Күн энергетикасын дамытудың экологиялық салдары
Күн электр стансасын (КЭС) салу біраз аумақты қажет етеді. КЭС
үлесті жер сыйымдылығы 0,001-ден 0,006 га/кВт дейін барынша
ықтималды 0,003-0,004 га/кВт. мәндерімен өзгереді. Сондай-ақ, күн
станцияларында материал (металл, шыны, бетон жэне т.б.) жэне жер
сыйымдылықтың келтірілген мәндерінде шикізатты алу мен өңдеу
кезеңдеріндегі топырақты алу ескерілмейді. Күн тоғандары бар
КЭС құру кезінде үлесті жер сыйымдылығы артады жэне жер асты
суларының тұздықпен ластану қаупі ұлғаяды [8, 15,27,28].
Күн шоғырландырғыштарының орісі бойынша үлкен жердің
көлеңкеленуін тудырады, бұл топырақ жағдайының, өсімдік
қабаттарының қуатты өзгерістеріне экеп соғады.
Кремний,
кадмий
және
арсенидогелилі
фотоэлектрлік
элементтерді дайындау кезінде өндірістік болмежайлардың ауа-
сында адамның денсаулығына зиянды кремний шаңы, кадмий жэне
арсенилі косылыстар пайда болады.
Жоғары толқындық сәулелену есебінен космостық күн стан-
салары климатқа әсер етіп, теле жэне радибайланысқа бөгеуілдер
тудырып, соның эсерінде қалған тірі ағзаларға зиянды әсер етуі
мүмкін. Осыған орай, энергияны жерге беру үшін толқындардың
экологиялық таза диапазонын пайдалану қажет.
Жел энергетикасының табиғи ортаға әсері
Қуатты онеркэсіптік жел электр стансалары (ЖЭС) жел бағытына
жэне ауданның жергілікті рельефіне қарай 5-тен 15 МВт/ш.км
есебінен алғандағы алаң қажет болады.
Қуаттылығы 1000 МВт ЖЭС үшін 70-тен 200 ш.км. алаң қажет.
Өнеркәсіптік аумақтарда мұндай алаңдарды бөлу үлкен қиындықтар
туцыруына байланысты бұл жерлерді жартылай шаруашылық
қажеттіліктерге пайдалануға да болады.
Жел бағы алып жатқан аумақты басқа мақсатта пайдалану шу
эффектілеріне жэне ЖЭС сынған кездегі тәуекел дәрежесіне байла-
нысты. Үлкен жел электрлік қондырғыларының (ЖЭҚ) қалақтары
үзілген кезде 400-800 м. дейін ұшып кетуі мүмкін [6, 8, 18,28].
ЖЭС қоршаған ортаға әсерінің маңызды факторы - бұл
акустикалық әсер. Шетелдік тэжірибеде жел дөңгелектері бар,
конструкциясымен, материалдарымен, жерден биіктігіне қарай
жэне түрлі табиғи жағдайларға арналған (желдің жылдамдығы
мен бағыты, төселетін қабаты жэне т.б.) ерекшеленетін түрлі ЖЭҚ
13
арналған шу дсңгсиінің табиги өзгсрісі мсн жиілігі жсткшікті түрдс
зерттелген.
ЖЭҚ келетін шу эффектілерінің тегі эртүрлі жэне механикалық
(редукторлардан, подшипниктер мен генераторлардан келетін шу)
жэне аэродинамикалық эсерге бөлінеді. Соңғысы төмен жиілікті
(16-20 Гц төмен) жэне жоғары жиілікті болады (20 Гц-тен бірнеше
кГцдейін).
'•
ЖЭС-ті елді мекендерден жэне демалыс орындарынан қашықта
орналастыру адамдар үшін шу эффектісінің мәселесін шешеді.
Алайда, шу құстар мен жануарларға да (фаунаға), соның ішінде эк-
ваториалды ЖЭС аймақтардағы теңіз фаунасына да әсер етуі мүмкін.
Құстардың жел турбиналарымен жарақаттану ықтималдығы, егер
миграция жолы жел бағыты арқылы өтетін болса 10% бағаланады.
Жел парктерін орналастыру қүстардың жэне балықтардың миграция
жолына әсер етеді.
