W=
Amax
f
,
А –қозғалыстың орташа максималды ампитудасы (мм) жəне f-анықталған уақыт бөліктеріндегі тербеліс
саны.Мұнда,ЖҚБ-ның қуаты мм мен өлшенеді.Қисық айналымның ұзындығы курвиметр көмегімен
өлшенеді.Қисық айналма ұзындығы мен қуат ЖҚБ-ның энергетикалық көрсеткіші.
ЖҚБ адамның жүйке жүйесінің функционалды жағдайының өзгерістеріне аса сезімтал, (гемодинамикалық
сипаттарға қарағанда сезімтал),сондай-ақ іс-əрекетірің ақпараттық жағдайына сезімтал,ол организм
реактивтілігінің сенім көрсеткіші қызметін атқарады.Организм реактивтілігі жайлы қысым жағдайындағы
психофизиологиялық көрсеткіштер динамикасы талданады,ол үшін реактивтілік индексі (РИ) есептеледі.
РИ=f
фон
-f
қыс
/f
фон
+ f
қыс
100
Ұсынылған əдіс мақсаты-ЖҚБ-ны көрсеткіштерін жиілік тербелістің орташа максималды амплитудасы,жеке
нəтиже ретінде-ЖҚБ-ның қуаты,қисық айналманың ұзындығын анықтау болып табылады.
Жабдықтау: əдістің эксперименталды жағдайы:тизодитчиктермен монталданған креслодан,биопотенциалды
күшейткіш жəне өздігінен жазу құралынан тұрады.Жұмыс үшін секундамерлер,циркуль,кулвиметр жəне сызғыш
қажет.Əр студент тəжірибе басталғанға дейін протоколды жазбаны толтыруға дайын болуы керек.
Жұмыс реті: əр студент кезекпен зерттелуші болады.Оның ЖҚБ-нің көрсеткіштерін инженер мұғалім ассистенті
жазып отырады.Зерттелуші креслоға отырады.Тік отырып,аяғын еденге жібереді,тізесін тік бұрыштап
бүгеді,қолы тізеде жатады,ашық болады.Экспериментатор зерттелушіге нұсқау береді.
Зерттелушіге нұсқау: «Жаймен отырыңыз,көрсетілген нүктеге қараңыз.Қозғалмауға тырысыңыз,алдымен
фондық күй көрсеткіштерін жазу жүреді.Оның ұзақтығы-30сек.»
Экспериментатор өзі жазу құралын қосып,30сек. 1 см/м жылдамдықпен ЖҚБ-ның фондық жазбасын
жүргізеді.Сосын зерттелушіге 3 рет терең тыныстап алып,дем алмай тұру бұйырылады.Содан кейін
экспериментатор жаңа жазбаны тағы 30сек. жүргізеді.Соңынан 30сек-та 20 рет отырып тұру тапсырылады
да,тағы да 30сек. жаңа жазба жүргізіледі.
Нəтижені талдау: 1.Өзіндік жазба лентасынан ЖҚБ қисық бөлігін таңдап алынады,жазба фонына сəйкес жəне
тыныс алмаған кедергі,отырып тұрғандағы.Əр бөлік ЖҚБ-ның ұзындығы курвиметрмен өлшенеді (L)
2.Əр қисық бөліктегі тербеліс жиілігі саналып (f) жəне геру бойынша есептеуге əкелінеді.(тербеліс саны-1сек.)
3.Орташа максималды амплитуданы есептеу (А ), ол үшін əр бөліктен 10 максималды амплитуда таңдап
алынады,оның биіктігі өлшенеді.
4.ЖҚБ қуатының көрсеткіші есептеледі.(W)
5.Реактивтілік индексі(ИР) есептеледі,ол ситуациядағы түрлі күш,əсіресе отырып-тұрғаннан кейінгі жəне тыныс
алмаған кездегі.
Талдауда барлық мəліметтер (тыныс алмау мен отырып -тұрудағы) салыстырылады.
