М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік

 
72 
11.  Жабдықтаушылардан басқадай материалдар келіп түсті 
32 
Есептің шешімін төмендегі кестеде жүзеге асырыңыздар:  
 
 
 
 
Кесте 2.4.  
Бухгалтерлік есеп өзгерістердің түрлері (типтері)  
Бухгалтерлік баланстағы өзгерістер 
Актив 
Меншікті капитал 
жəне міндеттемелер 
Операцияла
рдың номері 
Шаруашылық 
операцияларының 
мазмұны   
Көбеюі 
(+) 
Азаюы (-
) 
Көбеюі 
(+) 
Азаюы (-
) 
Өзгеріс 
түрі 
(типі) 
Сомасы, 
мың теңге 
1.   
 
 
 
 
 
 
 
2.   
 
 
 
 
 
 
 
3.   
 
 
 
 
 
 
 
4.   
 
 
 
 
 
 
 
5.   
 
 
 
 
 
 
 
6.   
 
 
 
 
 
 
 
7.   
 
 
 
 
 
 
 
8.   
 
 
 
 
 
 
 
9.   
 
 
 
 
 
 
 
10.   
 
 
 
 
 
 
 
11.   
 
 
 
 
 
 
 
Əдебиет:  
 
1.Кеулімжаев Қ. К., Əжібаева З. Н., Құдайбергенов Н. А. «Бухгалтерлік есеп принциптері». Алматы, 
Экономикс 2003 
2.Кеулімжаев Қ. К., Құдайбергенов Н. А. «Бухгалтерлік есеп; теориясы жəне негіздері». Алматы, 2006 
3.Кеулімжаев Қ. К. «Шоттар корреспонденциясы». Алматы, БИКО 2006. 
 
8-семинар:
 
Тақырыбы : 
Екі жақты жазу жүйесі. Есептік цикл
 
Мақсаты: Студенттерге  «Шаруашылық операциялары» туралы түсінік. Екі жақты жазудың мəні. 
Бухгалтерлік есеп шоттарының құрылымы мен мазмұны. Бухгалтерлік есеп шоттардың экономикалық 
мазмұны бойынша жəне атқаратын қызметі бойнша жіктелуі (негізгі, реттеуші, калькуляциялық, қаржылық 
нəтижелік, баланс сыртындағы жəне т.б.) жүйсі. Шоттар корреспонденциясы. Жай жəне күрделі 
бухгалтерлік жазулар. 
Негізгі сұрақтар: 
 
1.  «Шаруашылық операциялары» туралы түсінік. 
2.  Екі жақты жазудың мəні.  
3.  Бухгалтерлік есеп шоттарының құрылымы мен мазмұны.  
4.  Шоттар корреспонденциясы.  
5.  Жай жəне күрделі бухгалтерлік жазулар 
Өткізу түрі: тақырыпқа байланысты есептер шығару   
СОӨЖ  
Тақырыбы: 
: Шаруашылық операцияларының бухгалтерлік баланс баптарына əсері. 
Бухгалтерлік шоттар жайлы түсінік жəне оның жіктелінуі. 
Мақсаты:
 орындалатын өзіндік  жұмысының басты мақсаты осы сабақтың сұрақтарымен болатын əртүрлі 
ситуациялық жағдайларына жауаптарды өз беттерімен ізденуге бағыттайды.  
Тапсырма : «Бухгалтерлік шоттар жайлы түсінік» атты тақырыпқа реферат жазу  
Əдебиет:  
 
1.Кеулімжаев Қ. К., Əжібаева З. Н., Құдайбергенов Н. А. «Бухгалтерлік есеп принциптері». Алматы, 
Экономикс 2003 
2.Кеулімжаев Қ. К., Құдайбергенов Н. А. «Бухгалтерлік есеп; теориясы жəне негіздері». Алматы, 2006 
3.Кеулімжаев Қ. К. «Шоттар корреспонденциясы». Алматы, БИКО 2006. 

 
73 
6 Тапсырма 
Есептің мақсаты – салыстыру ведомосын құру тəртібін меңгеру.  
Тапсырманы орындау үшін берілген мəліметтердің негізінде:  
-  түгелдеу айырмашылығын анықтау;  
-  салыстыру ведомосын толтыру;  
-  түгелдеу айырмашылығын есептен шығару тəртібін меңгеру.  
Тапсырманы орындау үшін берілген мəліметтер.  
 
Кесте 3.2. 
 
«Жалын» өндірістік кооперативінде 200– жылдың сəуір айында орындалған шаруашылық 
операциялары 
 
Шот 
корреспонденциясы 
Реттік 
№ 
Операциялардың мазмұны 
Сомасы, теңге 
Дебет 
Кредит 
1 
2 
3 
4 
5 
1.    Кəсіпорын жұмыскерлеріне еңбек ақы төлеу үшін 
есеп айырысу  шотынан кассаға нақты ақша 
алынды 
1015000 
 
 
2.    Кəсіпорын жұмыскерлеріне кассадан еңбек ақы 
төленді 
985000 
 
 
3.    Жабдықтаушылардан келіп түскен материалдар 
қоймаға кіріске алынды 
180000 
 
 
4.    Шаруашылық қажеттіліктеріə үшін кəсіпорын 
қызметкеріне кəсіпорын кассасынан нақты ақшы 
берілді. 
9000 
 
 
5.    Депоненттелген еңбек ақы сомасы кассадан есеп 
айырысу шотына қайтарылды  
30000 
 
 
6.    Қоймадан өндіріске материалдар босатылды.  
120000 
 
 
7.    Сатып алушы кəсіорынға дайын өнім жөнелтілді. 
160000 
 
 
8.    Бюджеттік қарыздар өтелді.  
860000 
 
 
9.    Жинақтық зейнетақы қорын аударымдар 
жасалынды 
65000 
 
 
10.    Есеп айырысу шотынан банк несиесі өтелді. 
650000 
 
 
11.    Негізгі құралдар бойынша тозу (амортизация) 
есептелді. 
56000 
 
 
12.    Өндіріс процессіне қатысқан жұмысшыларға 
еңбек ақы есептелді. 
650000 
 
 
13.    Жұмысшылардың еңбек ақысынан табыс салығы 
ұсталынды 
32500 
 
 
14.    Дайын өнім қоймаға кіріске алынды. 
965000 
 
 
15.    Есеп айырысу шотына сатып өткізілген өнім 
үшін сатып алушылардан ақша келіп түсті. 
640000 
 
 
16.    Есеп айырысу шотынан жабдықтаушылардың 
қарыздары өтелді.  
180000 
 
 
 
Тапсырманы  орындау  барысныда  синтетикалық  шоттарды  ашуды  төмендегі  нысандағы  (үлгідегі) 
шот схемасы бойынша жүзеге асырыңыздар.  
 
Дебет   
123 «Машиналар мен жабдықтар» 
       Кредит 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
жəне т.б. 
Синтетикалық  есеп  шоттар  бойынша  айналым  ведомостын  төмендегі  кестеде  (3.3)  келтірілген 
нысан бойынша құрыңыздар.  
Əдебиет:  
 
1.Кеулімжаев Қ. К., Əжібаева З. Н., Құдайбергенов Н. А. «Бухгалтерлік есеп принциптері». Алматы, 
Экономикс 2003 
2.Кеулімжаев Қ. К., Құдайбергенов Н. А. «Бухгалтерлік есеп; теориясы жəне негіздері». Алматы, 2006