Табиғи ауа ағьшдарындағы ЖЭС-тің қалқалаушы (экрандаушы)
әсері шағын болады және оны назарға алмаса да болады. Бүл ЖЭҚ
орын ауыстыратын ауа массасының аздаған жерге жақын қабатты
(шамамен, 100-150 м) және солардың кинетикалық энергиясын 50%
пайдаланатынымен түсіндіріледі. Алайда, қуатты ЖЭС қоршаған
ортаға әсер етуі мүмкін: мысалы, жел паркінің орналасқан ауданын-
да ауаның желдетілуін азайтады.
Қалқалаушы (экрандаушы) әсері. Бұл жерде күн сәулесінің ша-
шырауын мысал етіп келтіруге болады. Жерге түсетін күн сәулесі
шашырауының толық ағыны 1,2-10’7 Вт. тең, яғни Жердегі 6 млрд
адамның әрбіреуіне шамамен 20 МВт. келеді. Жердегі күн сәулесі
шашырауының максималды ағынының тығыздығы 1 кВт/м2-қа
жетеді [6, 15,31, 32].
Гготермалды энергетиканың ьщтималды экологияльщ
көріністері
Геотермалды электрстансалары қоршаған ортаға тигізер негізгі
әсерді кен орындарын барлау кезінде, бу өткізгіштерінің құрылысы
мен станса ғимараттарын салу кезінде байқауға болады, бірақ ол
эдетте кен орны ауданымен шектеледі.
Табиғи бу немесе газ 300-ден 2700 м дейінгі тереңдікте ұңғыма
бұрғылау арқылы шығарылады. Өзіндік кысымның эсерінен бу
14
жоғары қабатқа көтеріледі, сол жерде жылу оқшаулағыш құбырларға
жиналып, турбиналарға беріледі.
Геотермалды өңдеудің элеуеті зардаптары топырақтың отыруы
жэне сейсмикалық эсерлер болып табылады. Топырақтың отыруы
барлық жерде байқалады: төменғі қабаттар топырақтың жоғарғы
қабатын көтере алмайтын жэне термалды қайнарлар мен ғейзерлер
дебитінің азаюымен, тіпті толықтай жойылуымен көрінеді.
Жоғары
сейсмикалық
белсенділік
геотермалды
кен
орындарының жақын екендігінің белгісі болып табылады жэне
бұл белгі ресурстарды іздестіру кезінде пайдаланылады. Алай-
да, жанартаулардың әсерінен туындаған термалды құбылыстар
аймағындағы жер сілікінісінің қарқындылығы эдетте жердің опы-
рылуы бойындағы жер қабатының ірі қозғалысынан туындаған
сілікінісінің қарқындылығынан әлдеқайда төмен. Сондықтан гео-
термалды ресурстарды іздестіру-өңдеу жұмыстары сейсмикалық
белсенділікті арттырады деуге еш негіз жоқ.
Геотермалды үңгімеден шығарылатын бу негізінен су буы болып
табьшады. Газ қоспалары 80% көміртектің қос тотығынан тұратын
метанның, сутекті, азоттың, аммиак пен күкіртті сутектің аздаған
үлесін қамтыған. Ең зияндысы күкіртті сутек (0,0225%) болып та-
былады. Геотермалды суларда эртүрлі газдардың еріген түрінде
кездеседі [1,9,16].
ГеоЖЭС жағымсыз құбылыстарының бірі - үңгіме бұрғылау
кезіндегі жоғары концентрациялы ерітінділердің шығарындысы
кезіндегі жер үсті жэне жер асты суларының ластануы. Өңделген
термалды суларды төгу ылғалды климат жағдайында жекеле-
ген учаскелердің саздануына, ал құрғақ аудандарда тұздануына
әкеп соғады. Құбырлардың жарылысы да өте кауіпті, соның
нәтижесінде жерге тұзды ерітінділердің көп мөлшері түсуі
мүмкін.
Биоэнергетиканы пайдаланудың экологиялы қ сипаттамасы
Биоэнергетикалық станциялар дэстүрлі элекгр стансаларымен
салыстырғанда барынша экологиялық қауіпсіз. Олар қоршаған
ортаның түрлі қалдықтармен ластанудан тазаруына ықпал етеді.
Мысалы, анаэробты ферментация - мал шаруашылығы қалдықтарын
өткізудің тиімді құралы ғана емес, сонымен қатар экологиялық
тазалықгы да қамтамасыз етеді. Өйткені қатты органикалык заттар
15
Достарыңызбен бөлісу: |
