Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау және тасымалдау

Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау  және  тасымалдау 
 
139 
 
Тұз  қышқылының  көмегімен  тұз  карбонатының  бөлінуі 
кезінде  кальций  және  магний  карбонаттары  жақсы  жойылады. 
Құрылғының  бастапқы  гипстену  периодында  гипстің  қопсыған 
бөлінуімен  күресу  үшін  10-15%  карбонат  және  натрий  мен 
калий  бикарбонатының  қоспасын  қолданады.  Сонымен  гипс-
кальций 
карбонатына 
айналады, 
содан 
соң 
оны 
тұз 
қышқылымен  жояды.  Тығыз,  қиын  енетін  жарылымдарды  жою 
үшін  әсерлі  қоспаларға  мыналар  жатады:  20%-ы  каустикалық 
соданың  қоспасы.  Және  қабаттануды  жою  үшін    басқа  да  
реагенттер құрамы берілген. 
 
 
3.7. Суды кәсіптік дайындау 
 
Мұнай  және  газ  кен  орынын  игеру  кезінде  үлкен  көлемде 
суды  қабаттық  суды  ұстап  тұруға  жұмсалады,  ол  өз  кезегінде 
ұңғының фонтандау периодын және мұнай-газ қайтымдылығын 
айтарлықтай ұзартады.  
1  тонна  мұнайды  алу  үшін  орташа  судың  шығыны 
алынатын  сұйықтың  100  м
3
-на  115  м
3
  болады.  Қабаттық  суды 
өнімді  немесе  жұтылу  қабатына  айдайды.  Кәсіптік  суды  көлге 
немесе  су  қоймасына  ағызуға  болмайды,  ол  жануарлар 
фаунасының және  өсімдіктің  өлуіне  алып  келеді.  Бұл  сулардың 
барлығы  мұнай  кәсіптік  (МК)  ағыс  сулары  немесе  техникалық 
деп аталады.  
Ағыс суларының құрамы шамамен былай бөлінеді: 
  Қабаттық 85–88%; 
  Тұщы 10–12%; 
  Жаңбырлы немесе беттік 2–5%;  
Қабаттық  қысымды  ұстап  тұру  жүйесінде  қолданылған 
мұнай  кәсіптік  суды  пайдалану  маңызды  техникалық  және 
табиғатты  қорғау  шарасы,  қайтымды  су  қамтамасыздандыруды 
жабық  циклда  сұлба  бойынша  анықтауға  мүмкіндік  береді: 
«айдау  ұңғы  –  қабат  –  өндірілетін  ұңғы  –  жинау  жүйесі  және  
дайындау блогы бар мұнай мен газ дайындау – ҚҚУ жүйесі». 

А.А. Исмаилов, Т.Н. Жарқынбеков,  Г.Ж. Смаилова 
140 
Мұнай  кәсіптік  сулар  өзінен  аралас  дисперсті  жүйені  тығыздығы 
(ρ
≈ 1040 − 1180 кг/кг )  байқатады,  дисперсті  ортан-жоғары 
минерализацияланған бұқтырма µ
хлор-кальций секілді
 > µ
г/карб.
 
