оқыту  үдерісінде 
бағалау  
*жиынтық бағалау - оқуды бағалау  

236 
 
*диагностикалық  бағалау  -  күшті  және  әлсіз  жақтарды  айқындау    үшін 
дағдылар мен білімді өлшейді  
*критериалды  бағалау  –  оқушылардың  оқу  жетістіктерін  білім  беру 
мақсаттары  мен  мазмұнына  сәйкес,  ұжым  ішінде  өңделген,  оқушыға,  ата-
анаға және мұғалімге түсінікті нақты анықталған критерийлерге негізделген 
үдеріс.  
Критериалды  бағалау  кезінде  оқушылардың  үлгерімі  алдын  ала  белгіленген 
критерийлердің нақты жиынтығымен өлшенеді.  
Критериалды бағалау жүйесінің мақсаты: 
Бағалау  критерийлерінің  негізінде  оқушылардың  оқу  жетістіктері  туралы 
шынайы  ақпарат  алу  және  оқу  үдерісін  жетілдіре  түсу  үшін  оны  барлық 
қатысушыларға ұсыну. Критериалды бағалау жүйесінің міндеттері: 
1. Оқу үдерісінде бағалаудың қызметі мен мүмкіндіктері аясын кеңейту;  
2.  Жүйелі  кері  байланыс  орнату  арқылы  білім  алушылардың  өзін-өзі  үнемі 
жетілдіріп отыруына жағдай жасау.  
3.  Бірыңғай  стандарттар  және  сапалы  бағалау  құралдары  мен  бағалау 
тетіктерін қалыптастыруға көмектесу.  
4. Қолжетімді, нақты, үздіксіз түрде:  
     - Білім алушыларға олардың білім сапасы туралы;  
    -  Мұғалімдерге оқушылардың оқу жетістіктері туралы;  
    -  Ата-аналарға  балаларының  оқу  мақсаттарына  қаншалықты  жеткендігі 
туралы;  
    -  Басқару  органдарына  білім  беру  қызметінің  сапасы  туралы  ақпарат 
ұсыну.  
Критериалды бағалаудың негізгі қағидаттары  
- 
Оқыту  мен  бағалаудың  өзара  байланысы.  Бағалау  оқытудың 
ажырамас  бір  бөлігі  болып  табылады,  ол  оқу  бағдарламасындағы 
мақсаттармен, күтілетін нәтижелермен тікелей байланысты.  
- 
Шынайылық,  анықтық  және  валидтілік.  Бағалау  дәл  және  сенімді 
ақпаратты  ұсынады.  Қолданылатын  критерийлердің,  құралдардың  оқу 

237 
 
мақсаттарына  жетуге,  күтілетін  нәтижелерді  бағалайтынына  сенімділігі 
болады.  
- 
Ашықтық 
және 
қолжетімділік. 
Бағалау 
түсінікті, 
айқын 
ақпараттарды ұсынады, сондай-ақ, барлық оқу үдерісіне қатысушылардың 
қызығушылығын, жауапкершілігін арттырады.  
- 
Үздіксіздік.  Бағалау  білім  алушылардың  оқу  жетістігінің  ілгерілеуін 
дер  кезінде  және  жүйелі  қадағалап  отыруға  мүмкіндік  беретін  үздіксіз 
үдеріс болып табылады.  
- 
Дамытуға 
бағытталғандық. 
Бағалау 
білім 
алушылардың, 
мұғалімдердің, мектептің, білім беру саласының даму бағытын анықтайды 
және ынталандырады.  
 
Оқушылардың пән бойынша үлгерімі екі тәсілмен бағаланады: 
қалыптастырушы бағалау және жиынтық бағалау. Бұл бағалау түрлері 
баланың жан-жақты ізденуіне ынталандырады 
Қалыптастырушы  бағалау  –  оқушы  мен  мұғалім  арасындағы  кері 
байланысты  қамтамасыз  ететін  және  оқу  үдерісін  дер  кезінде  түзетуге 
мүмкіндік беретін бағалаудың түрі болып табылады.  
Қалыптастырушы бағалау қағидаттары: 
•  Оқу мен оқытудың бір бөлігі («оқу үшін бағалау»); 
•  барлық оқу мақсаттары қамтылады (оқу мақсаттары барлық сыныптарда 
пәндер бойынша оқу жоспарларында нақтыланып белгіленген); 
•  бағалау белгіленбейді; 
•  оқу мақсаттарына жеткендігі бағалау критерийлеріне сәйкес жүзеге асады; 
•  әрбір оқушының ілгерілеуі туралы кері байланыс беріледі; 

238 
 
•  Қалыптастырушы бағалау нәтижелері оқыту сапасын, оқу бағдарламасын  
жақсарту үшін қолданылады. 
Қалыптастырушы бағалау құрылымы 
 
Қалыптастырушы бағалау: күнделікті оқудың бір бөлігі  
 
Жиынтық бағалау үдерісі 
Оқу мақсаты 
(
дағдылар және мазмұн) 
Оқу және оқыту 
жаттығуларын жоспарлау 
Белсенді оқу 
Оқу жоспары 
 
Оқушылар оқу мақсаттарына қол жеткізді ме? 
Қалыптастырушы бағалау 
Қалыптастырушы бағалауға арналған 
тапсырмалар жинағы және бағалау критерийлері 
 
Жоспарлауды ақпараттандыру 
Саралау 
Қай кезде алға ілгерілеу керектігі 
туралы шешім қабылдау 
Оқушылардан кері байланыс