3.Қозғалыстағы обьектіге берілетін реакцияны анықтау
Қозғалыстағы объект реакциясы (ҚОР)- спецификалық белгіге берілген қозғалыс жауабын орындаудан тұрады,
ол кеңістіктегі бір немесе бірнеше қозғалыстағы объектілер қосарлануынан болады. Мұндайда реакциялар түрі
процесс əрекетіндегі элементтер сапасында іс-əрект операторының түрлі басқару жүйелерінен ( мысалы,
радиолокационды экран белгісінің қосылуы , курс нұсқауының қосылуы жəне берілген курс белгіленуі, т.б.)
шығады. Əдетте, субъектіден қозғалысты мына есеппен жүргізу- қозғалыстағы объектісінің дəл қосылыс сəтін
жазып қою талап етіледі. Сондықтан, реакцияда субъектінің кеңістіктегі объектілер қатынасын бағалау
қабілеттілігі ғана емес, сонымен бірге бұл объектілердің уақытша араласу сипат жəне инерциялығы анықталады.
Қозғалыстағы объекті реакциясын анықтауда адамның жүйке жүйесінің жекелік негіздері қолданылады:
меңгеруде тітіркену процесінің күші кешіккен реакцияның өлуі байқалады, ал тоқтату процесінде – алдағы
реакция саны өледі.
Мақсаты: ҚОР-ын орындау нақтылығы анықталады, ұйымдастырушылық деңгейі жəне функционалдық қызметі
бағаланады.
Жабдықтау: Сабақ лабараторияда өтеді. Сигналдық жағдай- стрелкалы секундомер (стрелка қозғалысы- 1с),
электросекундомерлерді кнопкамен басқару блогы жəне оны нолдік стрелкаға қою, стрелка айналымымен
есептеу құралы. Шкала бөліктері арасы- 0,01 с Сабақ басында əрбір студент (34а, 34б, 34в
формасындағы)бланкілерді толтырады.
Жүру барысы: Студенттер əр жағдайды 2-ден орындайды, олар экспериментатор жəне зерттелуші болып
кезекпен огрындайды. Зерттелуші өзіне ыңғайлы отырады. Электросекундомер циферблаты зерттелушіге 30-40
см. Аралықта қойылады. Экспериментатор нұсқауды оқиды.
Зерттелушіге нұсқау: «Оң қолыңды столға қойыңыз, саусағыңыз кнопканы еркін көрсететіндей болуы керек,
«Назар аударыңыз» белгісінен кейін, стрелка қозғалысына қарап, кнопканы басу арқылы стрелканы 0-ге дəл
апарыңыз. Реакцияны стрелка қысқа айналғанда орындауға тырысыңыз, нөлмен қиылысқан біріншілікте
басыңыз, егер үлгермесеңіз, 2-ші, 3-ші қөиылыста белгілеңіз».
Экспериментатор зерттелушімен қатар отырады. Зерттеу басында ол есептелгіш құрал көрсеткішіне
секундамер қосып, 0-ге қояды. Кнопканы басарда «Назар аударыңыз» командасын береді. Əр студент 50 өлшемді
толтыру керек.Алынған нəтиже (34а форма) протоколға толтырылады.
Нəтижені талдау: Екі процедурамен жүреді.
1.Статистикалық көрсеткіштерді есептеу:
а) Кешігу, қателесу саны (∑ )жəне алға кету (∑ )
б) Нақты реакция саны(∑ )
в) Жағымды қателесудің орташа саны (М ) жəне қарсылықты қателер (М )
г) Жалпы қателердің орташа саны (М )
д) Қате жəне нақты реакциялар саны (% бойынша )
е) Қателер вариативтілігі коэффиценті (CV)
ж) Стрелка айналымының жалпы саны (в)
нəтижесі 34б формасына жазылады.
2. ҚОР-сының функционалдық жүйесі қателер көріну мүмкіндігінің түрлі жолымен есептеледі. Энтропияның
жоғары мəні функциясының жүйенің төмендігі немесе əр түрлілігімен сипатталады.
Энтропияны есептеу үшін (Н, бит) қателер санын əрбір қиыс кету бойынша есептейді. Формуласы;Н= - ∑ р·log
p
n- қателер саны
р- і-ші қателер мүмкіндігі.