Ағыс суының дисперсті фазасы 
–
 қабаттан алынатын мұнай 
тамшылары  және  тау  жыныстарының  бөлшектері.  Қабаттан 
алынған  эмульгирленген  күйдегі  қабаттық  су  қандай  да  бір 
бұлғануды құрамында сақтамайды (аралас 10-20 мг/л аспайды). 
Эмульсия мұнай мен суға ажырағаннан кейін дисперленген 
бөлшектердің  құрамы айырғыш суда қатты өседі:  мұнай 4-5 г/л 
дейін,  механикалық  қоспалар  0,2  г/л  дейін.  Бұл  былай 
түсіндіріледі,  мұнай-су  шекарасында  фазааралық  тартылыстың 
төмендеу 
нәтижесінде 
қабатқа 
ажыраған 
ағынның 
турбулизациясы  және  жүйеге  демульгатор-реагентін  енгізгенде 
дисперленген  мұнай  суда  интенсифицирленеді,  және  де 
құбырдың  іш  жағынан  әртүрлі  шламды  қалдықтар    шайылады 
(коррозия өнімі, балшықты бөлшектер).  
Сонымен қоса су айырғыш құралдарда аралық қабат   пайда 
болады.  Олар  қорғаушы  қабығы  бар  су  тамшыларынан  тұрады, 
қатты  бөлшектер  конгломератынан,    механикалық  қоспалар, 
асфальт-шайырлы  заттар  және  жоғары  ерігіш  парафинді,  тұз 
микрокристалы және басқа да былғағыштар. Жиналу мүмкіндігі 
бойынша  уақыт  аралық  қабаттың  бір  бөлігі  сумен    бірге 
ағызылады,  былғаушы  қоспаның  бір  бөлігі  сулы  ортаға  өтеді. 
Химиялық  құрамы  әртүрлі  судың  араласу  нәтижесінде 
сульфатты  тепе-теңдіктің  бұзылуына  алып  келеді,  бұл  өз 
кезегінде қатты жарылымға алып келеді.  
Табиғи 
және 
техникалық 
су 
органикалық 
және 
органикалық  емес  пайда  болған  қоспаларды  құрамында  сақтау 
мүмкін:  мұнай  тамшылары,  300  г/л  дейін  жететін  тұздың  үлкен 
өлшемі,  гидрожазба  Fe(OH)
2
  және  темірдің  гидроқышқылы 
Fe(OH)
3
, микро организмдер. 
Айдалатын  судағы  микроағзалар  қажет  емес  байланысты 
түзеді.  Сонымен,  сульфат  қалыптастырушы  бактериялар  өз 
өмірінде 100 мг/л-ге дейін өлшемде күкіртсутегін  қалыптастырады. 
Күкіртсутегі  –  коррозинді-активті  газ.  Мұнаймен  бірге  ол  жер 
бетіне  шығарылады,  құбырды,  аппараттар  мен  құрылғыларды 
коррозиялық  бұзылуға  итермелейді.  Сульфат  қалыптастырушы 

Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау  және  тасымалдау 
 
141 
 
бактериялар  темір  сульфидінің  және  кальций  карбонатының 
жарылымдарының түсуіне әрекеттеседі. 
Күкіртсутегі  көмірқышқыл  газымен  бірге  қабаттық  суда 
еріген  күйде  болуы  мүмкін.  Судағы  көмірқышқыл  газы 
металдың  қорғаныш  қышқыл  қабықшасының  бұзылуына  алып 
келеді.  Беттік  суда  еріген  оттегі  де  қажетсіз  компонент  болып 
табылады.  
Қабатқа  айдалатын  суда  тұз  болса,  активті-коррозиялы 
компоненттің  қалыптасуына  себеп  болады.  Сонымен,  кальций 
сульфаты 
(CaSO
4
) 
метанмен 
әрекеттескенде 
көмірсутегі 
қалыптасуы мүмкін. 
Еріген  газдар:  оттегі,  көмірсутегі,  көмірқышқыл  газы 
коррозия процесін интенсифицирлайды. Бұл мұнай өндіріс (МӨ) 
суы  екінші мәрте коррозия өнімімен бұлғанады. Ағынды судың 
құрамында  0,2  г/л  дейін  темір  қышқылын  сақтайды,  оның 
қышқылдануы 
көмірқышқыл 
газы 
мен 
жарылымның 
қалыптасуына алып келеді.  
Техникалық МӨ суын өнімді және жұтылу қабатына айдар 
алдында  оны  тазалау  керек.  Коллектор  түріне  байланысты  су 
қасиетінің нормасы 3.14-кестеде келтірілген.  
Орташа есеппен алғанда, қалыптасқан тәртіпке байланысты 
қабатқа  айдалатын  су  құрамында  2  мг/л  көп  емес  өлшенген 
қатты бөлшектер және 0,3 мг/л темір болады.  
 
3.15-кесте 
Өнімді қабатқа айдалауға арналған арынды судың сапалық 
нормасы 
 
Коллектор түрі 
Судағы шекті құрамы, мг/л 
мұнай 
Механикалық 
қоспа 
темір 
Кеуекті-жарылымды 
және жарылымды 
25 
30 
2 
Әлсіз-жарылымды 
15 
10 
1