Нəтижелерді эффективтілік іс-əрекетті анықтау формуласына қояды.
Е=1⁄в ·р ,
В- əрбір ҚОР-ның стрелка айналымы
Р- дұрыс жауаптар мүмкіндігі, бұл сол жағдайдағы дұрыс жауаптар санының реакцияның жалпы санына
қатынасын есептейді.
4.Психомоторлы профильді құрастыру
Психомоторлы профильді бейнелеу адам организмінің барлық психомоторлы деңгейінің зерттеу
қорытындыларын интерпритацилау жəне жалпылауды талап етеді. Жалпылау негізінде қозғалысбелсенділігі
организациясының көпдеңгейлі схемасы, И.А.Бернштейн мен Б.г. Ананьевтің біріккен классификациясы жатыр.
Бұл схеманы қолдану кеңістіектегі, уақытша жəне регулярлы-тоникалық (энергетикалық)сипаттағы
қозғалыстардың бір-бірімен түрлі эффекторлы жүйесі, сондай-ақадамның индивидтік , субъектілік жəне тұлғалық
сипатын қарастырады. Осыған сай психиаторлы ассиметрия параметрін жеке қарау, билатеральды айналымның
еліктіру деңгейін сипаттау жəне психомоторлы реактивтілік көрсеткіштері, тұрақтылық, сенімділік, т.б.
қаралады. Интерпритация жасауда негізгі зейін байланыс орнату жəне көрсеткіштер арасыгндағы
бағыныштылыққа аударылуы тиіс. Сондықтан, энергетикалық,уақытша, координациялық, нейродинамикалық
сипаттар арасына адамның психомоторлы дамуының түрлі деңгейін қою қажет.
Эксперименталдық мəліметтерді талдауда психомоторика практикасында алынған материалды пайдаланады.
Мəліметтерді талдау:
1.Эксперименталдық мəліметтерді жүйелеу, бір зерттелушіден алынған мəліметті схема бойынша протоколға
жазу. (форма 37)
2. Эксперименталды мəліметтерді жалпылау жəне психомоторлы (кеңістіктегі, уақытша,
энергетикалық)көрсеткіштер өзгерісін қозғалыс организациясы деңгейінің өзгеруінен сəйкестеп қорытындылау.
3. Кеңістіктегі, уақытша жəне энергетикалық қозғалыс сипаттамасын ассиметрия көрсеткішімен сəйкестендіру.
4. Психомоторлы реактивтілік өзгерісін қозғалыс организациясы деңгейімен сəйкесті қорытындылау.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
1.Психомоторлы көрсеткіштер бойынша жүйке жүйесінің құрылымын анықтау қалай жүреді?
2.Жанамалық қозғалыс белсенділігін анықтау қалай жүзеге асады?
3. Қозғалыстағы обьектіге берген реакциясын анықтау қалай жүреді?
4. Психоматорлы профилді құрастыру қалай жүзеге асады?
№25 Дəріс.
Тақырып:психометрика элементтері.
Дəрістің мазмұны
1.Үрейлену деңгейін анықтау.
2. Эмпатияны диогностикалау.
3. Тартылу деңгейі.
4. «Монада» психодиогностикалық жүйесі бойынша комьютер арқылы психологиялық мінездеме
құрастыру.
Мақсаты: Үрейлену деңгейін анықтау, эмпатияны диогностикалау, тартылу деңгейі, «Монада»
психодиогностикалық жүйесі бойынша компьютер арқылы психологиялық мінездеме құрастыру.
Ситуативті үрейлену шкаласы (СҮ)
Нұсқау: Сіз мұқият төменде берілген сөйлемдерді оқыңыз
жəне графаға сəйкесті цифрларды дəл уақытта
өзіңіздің қалай сезінуіңізге байланысты белгілеңіз дұрыс немесе дұрыс емес сұрақтар
жоқ болғандықтан,
сұрақтарға көп ойлаңбаңыз.
Жауаптар
Номер
тізім
б/ша
Пікір
Жоқ,
бұл
олай
емес
Мүмкін,
солай
Дұрыс
өте
дұрыс
Достарыңызбен бөлісу: |
